ABD gemilerine 'yeşil ışık' sinyali

ABD'nin MQ-9 Reaper tipi insansız hava aracı (İHA), Karadeniz'de önceki gün keşif/gözetleme faaliyetleri yürüttüğü sırada düştü. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), İHA'nın bir Rus Su-27 savaş uçağının çarpması sonucu düştüğünü iddia ederken, Rusya Savunma Bakanlığı İHA'nın sert bir manevra sonucu kırıma uğradığını bildirdi. Bölgede gerginliğin bir kat daha artmasına neden olan olayın ardından, ABD ile Rusya arasında enkaza ulaşma yarışı başladı. ABD'liler Karadeniz'e gemi göndermeyi gündeme getirirken, önlerine bir kez daha Montrö engeli çıktı. Fakat Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, geçişe kapıyı kapatmayarak, “Bu konuyu hem kendi içimizde hem de muhatabımız ABD'lilerle de görüşmek suretiyle makul ve mantıklı bir şekilde çözme konusunda gayret gösteriyoruz. Bunun uhuletle suhuletle çözümünden yanayız.” ifadelerini kullandı.

RUSYA: KESKİN MANEVRA SONUCU DÜŞTÜ

Rusya Savunma Bakanlığı, Karadeniz’de ABD’ye ait İHA'nın Ukrayna’daki operasyon nedeniyle uluslararası standartlara uygun olarak tüm hava sahası kullanıcılarına bildirilen geçici durum alanını ihlal ettiğini açıkladı. Bakanlıktan yapılan açıklamada, önceki gün sabah saatlerinde Kırım yarımadası bölgesinde Karadeniz suları üzerinde Rus Hava Kuvvetlerinin hava sahası kontrol araçlarının, Amerikan MQ-9 İHA’sının Rusya devlet sınırlarına yöneldiğini tespit ettiği belirtildi. ABD'ye ait İHA’nın hava sahası kullanımına yönelik “geçici durum alanı” sınırlarını ihlal edecek şekilde transponderlerini kapatarak gerçekleştirdiğinin altı çizilen açıklamada, bu alanın “özel askeri operasyon” yürütmek amacıyla oluşturulduğu, bu bilginin uluslararası hava sahasının tüm kullanıcılarına iletildiği ve uluslararası standartlara uygun olarak yayımlandığı hatırlatıldı. Söz konusu alanı ihlal edenin kimliğini tespit amacıyla görev başındaki hava savunma kuvvetlerine ait savaş uçaklarının havalandığı kaydedilen açıklamada, “Moskova saati ile 09.30 sıralarında yapılan keskin manevra sonucunda, MQ-9 İHA irtifa kaybederek kontrolsüz uçuşa geçti ve su yüzeyine çarptı. Rus savaş uçakları silah kullanmadı, İHA ile temas kurmadı ve güvenli bir şekilde üsse döndü.” ifadeleri kullanıldı.

ABD: RUS UÇAĞININ ÇARPMASIYLA DÜŞTÜ

ABD tarafında ise ilk açıklamayı Avrupa Kuvvetleri Komutanlığı (EUCOM) yaptı. Rusya’ya ait iki Su-27 uçağının Karadeniz üzerinde ABD Hava Kuvvetlerine bağlı MQ-9 istihbarat, gözlem ve keşif insansız hava aracına (İHA) “profesyonel olmayan bir şekilde önleme yaptığı” kaydedilen açıklamada, “Sabah saat 7.30 sularında Rus Su-27’lerinden biri MQ-9’ın pervanesine çarptı. ABD kuvvetleri MQ-9’u Karadeniz’de uluslararası sulara düşürmek zorunda kaldı. Çarpışmadan önce Su-27 uçağı düşüncesizce, çevreye zarar vererek, gayri profesyonel bir şekilde MQ-9’un üzerine yakıt püskürttü ve önünde uçtu. Bu olay güvensiz ve gayri profesyonelliğin yanı sıra beceriksizliğin göstergesidir.” denildi.

Bu olayın, Rus pilotlar tarafından gerçekleştirilen bir dizi tehlikeli eylemin devamı olduğu iddia edilirken, bu davranışların tehlikeli olduğu ve yanlış hesaplamalara yol açabileceği kaydedildi. Açıklamada sözlerine yer verilen ABD’nin Avrupa ve Afrika Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral James B. Hecker, “Bizim MQ-9 hava aracımız uluslararası hava sahasında Rus uçağı tarafından vurulduğunda rutin operasyonlar yürütüyordu.” değerlendirmesinde bulundu. Hecker, MQ-9’un düştüğünü ve kaybedildiğini aktararak Rus pilotun bu davranışının neredeyse kendi uçağının da düşmesine neden olacağını belirtti. ABD’li general, “ABD ve müttefik hava araçları uluslararası hava sahasında operasyon yürütmeye devam edecek ve Rusya’ya operasyonlarını profesyonel ve güvenli bir şekilde yapması çağrısında bulunuyoruz.” ifadelerini kullandı.

'KARADENİZ HİÇBİR MİLLETE AİT DEĞİL'

Dün de ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Sözcüsü Tuğgeneral Patrick Ryder'dan olaya ilişkin yeni bir izahat geldi. İki Rus uçağının MQ-9'a yönelik 30-40 dakika süren bir tacizde bulunduğu ileri süren Ryder, önlemelerin sıklıkla yaşandığını ancak bu denli tehlikeli ve profesyonel olmayan önlemenin yeni olduğunu savundu. İHA'nın enkazının nerede olduğuna ve enkaz çıkarma çalışması yapılıp yapılmayacağına dair ayrıntılardan bahsetmeyen Ryder, “Rusya'nın enkazı henüz ele geçirmediğini” söyledi. ABD'li general, ABD'nin enkaz çıkarma dahil olayla ilgili Türkiye ve bölgedeki diğer müttefiklerle henüz iletişime geçmediğini de sözlerine ekledi.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby de “Uluslararası sular üzerindeki uluslararası hava sahasında uçmaya ve faaliyet göstermeye devam edeceğiz. Karadeniz hiçbir millete ait değildir. Dünyanın bu bölgesinde ulusal güvenlik çıkarlarımız için yapmamız gerekeni yapmaya devam edeceğiz.” diye konuştu.

WSJ: İHA'YA ULAŞMAK TÜRKİYE'NİN YASAĞI NEDENİYLE ZOR

Düşen İHA’nın hem teknolojisine hem de elde ettiği istihbarata ulaşmak adına, enkaz önem kazandı. ABD'li Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, düşen İHA'nın ABD tarafından “kurtarılmasının” pek de mümkün olmadığına dikkat çekti: “Türkiye'nin yasağı nedeniyle İHA'yı kurtarmak zor olabilir. ABD donanması, Rusya'nın Şubat 2022'deki Ukrayna işgalinden kısa süre sonra Karadeniz'deki operasyonlarını durdurdu. Gemilerin Karadeniz'e girişini kontrolü altında tutan Türkiye, savaş başladıktan sonra Boğaz'ı savaş gemilerinin geçişine kapattı. Rusya ise Karadeniz'deki savaş gemilerini kullanmaya devam ediyor.”

Haberde, Rusya'nın Karadeniz'deki savaş gemilerini enkazı kaldırmak için kullanabileceği ima edildi. Sosyal medyada ise Rusların İHA'nın enkazını kaldırmak için bölgeye birkaç gemi ile helikopter gönderdiği iddia edildi. Yayınlanan 10 dakikalık bir ses kaydında, İHA'nın yakıt deposunun, ön kısım kaplamasının ve kanat panelinin Ruslar tarafından bulunduğu belirtildi.

ABD GEMİLERİNE GEÇİŞ YASAK

Türkiye, 24 Şubat 2022'de Rusya'nın Ukrayna'daki özel askeri operasyonunun başlamasının ardından bu durumu “savaş” olarak nitelemiş ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin 19. maddesi gereğince savaşan ülkelerin donanmalarına boğaz geçişini yasaklamıştı. Ancak Ankara, NATO'nun da Ukrayna’ya askeri yardım yaparak savaşan tarafa yardım eden olduğunu açıkça deklare etmiş ve NATO gemilerinin de Karadeniz'e girmemesini istemişti. Çavuşoğlu yaptığı açıklamada, “Montrö sözleşmesine uygun olarak, NATO’nun Karadeniz’deki tatbikatlarını ya iptal ettik, ya da ileri bir tarihe erteledik. Kıyıdaş olan olmayan, bütün ülkeleri boğazlardan savaş gemisi geçirmemesi konusunda uyardık.” demişti. Bu açıklamaların ardından bugüne kadar hiçbir savaş gemisi Karadeniz'e geçmedi. Bu nedenle ABD'nin şu anda Karadeniz’de herhangi bir savaş gemisi de bulunmuyor.

AKAR ABD'YE KAPIYI KAPATMADI

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ise dün AK Parti TBMM Grup Toplantısı öncesinde gazetecilerin gündeme ilişkin sorularını yanıtladı. Akar, ABD'nin Karadeniz'de insansız hava aracının (İHA) düşmesi ve ABD'de enkazın alınması için Karadeniz'in ABD gemilerine açılmasına yönelik söylemlere ilişkin soruya, “Olayı yakından takip ediyoruz. Çeşitli temaslarımız var, bunlar sürüyor. Bu konuyu hem kendi içimizde hem de muhatabımız ABD'lilerle de görüşmek suretiyle makul ve mantıklı bir şekilde çözme konusunda gayret gösteriyoruz. Bunun uhuletle suhuletle çözümünden yanayız.” yanıtını verdi.

“Gemilerin Boğazlardan geçişine izin verilecek mi?” sorusu üzerine de Akar, “Dışişleri Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı yakın iletişim halinde Cumhurbaşkanlığı ile çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Sonuçlarını önümüzdeki dönemde göreceğiz.” diye konuştu.