Aydınlık’ın kurucusu Dr. Şefik Hüsnü Deymer’i saygıyla anıyoruz

Bu yıl Aydınlık’ın kurucusu, sosyalist önder Dr. Şefik Hüsnü’nün 66. ölüm yıl dönümü… Cumhuriyet Devrimimize sol/sosyalist düşünce dünyasından destek verenlerden birisi de 1 Haziran 1921 günü Aydınlık dergisini çıkaran Dr. Şefik Hüsnü’dür.

1921 yılı içinde 6 sayı çıkabilen Aydınlık dergisi, Millî Mücadele’ye destek verdi. Şefik Hüsnü, derginin 4’üncü sayısındaki ‘Türkiye’de İnkılâbın Lüzumu’ başlıklı yazısında, “Dünya Harbi dolayısıyla kesb-i şiddet eden tarihi ve iktisadi bir ıztırarın, cihanı, eski esasları altüst edercesine bir inkılâba sürüklediğini ve memleketimizin bu cereyan haricinde kalamayacağını” vurgular ve ileriki sayılarda da inkılâbın şeklini tarif eder.

Aydınlık’ın 7’nci sayısı ise 7 Temmuz 1922 günü çıkar. Aydınlık çevresi İstanbul’da bir yandan da Türkiye İşçiler Derneği vasıtasıyla işçileri örgütleme peşindedir. Bu sırada Büyük Zafer haberi gelir. Büyük coşku yaratır. Aydınlıkçılar Ankara’ya kutlama telgrafı gönderir. Telgrafta “Türk işçi ve köylü ordularının, bütün cihan proletaryasının müzaheretiyle, cihan emperyalizmine karşı kazandıkları zafer.” nitelemesiyle zafer alkışlanır.

KÖYLÜ VE İŞÇİ SINIFININ SESİ OLDU

1 Mayıs 1923 tarihinde 1 Mayıs bildirisi nedeniyle Ankara’da Türkiye İşçi Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF) yöneticilerinin de aralarında bulunduğu 20 Aydınlıkçı tutuklanır. Aydınlık’ın İstanbul’da faaliyeti ise devam etmektedir. Aydınlık, Lozan Antlaşması’nı ve 6 Ekim 1923 günü İstanbul’a giren Türk Ordusu’nu alkışlar. “Bugün Anadolu erlerinin uğrunda kan döktükleri siyasi istiklâl, siyasi hürriyet ancak ve yalnız iktisadi bir temel üstüne kurulabilir.” diyerek tarihi tespitte bulunur. 1924 yılı içinde Şevket Süreyya (Aydemir) da dergiye katılır. Şair Nâzım Hikmet, Hasan Âli ve Kerim Sadi de yazanlar arasındadır. Aydınlık yazı kadrosu olarak da güçlenmiş, etkinliği artmıştır. Satışı ise 2-3 bin civarındadır.

DEVRİMCİ FİKİRLERLE TANIŞMA

Şefik Hüsnü, 1887 yılında Selanik’te doğdu. Paris Sorbonne Üniversitesi Fen ve Tıp Fakültelerini bitirdi. Paris’te tanıştığı Polonyalı Leokadya Sterniaka ile Varşova’da evlendi. (1916 yılında Meryem isminde bir kızı oldu ve İkinci Dünya Savaşı sırasında 1 Ağustos 1944 günü 28 yaşında iken Varşova direnişinde şehit oldu.) Paris’teyken ilerici fikirlerle tanıştı ve hayatı değişti. Ölümüne kadar da kendisini sosyalizm ve işçi sınıfı mücadelesine adadı.

Şefik Hüsnü, Paris'te eğitimi sırasında Jön Türklerle tanıştı ve mücadelesini İstanbul’da devam ettirdi. Çanakkale Savaşı’na doktor subay olarak katıldı. Savaştan sonra Türk devrimcilerini birleştirme çabasına girişti.

23 Eylül 1919 tarihinde Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası’nı kurdu. Genel sekreterliğe seçildi. 20 Eylül 1919 günü de Kurtuluş dergisini yeniden faaliyete geçirdi. Yazılarında mütareke ve işgal yıllarında İstanbul’da ağır koşullarda çalıştırılan işçilerin sesi oldu. Onları dayanışmaya ve direnişe davet etti. Bu direnişi Ankara’daki Millî Mücadelecilere adam göndermekle de devam etti. Ankara yönetimini destekledi. 1921 yılı Haziran ayında da Aydınlık dergisini çıkarmaya başladı.

SÜRGÜN YILLARI

1 Mayıs 1925 günü Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarılmadan önce yurt dışına çıktı ve gıyabında 15 yıla mahkûm edildi. Şefik Hüsnü mücadelesini yurt dışında da sürdürdü. 1927 yılında yurda döndü. Bir ihbar sonucu yakalandı ve 1928 yılına kadar cezaevinde kaldı. Cezaevinden çıktıktan sonra 1939 yılına kadar mücadelesini yurt dışında Komintern içinde yürüttü. Almanya’da meşhur Reichstag provokasyonu sırasında tutuklandı. Altı ay sonra tahliye edildi. Komintern’de Stalin’le birlikte çalıştı. 1939 yılında tekrar Türkiye’ye döndü. Askere alındı ve 1941 yılında terhis oldu. Hitler faşizmine karşı içerde mücadelesini sürdürdü.

20 Haziran 1946 tarihinde ise Türkiye Sosyalist Emekçi Köylü Partisi (TSEKP)’ni kurdu. Partinin sesi olarak Emekçinin Sesi gazetesini çıkaracakları sırada 19 Aralık 1946 günü partili bir grup arkadaşıyla tutuklandı. TSEKP kapatıldı ve Şefik Hüsnü Deymer 5 yıla mahkûm edildi. 1950 yılında tahliye olduktan sonra yine tutuklandı. Tekrar 5 yıla mahkûm oldu. Daha sonra Manisa’ya sürgün edildi. 7 Nisan 1959 günü ise 72 yaşında yaşamını yitirdi.

Şefik Hüsnü Deymer’in mücadelesini şimdi Vatan Partili yoldaşları sürdürüyor.