İş arayan emeklilerde önemli artış: Kaynak var niyet yok

Emeklilerin geçim zorluklarını, karşılaştırmalı olarak dünyada ve Türkiye’de emeklilerin yaşam koşullarını gözler önüne seren Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) raporu İstanbul Şişli’deki bir basın açıklamasıyla kamuoyuyla paylaşıldı. DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, DİSK Genel Başkan Yardımcısı Özkan Atar, DİSK İstanbul Bölge Temsilcisi Asalettin Arslanoğlu, DİSK Emekli Sen Genel Başkanı Cengiz Yavuz, sendikaların genel merkez ve şube yöneticileri, DİSK’li işçiler ve emekliler katıldı. Burada konuşan Emekli Sen Genel Başkanı Cengiz Yavuz, emeklilerin geçim zorluklarını ve taleplerini anlattı. Açıklamada “Emeklileri insanca yaşatmak için kaynak var niyet yok.” denildi.

EMEKLİ AYLIKLARI AVRUPA’NIN 6’DA 1’İ

Genel Başkan Çerkezoğlu’nun sunduğu “Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu: Emekli Aylıkları, Emekli Sayıları ve Emeklilere Ayrılan Kaynaklar” başlıklı rapordan önce çıkanlar şöyle:

Türkiye’de ortalama emekli aylığı merkez Avrupa ülkelerinin 6’da biri düzeyinde: Ortalama emekli aylığı İspanya ve Fransa’da 1400, Almanya ve İtalya’da 1500, Belçika’da 1700, Hollanda’da 2000 avronun üzerinde iken Türkiye’de sadece 237 avro.

Türkiye’de emekli aylıkları 2012 ve 2021 arasında avro cinsinden yüzde 33,6 oranında azaldı. 2012 yılında Türkiye’den daha düşük aylığa sahip 9 Avrupa ülkesi varken bu sayı 2021 yılında 1’e düştü.

Türkiye’de emekli aylıklarına ayrılan kaynak Avrupa’da ayrılan kaynağın yarısından bile az: Emekli ödemelerinin GSYH’ye oranı 27 AB ülkesinde ortalama yüzde 9,5 iken Türkiye’de sadece yüzde 4,1.

AKTİF PASİF ORANI ORTALAMA ÜZERİNDE

Türkiye’de aktif/pasif oranının çok düşük olduğu iddiası tartışmalı. 2021 itibarıyla Avrupa ülkelerinde aktif/pasif oranı ortalama 1,6 iken Türkiye’de bu oran 1,9.

2002’de Türkiye’de emekli ve hak sahiplerinin aylıklarının ortalaması asgari ücretin yüzde 22 fazlası iken, 2023’te yüzde 26 altına düştü.

GSYH İÇİNDEN ÖNEMLİ KAYIP

Ortalama emekli aylığının kişi başına GSYH’ye oranı 2002’de yüzde 46,4 iken 2024’te yüzde 27,7’ye geriledi. Emeklilerin bu yoksullaşma süreci onları emekliyken de çalışmaya mecbur bıraktı. 2002 yılında çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı yüzde 36,6 iken Aralık 2023’te yüzde 55,3’e yükseldi.

Bütçede emeklilere ve sosyal güvenliğe ayrılan pay düşüyor. 2008-2024 arasında SGK’ye yapılan bütçe transferlerinin oranı 5,2 puan azaldı.

SGK’da emekliler için yeterince kaynak var: Prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık ödemelerini karşılama oranı 2002’de yüzde 61 iken 2023’te yüzde 76,4’e yükseldi.

‘YÖNETENLERİN SORUMLULUĞU’

DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, yıllarca çalışan, üreten, prim ödeyen emeklilerin insanca bir yaşam sürmesinin ülkeyi yönetenlerin görevi ve sorumluluğu olduğunu ifade etti. Hepimizin ürettiği kaynakların emeklileri insanca yaşatmaya yeteceğini belirten Çerkezoğlu, bugün emeklilerin açlık ve yoksulluk ile karşı karşıya kalmasına iktidarın politik tercihlerinin neden olduğunu söyledi.

AYLIK BAĞLAMA ORANLARI DÜŞÜRÜLDÜ

2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile emekli aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayılarının düştüğünü, emekli aylıklarının hesaplanmasında milli gelirin payının iyice azaldığını ve aylıkların artırılmasında sadece resmi enflasyonun dikkate alınmaya başladığını anlatan Çerkezoğlu, tüm bunların sonunda aylıklarda ciddi bir gerileme yaşandığını vurguladı.