IGA'ya ulaşımı hızlandırmak

Tek çatı altında bu kadar büyük havalimanı olunca kaçınılmaz olarak terminal içinde uzun yürüyüşler ve pistte uzun taksi yolculukları oluşmaktadır. Üstelik havalimanının daha da büyüme plan ve yatırımları vardır. Bu sorunların yarattığı kayıpları asgari seviyeye indirmek için ve IGA'nın yarattığı ekonomik katma değeri ençoklamak için politika yapıcılarımıza ne tür önerilerde bulunabiliriz? Bir havalimanına hızlı ulaşım, havalimanını şehre yaklaştırır ve havalimanının yarattığı ekonomik değere çarpan etkisi yapar. Havalimanı yolunda vatandaşa kazandıracağımız her bir dakika, yüz milyonlarca yolcu ölçeğinde muazzam ekonomik değer oluşturur. Gelin bu yazıda IGA ulaşımına bütünsel bakalım ve daha çok IGA yönetimi haricinde, politika yapıcılara düşen konulara değinelim. Önerilerdeki amaç IGA'nın işletmecilerini ve patronlarını daha çok zengin etmek değil, daha çok kamusal zenginlik ve refah yaratmaktır.

METROYU HIZLANDIRMAK

IGA havalimanına erişim sağlayan metro, benzer dönemde dünyada yapılan metrolar ile karşılaştırıldığında ( Örnek Elizabeth Hattı) yeterince hızlı çalıştırılmıyor. Bunun işletme maliyetlerini azaltma amacı veya bilmediğimiz başka sebepleri olabilir. Önerim bu metronun güvenli limitlerde en yüksek hızda çalıştırılmasıdır ve gerekiyorsa ilgili ekipmanlarda teknolojik yükseltme yapılmasıdır. Eğer bu metro daha hızlı gidemiyorsa neden bu şekilde tasarlandığının millete açıklanması gerekir. Belki daha az sayıda vagon fakat daha sık seferler ile problem aşılabilir.

HATALI TASARLANMIŞ ŞERİTLERİ DÜZELTMEK

IGA'ya araba ile ulaşmaya çalışan vatandaşlar yolun belirli noktalarında trafik sıkışıklığı yaşamaktalar. Bu sıkışıklığın bir kısmı kötü tasarım kaynaklıdır ve düzeltilebilir. Örnek olarak Büyükdere Caddesinden IGA'ya giden vatandaşlar özellikle Ali Sami Yen Stadı'nın civarlarındaki ve Hasdal çıkışı ve sonrasındaki bağlantılarda hatalı tasarlanmış şeritler ve çıkışlardan dolayı sıkışıklık yaşamaktadırlar. Şerit sayısı dörtten aniden ikiye inmekte sonra üçe çıkmakta ve hemen sonrasında sağdan ve soldan ayrımlar vermektedir. Yapılması gereken bu şerit daralmalarını engellemek, gerekirse şeridi uzatmak ve çıkışlar arasında mesafeleri uzatmaktır böylece arabalar birbirlerinin üzerine kırmak zorunda kalmazlar ve akışkanlık sağlanır. Bazı yerlerde dar bir şeritten havalimanı çıkışını yakalamak için anlamsız manevralar gerekmektedir. Trafik levhaları da standart dışıdır ve şoförleri erkenden doğru şeride sokmaya yardımcı olmamaktadırlar. Bu hatalar düzeltildiğinde IGA ulaşımı şoförler için birkaç dakika kısalabilir.

ŞEHİR DIŞINDA HAVALİMANI OTOPARKLARI

Misal Heathrow'a Oxford tarafından gelmekte olan yolcuların önemli bölümü arabalarını Oxford çıkışındaki veya High Wycombe yakınındaki büyük açık otoparklara bırakmakta ve buradan konforlu şekilde Heathrow otobüsü ile havalimanına ulaşmaktalar. Heathrow'a iki saat kadar mesafedeki birçok şehir için bu imkan vardır. Pratik, konforlu ve ekonomiktir. Araçlar makul maliyet ile günlerce bu otoparklarda bırakılabilir. Aktarma süreci rahat, basit ve hızlıdır. Bu otobüs durakları 'park et ve devam et' konseptine uygun tasarlanmış, şehrin ana ulaşım eksenindeki rahat bölgelerindeki açık otoparklardır. İstanbul'un çeşitli bölgelerinde ve İstanbul dışında benzer otoparkların ve otobüs bağlantılarının tasarlanması, IGA bağlantısını vatandaş için kolaylaştırabilir, trafiği azaltır ve yakıt tasarrufu sağlar.

BAVULLARI ÖNCEDEN GÖNDERMEK

Amex kredi kartları, bazı müşterilerine, çalıştığı firmalar aracılığı ile önceden bagajları indirimli gönderme imkanı sunuyor. Misal Frankfurt'tan Milano'ya uçacaksınız, arıyorsunuz ilgili firmayı, 3 gün önceden bagajlarınızı adresinizden alıp varış noktasına götürüyorlar. Siz de az miktarda bagaj ile uçuyorsunuz veya belki de hiç çanta almadan ucuz yollu uçabiliyorsunuz. Burada sunulan hizmet aslında hem ekonomik hem çevreci faydalar sunan bir çözüm. Kilolarca bagaj havadan değil karadan ucuz yollu gidiyor ( veya para öderseniz havadan gidiyor) ve sizin yolculuğunuzun maliyeti ve karbon salınımı azalıyor. Türkiye ve Avrupa arasında bu hizmeti sağlayacak yapıyı kurabilirsek, Türkiye'yi ziyaret eden turistlerin mevcut hava bagaj limitlerini ortadan kaldırmış oluruz. İki bagaj hakkı olan bir turist bu sayede Türkiye'den satın aldığı mallar ile belki 3 ilave bavulu hazırlayıp önceden adresine gönderebilecektir. Halıdan zeytine, yoğurt makinasından fındığa, çaya, reçele kadar, uçak kargo ile göndermeye değmeyecek bir çok malın bavullar ile ihracatı bu şekilde kolaylaştırılabilir. THY'nin bu konuda iştirak kurması ve PTT'nin yurtiçindeki belirli şubelerinde ( turizm bölgeleri) bu hizmeti vermesi uygun olabilir. IGA terminalinde de karadan ekspres gönderilecek bavulları kabul eden bir kargo şubesi faydalı olur böylece uçakların kargo kapasitesi daha verimli kullanılabilir.

ROBO-VALE İLE OTOPARK

Bazı gelişmiş ülkelerde ve özellikle Çin'de arabaları park eden robot vale sistemleri hızla yaygınlaşmaktadır. 4 adet minik robot aracın dört lastiğine tutunmakta ve lastikleri havaya kaldırarak aracı götürüp uygun bir yere park etmekteler. Bunlar üç-beş bin dolarlık küçük ve ucuz elektrik bataryalı robotlardır. Özellikle havalimanı, tren istasyonu gibi kalabalık ve büyük otopark bölgelerindeki zaman kayıplarını bu sistemler azaltmaktadır. Sınırlı otopark sahasına bu sayede daha çok araba sığmakta ve arabalar robot yazılımları sayesinde dar alanda manevra yapabilmekte ve birbirlerine yer verebilmekteler. IGA otopark için benzer robot-valelerin devreye alınması vatandaşa ilave birkaç dakika kazandıracaktır. Ayrıca TOGG gibi yerli elektrikli araçların otomatik park etmesi için gerekli standartların ve teknolojinin IGA otoparkı ve İsPark'larda devreye alınması değerlendirilebilir.

TAKSİLERİ DÜZELTMEK

IGA havalimanı dünyanın en iyileri arasındadır ve Türkiye'nin kalite algısını yükseltmektedir. Havalimanından ayağınızı dışarı attığınızda taksi, otobüs ve metro sistemi ile karşılaşmaktasınız. Metro fena değil ama taksi ve otobüs sistemlerinde sunulan fiziksel ortam, teknoloji ve hizmet standardı IGA gibi ülkenin giriş kapısı için yetersizdir. Vatandaşımıza ve turiste uber/bitaksi benzeri teknolojik platformlar üzerinden taksi rezerve etme imkanı sunulabilmelidir böylece taksi ile para pazarlığı, yakına-uzağa gitmem kavgası, adres tarifi problemleri ve karşılıklı güvensizlik ve yabancı dil iletişim sorunları ortadan kalkar. Bu yazılımlar taksilerin tehlikeli kullanış ve araç ivmelenmelerini de raporlayabilirler. Engelli vatandaşa uygun araç ayarlanabilir. Çok bavulu olan ailelere uygun büyük araç ayarlanabilir. 'En çok parayı verene taksi durağı işletme imtiyazı verme' anlayışından çıkarak 'değer üretme' odaklı anlayışa geçme zamanı gelmiştir. Bu teknolojik özelliklerin bir kısmi THY uygulamasına da gömülebilir.

ARAÇ KARŞILAMA HİZMETLERİ

İngiltere'de bir çok havalimanında arabanız için karşılama hizmeti ( İng: meet and greet services) veren şirketler vardır. Bu hizmet de vatandaşın uçağa ulaşımını hızlandırmaktadır. Önceden telefon ile RV yaparsınız ve belirli bir saat aralığında havalimanı otoparkının karşılama bölümünde aracınızı ilgili şirketin valesine teslim edersiniz. Dönüşte aynı yerden aracınızı alırsınız. Bu hizmet hem zaman kazandırır hem de standart otopark tarifesinden daha ucuzdur ( 3-4 günden uzun parklamalarda) çünkü ilgili firma aracınızı alıp havalimanı dışındaki ucuz bir otoparkta park eder. Rekabet eden birkaç firma olması sayesinde monopol fiyatları oluşamaz. Oluşan ücret büyük ölçüde valenin 'emek' ücretidir. IGA başta olmak üzere Türkiye'deki büyük havalimanlarında bu hizmetin devreye alınması vatandaşa faydalı olur ve ilave istihdam üretir.

ANAHTARI SAKLAMAK

Bazı durumlarda vatandaşlar farklı bir şehri gezerken eşinin, dostunun, kardeşinin arabasını kullanırlar ve dönüş öncesi ilgili havalimanı/otobüs terminal otoparkına ödünç arabayı bırakırlar. Bu gibi durumlarda anahtarı arabanın dışarıdan görünmeyecek yerlerine saklama derdi oluşur. Havalimanı ve büyük otopark işletmecilerinin bu gibi anahtar değişimi problemine çözüm getirmeleri faydalı olur. Küçük bölmeli şifreli dolaplar ile konu halledilebilir.

THY ÖZEL YOLCU SALONLARI YETERSİZ

THY ve merkezi olan IGA havalimanının devasa ölçeğini değerlendirdiğimizde, THY'nin IGA'daki özel yolcu salonlarının son derece yetersiz kaldığı sonucuna varabiliriz. THY'nin özel yolcu salonu sayısının ve alanını en az iki katına hızla çıkartması makul miktarda THY müşterisine hizmet sunulmasını sağlayabilir aksi durumda son derece küçük ve çoğu yabancı olan zengin kesim bu salonları kullanma imtiyazına erişebilir. Bu salonlar THY uçuşu ile puan kazanarak ulaşılabilir olamazlar ise ( bugün durum böyle çünkü ölçeğe uygun planlama yapılmamış) THY'nin cazibesi azalır ve yolcular THY'ye değil diğer özel firmalara yönelirler.

KIRIM FERİBOTU

IGA malum Karadeniz kıyısındadır. Kıyı tarafına yapılacak bir iskele ile Karadeniz sahilindeki önemli yerleşim noktalarına ( Bulgaristan, Romanya, Ukrayna ve Rusya sahil şehirleri) feribot seferleri konabilir. Özellikle Kırım yarımadasına feribot seferlerini başlatmak Türkiye ve Rusya ekonomilerine milyar dolar seviyesinde katkı ve binlerce ilave istihdam sağlayacaktır.

RYANAİR VE WİZZ REKABETİ

Avrupa'nın lider ucuz havayolu firmaları olan Ryanair ve Wizz Air arasında özellikle Doğu Avrupa şehirlerinde büyük bir rekabet vardır ve bu şehirlerin Avrupa bağlantı fiyatları rekabet sebebiyle komik seviyelere düşmüştür. Bu rekabetten Türkiye turizminin de faydalanması için bu şehirlerin ekspres otobüs ve tren servisleri ile İstanbul'a ve hatta IGA'ya bağlanmaları uygun olur.

IGA MANZARALI SEYİR TERASI

IGA'ya gelen yolcuları almak için çoğunlukla havalimanı yolu boyunca araçlar yol kenarında bekleme yaparlar. Yepyeni bir havalimanına yakışmayan bir durumdur. Bir çözüm önerisi havalimanı yolu üzerinde, havalimanını gören bir tepelikte araçlar için bir 'seyir terası' yapılmasıdır. Böylece vatandaş arabası ile bu seyir terasına girer, arabasından çıkmadan ekranlardan inen uçakları takip eder ve misafiri geldiğinde gidip alır. Diğer çözüm ise havalimanının otoparklarından birinin kısa beklemeli yolcu karşılama alanı olarak ücretsiz tahsisi olabilir. Misal 30 dakikaya kadar ücretsiz olarak arabalar burada bekleyip yolcusunu alabilir.

IGA METRO DURAK BÖLGELERİNDEKİ ŞEHİRCİLİK

Yakın zaman önce İngiltere'de tamamlanan dev tren/metro projesi olan Elizabeth hattı, Londra'nın ortasından geçer ve birçok şehri Londra'nın merkezi bölgelerine bağlar. Bu hattın hangi şehir/kasabalarda duracağı, hangi kasabalara ekspres ve direk sefer konulacağı ve ana duraklarının neresi olacağı konusunda bazı şehir/kasaba belediyeleri ile pazarlıklar yapılmıştır ve bunun sonunda ana durak olarak seçilen bazı şehir/kasaba merkezleri yatay mimariden dikey mimariye geçirilmiştir. Yani on milyarlarca dolarlık ulaşım projesinin kendi şehirlerine gelmesini isteyen ve şehirlerindeki emlak değerlerinin artmasını isteyen belediye/vatandaşlar, bunun karşılığında şehirlerinin büyümesini kabul etmek zorunda kalmışlar ve farklı şehirlerden bu şehre taşınan göçmenler bu şehirlerin dokusunu bozmuşlar ve yerel halkın keyfini kaçırmışlardır. Yani büyük ulaşım hatları, yerel halk için bazı ödünleşmeleri beraberinde getirmiştir ve sosyal dokuyu değiştirmiştir. Diğer taraftan metroya yakın bölgelerde artırılan nüfus sayesinde, nüfusun önemli bölümü metroya yürüme mesafesinde yaşama imtiyazına kavuşabilmiştir. IGA metro hattının özellikle IGA sonrasındaki duraklarının ve bölgelerinin şehircilik anlamında durumu felakettir. Bu bölgelerde, metro istasyonları merkez olacak şekilde kamu öncülüğünde ( misal Emlak GYO) şehircilik düzenlemeleri ve yatırımları yapılması uygun olabilir.