65 yıl sonra vatanında: Marcus Aurelius heykeli Türkiye'ye nasıl getirildi?

Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un Boubon Antik Kenti’nden kaçırılan bronz heykeli, 65 yıl sonra Türkiye’ye iade edildi. Gazeteci Ertuğrul Özkök, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde sergilenen Aurelius heykelinin, Türkiye'ye getirilişinin perde arkasını yazdı.

Özkök'ün yazısının ilgili bölümü şöyle:

Şimdi 65 yıl önceye dönüp Mahhattan’da noktalanacak olan hikâyeyi baştan anlatalım.
1960’lı yılların başında Boubon Antik Kenti’nde bazı kişiler kaçak kazılarla çok kıymetli bazı arkeolojik kalıntıları toprak altından çıkardı. Bunlardan biri “Filozof İmparator” olarak tanınan Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un bronz heykeliydi. Bu heykel gizlice Türkiye’den çıkarıldı. Onu izleyen yıllar içinde el değiştirerek sonunda ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna girdi. Böylece Anadolu’nun en nadide bronz heykellerinden biri olan eser, Türk kültürel varlığı envanterinden kaçırılmış oldu.

BİR TÜRK BİLİM KADINI HEYKELİN PEŞİNE DÜŞÜYOR

Ancak Cleveland Müzesi yetkililerinin hiç beklemediği bir gelişme oldu. Bir Türk bilim kadını, rahmetli Prof. Dr. Jale İnan bu heykelin peşine düştü. Bu olayı önce bilim dünyasının gündemine taşıdı. 2021’de ise Prof. İnanın başlattığı bu çabaya bir başka insan da katıldı. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy. Bakanlık sadece Marcus Aurelius’un bronz heykelini değil, onun yanı sıra Boubon kökenli Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla’ya ait eserler için de girişimleri başlattı.

MANHATTAN BÖLGE SAVCILIĞI VE İÇ GÜVENLİK DEVREYE GİRİYOR

2021’de Kültür ve Turizm Bakanlığı ile New York Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI) ortak soruşturma başlattı.
Artık sıra bu heykelin Türkiye’den çalınıp getirildiğinin ispatına kalmıştı.
Hiç kolay bir iş olmadı.
Tam bir Arkeoloji CSI, yani olay yeri incelemesi gerekti.
Arkeolojinin adli tıbbı işin içine girdi.

ARKEOLOJİ DEDEKTİFLERİ VE CSI EKİPLERİ İŞ BAŞINDA

Önce bilimsel Testler yapıldı. Yukarda anlattığım, “Photogrammetric model” denilen, “Silikon ayak kalıbı hazırlama” işlemi ve karşılaştırma gerçekleştirildi. Heykelin ayağından silikon kalıp alınarak Bubon’daki orijinal kaideye oturup oturmadığı incelendi. Sonra “Kurşun izotop analizine” geçildi. Heykelin ayağındaki kurşun tıkama (plug) ile Bubon’daki kaideden alınan örnekler karşılaştırıldı.

BEKLENEN TOPRAK HEYKELDEN SON ANDA ÇIKARILIYOR

Üçüncü aşamada sıra “Toprak analizine” geldi. Cleveland’a kaçırılan heykelin içindeki toprak örnekleri zorlukla çıkarılarak, Bubon’daki üç farklı konumdan ve orada bulunmuş başka bir heykelden alınan topraklar tarafsız bir inceleme merkezine gönderildi. Burası Almanya’da Curt Engelhorn Arkeometri Merkeziydi. Sonunda arkeolojik Adli Tıp raporunu verdi: Sonuçlar, heykelin gerçekten Bubon’dan geldiğini kesinlikle ispatlıyordu.

CLEVELAND MÜZE DERGİSİNDE BULUNAN 1987 TARİHLİ İLGİNÇ BELGE

Bu da yetmedi. Arşivsel ve Tanıklığa Dayalı Kanıtlar da sunuldu. 1960’lı yıllarda Bubon’daki Sebasteion kompleksinde heykellerin gizlice çıkarıldığına dair görseller ve tanıklıklar bulundu. Arkeoloji dedektifleri bu arada çok ilginç bir belgeyi ortaya çıkardı. Bizzat, Cleveland Müzesi’nin 1987 yayınındaki bir makalede, “heykelin Bubon’dan geldiği yönündeki kendilerinin de kabul ettikleri tespitler” yer alıyordu. Ayrıca, Türkiye’deki yetkililer ve Manhattan Başsavcılığı, heykelin yasadışı çıkarımı ve kaçırılması ile ilgili tanık ifadelerini, arşiv kayıtlarını ve müzeye ulaşan diğer bağlantıları mahkemeye sundular.

CLEVELAND MÜZESİNİN SON İSTEĞİ 2 AYLIK SÜRE

Böylece 2025 yılı şubat ayına geldik. Manhattan Mahkemisi işte o gün kesin kararını verdi. Filozof İmparator Marcus Aurelius’un bronz heykeli Türkiye’ye iade edilecekti. Aynı tarihte Cleveland Müzesi, Şubat 2025’te dava mücadelesini bırakmaya ve heykeli teslim etmeye karar verdi. Çünkü artık yapacak bir şey kalmamıştı. Turizm ve Kültür Bakanlığı mükemmel bir arkeoloji dedektifliği ve Arkeolojik CSI yani olay yeri incelemesi yapmış ve Başsavcılığa sunmuştu… Türkiye bu büyük arkeoloji savaşını kazanmıştı.
Bu heykeli yıllarca sergileyen Cleveland Müzesi’nin artık tek isteği vardı. Bu heykeli son bir defa “Özel etkinlik” olarak sergilemek… Onu yaptılar ve Marcus Aurelius 65 yıl sonra anavatanı Türkiye’ye döndü. (...)
Ve o heykelin arkasında işte böyle büyük bir arkeoloji savaşı var.

Bekleneni veremiyor...İmamoğlu mitingleri CHP'de tartışma yarattıGündem

Görüntüler gündem olmuştu...Aşırı hız yapan Bakan Uraloğlu'na trafik cezasıGündem

Bakan Yerlikaya'dan Emniyet'te kritik atama: Gece yarısı imzaladı!Gündem

Vatandaş dardayken bankalar kâr yazdı: Milyarlarca lira...Ekonomi