Ekonomist Sayılgan: Reel sektörde sürdürülemez bir bozulma var

Dünya gazetesi yazarı ekonomist Şevket Sayılgan’ın analizine göre, Türkiye ekonomisi 2025’e “ılımlı büyüme-sert bozulma” ikilemiyle girdi. Makro göstergeler istikrarlı bir görünüm sunsa da reel sektörde tablo giderek kırılganlaşıyor.

Resmî verilere göre GSYH yılın ilk dokuz ayında yüzde 3,1 büyüdü. Ancak Sayılgan’a göre bu sınırlı büyüme, mikro ölçekte ciddi sorunları saklıyor:

Kapanan işletme sayısı yüzde 19 arttı. Tasfiye sürecine giren şirket oranı yüzde 12’ye çıktı. Reel sektör borç stokunun yüzde 41’i kısa vadeli hâle geldi. Şirketlerin kârlılığı düşüyor, nakit döngüsü sıkışıyor.

FAİZ YÜKSEK KREDİ KANALLARI DAR

Politika faizi ekim itibarıyla yüzde 39,5. reel faiz hala pozitif. Ticari kredi maliyetleri ise çok daha yüksek: Ticari kredi faizi: yüzde 49,7, KOBİ kredisi: yüzde 53,2, Ortalama vade: sadece 9,4 ay.

Sayılgan’a göre krediye erişimin zorlaşması, reel sektörü “borcu borçla çevirme sarmalına” itti ve özellikle ithalata bağımlı sektörlerde kâr marjlarını sıfırladı.

YÜK REEL SEKTÖRÜN ÜZERİNDE

TL yıl boyunca nominal olarak yatay görünse de bunun ardında yoğun rezerv kullanımı olduğu belirtiliyor.

Net rezerv (swap hariç): –7,5 milyar dolar

Reel sektörün döviz açığı: 84,6 milyar dolar

Kurda yaşanacak her 1 TL’lik artış, şirketlerin borç yükünü 84,6 milyar TL artırıyor.

ZOMBİ ŞİRKETLERİN PAYI BÜYÜYOR

TÜSİAD verilerine göre faaliyet kârı borç faizini karşılayamayan firmaların oranı yüzde 34,2’ye yükseldi. Bu oran 2022’de yüzde 21,8’di.
Bu işletmeler istihdamın yüzde 22’sini barındırıyor. Sayılgan, makro büyümenin altını oyan asıl baskının burada olduğunu vurguluyor.

TÜİK’in 2025 üçüncü çeyrek verilerine göre:

Marmara hattı (İstanbul–Kocaeli–Bursa): otomotiv ve metal işleme daralıyor

Ege: tekstil ve gıda işleme kapasitesi azalıyor

Anadolu (Konya–Kayseri–Gaziantep): iç pazara dayalı üretim sayesinde daha dirençli

Sanayi istihdamı son altı ayda 63 bin kişi azaldı.

BANKACILIKTA RİSK BÜYÜYOR

BDDK’ya göre yeniden yapılandırmalar dahil edildiğinde riskli kredi oranı yüzde 11,5.
KOBİ’lerde tahsilat sorunları sertleşiyor: Gecikme oranı yüzde 7,2.

Ticari alacak devir süresi 103 güne çıktı; tedarik zincirinde domino etkisi oluşuyor.

İHRACAT HEDEFLERİN ALTINDA

2025 ihracatı 246,7 milyar dolar, ithalat 290,4 milyar dolar. REK endeksi 58,3 seviyesinde; yani TL reel olarak hâlâ değerli, bu da ihracatçının rekabet gücünü aşındırıyor. Sayılgan, 2026’yı “yapısal geçiş yılı” olarak tanımlıyor ancak üç kritik riske dikkat çekiyor:

- Kredi daralmasının derinleşmesi

- İç talepte sert düşüş

- Kur istikrarının bozulması

Faiz indirimlerinin sınırlı kalması halinde büyüme dinamiklerinin zayıf seyredeceği öngörülüyor.

Sayılgan, 2025 tablosunu şu ifadeyle özetledi:

“Yüzeyde istikrar var ama reel sektörde sürdürülemez bir çöküş yaşanıyor. Kârlılık eriyor, borç yükü artıyor, krediye erişim daralıyor. Yapısal reformlar devreye girmezse bu tablo görünür bir krize dönüşebilir.”