İşgücü ödemelerinde 3 trilyon TL’lik fark iddiası

Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun 2024 Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) verilerinde işgücüne ayrılan paydaki artışın makroekonomi ve somut ödemelerle örtüşmediğini ileri sürdü. Çelik’e göre TÜİK’in açıkladığı 14,7 trilyon TL’lik işgücü ödemesi ile kendi gelir yöntemiyle hesapladığı yaklaşık 11,7 trilyon TL arasında yaklaşık 3 trilyonluk “uçurum” var.

BEKLENMEYEN YÜZDE 5’LİK SIÇRAMA

TÜİK verilerine göre işgücüne yapılan ödemelerin cari gayrisafi katma değer (GSKD) içindeki payı 2023’te yüzde 32,2 iken 2024’te yüzde 37’ye yükseldi; bu 5 puanlık artış, Çelik’e göre 2024’ün genel makro politikalarıyla (ücretleri bastırmaya yönelik kemer sıkma) çelişiyor. “Bu artış hayatın olağan akışına uygun değil; makro ekonomik gelişmeler bu büyüklükte bir ücret artışını desteklemiyor.” diyen Çelik, veride tutarsızlık olduğunu savundu.

SOMUT KALEMLERE GÖRE YENİDEN HESAPLAMA

Çelik, işgücü ödemelerini gelir yöntemiyle ve resmi verilerden hareketle altı ana kalem üzerinden hesapladı:

- SGK kapsamındaki işçiler (kamu işçileri dahil): Ortalama prime esas kazanç (PEK) 36.101 TL; brüt işverene maliyet yaklaşık 43 bin 320 TL. Buna göre yıllık brüt SGK’li işçi maliyeti tahmini ~8,6 trilyon TL (TÜİK’in Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri aynı büyüklükte 16,6 milyon ücretli için 7,9 trilyon TL gösteriyor — ancak bu istatistiklerin bazı sektörleri kapsamadığı notu düşülüyor).

- Kıdem ve ihbar tazminatları: 2024’te 519 bin işçinin yaşlılık aylığına ayrılması ve toplamda yaklaşık 1 milyon işçi için kıdem/ihbar maliyeti yaklaşık 624 milyar TL olarak hesaplandı.

- SGDP kapsamında çalışanlar: 2,1 milyon çalışan için yaklaşık 1,64 trilyon TL.

-Kamu görevlileri (memur ve sözleşmeliler): Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçe gerçekleşmelerine göre 2,615 trilyon TL.

- Kayıt dışı işçiler: ~3 milyon kayıt dışı işçi için yıllık ödeme yaklaşık 606 milyar TL (asgarî ücret üzerinden hesaplanmış, Çelik bunun yüksek bir tahmin olduğunu belirtiyor).

- Çırak ve stajyerler: Asgari ücretin yüzde 30’u varsayılarak yaklaşık 137 milyar TL.

Bu kalemlerin toplamı Çelik’in hesabına göre yaklaşık 11,7 trilyon TL ediyor.

‘3 TRİLYON TL’LİK FARK VAR’

Çelik, TÜİK’in işgücü ödemeleri hesabını 14,7 trilyon TL olarak açıkladığına dikkat çekerek aradaki yaklaşık 3 trilyon TL’lik farkın (veya ilgili yaklaşık 7–7,5 puanlık makasın) hangi kalemlerde yer aldığını açıklaması gerektiğini söyledi. Çelik’e göre bu fark “küsurat kabul edilemeyecek” büyüklükte.

Konunun yalnızca teknik görünmesine karşın ücret politikaları ve gelir bölüşümü açısından hayati önem taşıdığına vurgu yapan Çelik, “TÜİK hangi işgücü kalemi için 3 trilyon lira daha ödeme yapıldığını ortaya koymak zorundadır.” diyerek kuruma açıklama çağrısında bulundu. Çelik ayrıca hesaplarının hatalı olma ihtimalini de reddetmedi; fakat netlik sağlanmadığı sürece hem GSYH hem de bölüşüm verilerinde güven sorunu yaşanabileceğinin altını çizdi.