Çin’den ABD’ye misilleme! Pekin’in hamlesi Batı borsalarını sarstı

ABD Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer, çarşamba günü düzenlenen bir basın toplantısında, Çin’in yeni ihracat kısıtlamalarını “küresel tedarik zinciri üzerinde güç gaspı” olarak niteledi. Greer, ABD ile müttefiklerinin bu kısıtlamaları kabul etmeyeceğini söyledi. Aynı gün, ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, Washington’un Çin’in yeni ekonomik önlemlerine karşılık olarak stratejik sektörlerdeki Amerikan şirketleri üzerinde daha fazla kontrol kurmayı planladığını açıkladı.

Çin’in bu hamlesi Avrupa’daki hükûmetleri ve şirketleri tedirgin etti, karşılıklı ticaret misillemelerinin yeni bir turunu tetikledi ve borsaları sarstı.

Çin Ticaret Bakanlığı Sözcüsü, pazar günü yaptığı açıklamada, ABD’nin eylemlerinin şirketlerin meşru hak ve çıkarlarını ciddi şekilde zedelediğini, uluslararası ekonomik ve ticari düzeni bozduğunu ve küresel sanayi ile tedarik zincirlerinin güvenliğini ve istikrarını tehlikeye attığını söylemişti.

ABD ve Çin, yılın başından bu yana birkaç kez 90 günlük ateşkes üzerinde anlaşmaya varmıştı; bir sonraki sürenin kasım ayında dolması bekleniyor. Ancak son dönemde gerilim yeniden yükseldi. ABD Hükûmeti, Çin mallarına yüzde 100 gümrük vergisi uygulamakla ve tüm kritik yazılım ürünlerine ihracat kısıtlaması getirmekle tehdit etti.

KARŞILIKLI MİSİLLEMELER

Trump’ın gelecek ay Çin mallarına yüzde 100 gümrük vergisi uygulayacağını açıklamasından birkaç gün sonra, Çin, bir Güney Kore nakliye şirketinin beş Amerikan iştirakini yaptırım listesine ekledi. Salı günü Trump, Çin yemeklik yağının ABD’ye satışını durdurmakla tehdit etti. Çarşamba günü ise Hazine Bakanı Scott Bessent, ABD’nin, Çin’in ekonomik önlemlerine karşılık olarak, stratejik sektörlerdeki özel Amerikan şirketleri üzerindeki devlet denetimini artırabileceğini söyledi.

Tırmanan gerilim, son beş ayda tarafların birbirlerine uyguladıkları cezai önlemleri geri çekme yönünde kaydettikleri ilerlemeyi tamamen silme tehlikesi taşıyor.

3 BİNE KARŞI 900

Çin Ticaret Bakanlığı (MOFCOM) pazar günü yaptığı açıklamada, ABD’nin ulusal güvenlik kavramını aşırı genişlettiğini ve ihracat kontrollerini kötüye kullandığını, Çin’e karşı ayrımcı uygulamalara başvurduğunu belirtti.

Bakanlık verilerine göre, ABD’nin kontrol listesi 3 binden fazla ürünü kapsıyor, buna karşılık Çin’in listesi yaklaşık 900 kalemle sınırlı. ABD ayrıca, ihracat kontrol rejiminde “de minimis” (ufak meseleler) kuralını, sıfıra kadar inebilen düşük eşiklerle uyguluyor.

‘NÜKLEER SİLAH YAYILMACILIĞINI ENGELLİYOR’

Bir Çinli uzmana göre, Çin’in nadir topraklara yönelik ihracat kontrolleri, uluslararası nükleer silah yayılmasını önleme çabalarıyla uyumlu, yasal ve meşru önlemler niteliğinde. Uzman, gerilimin asıl kaynağının, ABD’nin Çin’i hedef alan ayrımcı kısıtlamaları olduğunu vurguladı.

Çin Uluslararası Ticaret Derneği kıdemli araştırmacısı Li Yong, dün Global Times’a yaptığı açıklamada, Washington’un Çin’in meşru adımlarını yanlış yorumlamasının ve sürekli tehditler savurmasının durumu karmaşıklaştıracağını ve gerilimi tırmandırma riski taşıdığını söyledi. Li, “Çin’in ihracat kontrol önlemleri bir ambargo değildir; bunlar uluslararası hukuk, yerleşik normlar ve genel küresel uygulamalara uygun yasal düzenleyici adımlardır.” dedi.

Li ayrıca Washington’un önce kendi eylemlerini gözden geçirmesi gerektiğini belirterek, ABD’nin Çin’in meşru hak ve çıkarlarını görmezden gelen çifte standartlı kısıtlayıcı önlemlerinin, artan gerilimin asıl nedeni olduğunu söyledi.

ABD’DEN PAZARLIK TEKLİFİ

Bloomberg’in çarşamba günkü haberine göre, ABD Ticaret Bakanı Bessent, Çin’in nadir topraklara yönelik sıkı ihracat kontrollerinden vazgeçmesi durumunda, Çin mallarına yönelik ithalat vergilerindeki üç aylık ertelemenin uzatılabileceğini söyledi.

Bessent Washington’daki bir basın toplantısında, “Daha uzun bir süreye yaymak mümkün mü? Belki. Ancak tüm bunlar önümüzdeki haftalarda müzakere edilecek.” dedi

Ticaret Temsilcisi Greer daha önce, ek yüzde 100 tarifelerin 1 Kasım’da veya daha erken devreye girip girmeyeceğinin Çin’in atacağı adımlara bağlı olduğunu söylemişti.

Çin Dışişleri Bakanlığı ise çarşamba günü yaptığı açıklamada, Çin’in ilgili ürünlere yönelik ihracat kontrollerini, dünya barışını ve bölgesel istikrarı koruma, silahların yayılmasını önleme ve uluslararası yükümlülüklerini yerine getirme amacıyla aldığını belirtti.

Bakanlık sözcüsü Lin Jian “Bu önlemler uluslararası uygulamalarla uyumludur.” dedi. Lin ayrıca, “Yüksek tarifeler ve yeni kısıtlamalarla tehdit ederken görüşme talep eden taraf ABD’dir. Bu, Çin’le ilişki kurmanın doğru yolu değildir,” dedi. ABD’yi, yanlış yaklaşımını en kısa sürede düzeltmeye ve ilgili sorunları eşitlik, karşılıklı saygı ve karşılıklı fayda temelinde diyalog yoluyla çözmeye çağırdı.

‘NİHAİ SİLAH’

Çin devlet medyası, nadir toprak metalleri kısıtlamalarını ABD ile ticaret müzakerelerinde “nihai silah” olarak övdü. Bir televizyon yorumcusu, getirilen kısıtlamaların ABD’ye “ölümcül bir darbe” vurduğunu söyledi.

Uzmanlara göre, Çinli yetkililer Ticaret Bakanlığı kararının, Trump yönetimindeki şahin kanadın işi olduğuna inanıyor. “ABD tarafına güçlü bir karşı saldırı başlatarak, Pekin Donald Trump’a Çin’le ilişkilerde doğrudan ilgilenmesi gerektiğini hatırlatıyor,” diyor Şanghay’daki Fudan Üniversitesinden Profesör Wu, şahin politikacıların iki ülke ilişkilerini raydan çıkarmasına izin verilmemesi gerektiğini belirtti.