Adım adım sabotaj: Revizyon değil, savaş manifestosu
Avrupa'nın sunduğu karşı belge, Rusya'nın Ukrayna ihtilafının temel gerekçeleri arasında saydığı çok sayıda maddeyi değiştiriyor. Bunlar arasında en dikkat çekici olanlar, NATO'nun genişlemesinin durdurulması ve Kiev'in ittifaktan dışlanmasına koyulan veto.
Yiğit Saner
Editor
İngiltere, Fransa ve Almanya'dan oluşan E3 ülkelerinin ABD'nin sunduğu 28 maddelik barış planında istediği değişiklikler basına sızdırıldı. Pazar günü İsviçre'nin Cenevre kentinde Amerikan heyetine sunulan plan, barış sürecini raydan çıkarmayı hedefliyor.
Avrupa'nın karşı taslağını Reuters yayınladı. Haberimizde E3'ün teklifinin tamamına değil, sadece revizyon istenen maddeleri ele alıp orijinal maddelerle karşılaştıracağız.
28 maddelik ABD planının tamamına ise aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz:
ABD'nin 28 maddelik barış planı sızdırıldı: Kiev ve Avrupa için dönülmez akşamın ufkuDünyaNATO'YU OYUNDA TUTMA ÇABASI
Madde 2: Rusya, Ukrayna ve Avrupa arasında tam ve kapsamlı bir saldırmazlık anlaşması imzalanacaktır. Son 30 yılın tüm belirsizliklerinin çözülmüş olduğu kabul edilecektir.
Avrupa Birliği/E3 önerisinde "Avrupa" yerine “NATO” ifadesi kullanılıyor ayrıca “tüm belirsizliklerin topyekûn ve eksiksiz” olarak fiilen çözülmesi talep ediliyor.
Madde 3: Rusya'nın komşu ülkeleri işgal etmemesi ve NATO'nun daha fazla genişlememesi beklenmektedir.
AB, 3. maddeyi tümüyle silmiş. Bu, Rusya'nın NATO'nun doğuya doğru genişlememesi konusundaki temel itirazını tümüyle gözardı ettiğini gösteriyor.
Madde 4: Güvenlik sorunlarını çözmek, gerilimi azaltmak, küresel güvenliği sağlamak ve gelecekteki ekonomik kalkınma fırsatlarını artırmak amacıyla ABD arabuluculuğunda Rusya ve NATO arasında diyalog yürütülecektir.
AB kendi teklifini, NATO-Rusya doğrudan angajmanını yeniden sağlamak için “ABD arabuluculuğunda” kısmını çıkartarak yeniden sunuyor.
ASKER SINIRINDA ARTIŞ
Madde 5: Ukrayna güvenilir güvenlik garantileri alacaktır.
AB “güvenilir” kelimesi yerine “güçlü” ifadesini tercih etmiş.
Madde 6: Ukrayna ordusunun büyüklüğü 600 bin personelle sınırlandırılacaktır.
AB “barış zamanı üst sınırı” ifadesini ekliyor ve bunu 800 bin asker olarak belirliyor.
KİEV'İ İTTİFAKA ALMA GİRİŞİMİ SÜRÜYOR
Madde 7: Ukrayna NATO'ya katılmayacağını anayasal olarak kabul edecek ve NATO Ukrayna'yı kabul etmeyeceğini tüzüğüne dahil edecektir.
AB bu maddeye itirazını Kiev'in NATO üyeliği "uzlaşmaya bağlıdır" ve bu uzlaşma “şu anda mevcut değildir” diyerek revize ediyor.
Madde 8: NATO Ukrayna'ya asker konuşlandırmamayı kabul edecektir.
AB, NATO'nun sadece “barış zamanında daimi birlik konuşlandırmayacağını” garanti ediyor.
Madde 9: Avrupa savaş uçakları Polonya'da konuşlandırılacaktır.
AB burada da sorumluluğu ittifaka vererek “NATO savaş uçakları Polonya'da konuşlandırılacaktır.” değişikliğine gidiyor.
MOSKOVA'YA FÜZE SERBEST
Madde 10: ABD'nin güvenlik garantileri
Bu birçok fıkraya ayrılan maddedeki tek farklılık AB'nin ABD'nin “Ukrayna'nın Moskova veya St. Petersburg'a sebepsiz bir füze saldırısı başlatması durumunda güvenlik garantilerini kaybedeceğini” belirten kısmı çıkarması.
Madde 14: Dondurulmuş Rus varlıkları
Çok sayıda alt başlığa sahip bu maddede ABD kısaca 100 milyar dolarlık Rus varlığının Ukrayna'nın yeniden inşasında kullanılmasını, Amerika'nın kârın yüzde 50'sini almasını ve AB'nin 100 milyar dolar daha katkıda bulunmasını öngörüyor. Kalan dondurulmuş fonlar ise bir ABD-Rusya yatırım aracına yönlendiriliyor.
AB önerisi ise Rusya Ukrayna'ya tazminat ödeyene kadar Rus egemen varlıklarının dondurulmasını talep ediyor.
Madde 15: Anlaşmanın tüm hükümlerinin yerine getirilmesini sağlamak üzere güvenlik konularında ortak bir Amerikan-Rus çalışma grubu kurulacaktır.
AB “çalışma grubu” ifadesini “güvenlik görev gücü” olarak değiştiriyor ve misyona ABD ile Rusya dışında AB ve Ukrayna'yı da dahil ediyor.
NAZİLERİ 'UNUTTULAR'
Madde 20: Kültürel, dilsel ve medyaya ilişkin meseleler
ABD'nin sunduğu bu kapsamlı ve Ukrayna ihtilafının kültürel nedenlerini çözmeyi amaçlayan maddede; Kiev'in dini hoşgörü göstermesi, dilsel azınlıkları koruması, Rusça medyaya izin vermesi ayrıca ülkenin Nazi ideolojisinden arındırılması gibi kritik noktalar var.
AB taslağında ise Naziler ve medyadan söz edilmezken “Ukrayna dini hoşgörü ve dilsel azınlıkların korunmasına ilişkin AB kurallarını benimseyecektir.” demekle yetiniliyor.
SINIRLARI TANIMIYORLAR
Madde 21: Topraklar konusu
ABD teklifi Kırım, Luhansk ve Donetsk'in (Donbass) ABD dahil olmak üzere Rus toprağı olarak tanınmasını öngörüyor. Kiev'in Donetsk'te elinde tuttuğu az miktarda topraktan çekileceği ve burasının Rus toprağı olarak tanınan silahsızlandırılmış bir tampon bölge haline getirileceği belirtiliyor.
Herson ve Zaporijya'da ise temas hattının dondurulmasını öneriyor ki bu da Rusya lehine fiili tanıma anlamına geliyor. Ayrıca Rusya'nın kontrol ettiği diğer bazı belirtilmemiş topraklardan vazgeçeceği savunuluyor.
AB bu maddeye yaklaşımında Kiev'in kaybettiği toprakları tanımayı reddediyor ve meseleyi gelecekteki müzakerelere bırakıyor:
“Ukrayna işgal altındaki topraklarını askeri yollarla geri getirmemeyi taahhüt eder. Toprak takaslarına ilişkin müzakereler mevcut temas hattından başlayacaktır.”
'SEÇİMSİZ DİKTATÖRLÜĞE' DEVAM
Madde 25: Ukrayna anlaşmanın imzalanmasından 100 gün sonra seçimler düzenleyecektir.
AB sınırlamayı esneterek “seçimler mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır” gibi muğlak bir ifade kullanıyor. Ukrayna lideri Volodimir Zelenskiy 2024'ten beri seçimleri erteliyor. ABD Başkanı Donald Trump daha önce kendisini “seçimsiz diktatör” olarak tanımlamıştı.
Madde 26: Tüm taraflar savaş sırasında işlenen eylemler için tam af alacak ve gelecekte şikayetlerini sürdürmemeyi taahhüt edecektir.
AB, Washington'ın toptan af önerisine karşılık “mağdurların acılarını gidermeye yönelik önlemler sunulacaktır” diyerek 26. maddenin kapsamını daraltıyor.
ATEŞKESTEKİ FARK
Madde 28: Her iki tarafın da mutabık kalınan konumlara çekilmesinden hemen sonra ateşkes yürürlüğe girecektir.
AB ateşkesin çekilmeden sonra değil, çekilme sırasında başlamasını istiyor. Ayrıca izleme düzenlemelerinin ABD gözetiminde müzakere edilmesini talep ediyor.
SAVAŞA DEVAM BELGESİ
Washington'ın E3 ülkelerinin sunduğu karşı önerilerle ne derecede mutabık olduğu henüz bilinmiyor. Ancak Brüksel'in teklifinin, ABD planının en kritik unsurlarını Kiev lehine önemli ölçüde yumuşattığı ya da yok saydığı net biçimde görülüyor.
AB, saha gerçeklerini reddederek toprak tavizlerini tanımıyor; NATO'nun genişlemesine yönelik herhangi bir kısıtlamaya toptan karşı çıkıyor; Kiev'i Atlantik ittifakı üyeliğinden vazgeçmeye bağlamaktan kaçınıyor; daha büyük bir Ukrayna ordusuna izin veriyor; ABD güvenlik garantileri üzerindeki koşulları zayıflatıyor ve Kiev'in sözde "Moskova'ya füze saldırısı hakkını” saklı tutuyor.
Tüm bu değişikliklerin, Rusya'nın 2022'de başlattığı Özel Askeri Operasyon'un temel amaçları olduğu göz önüne alındığında, Avrupa'nın Rusya'yı hâlâ dinlemeyi reddettiği ve nihai hedefinin savaşı “son Ukraynalıya kadar sürdürmek” olduğu bir kez daha açık biçimde belgelenmiş oluyor.
Berlin: Rus askerlerini öldürmeye hazırız
Almanya Savunma Bakanı Boris Pistorius salı günü yaptığı açıklamada NATO ile Rusya arasında 2028'de savaş çıkabileceğini ileri sürdü. Daha önceki tahminlerin 2029 yılını işaret ettiğini hatırlatan Pistorius bu tarihin öne çekilebileceğini savundu.
Bakan Almanya’nın olası bir çatışmaya karşı yedek ordu ve sağlık taraması gibi hazırlıklara başladığını da açıkladı. NATO ülkelerinin ordularını Rusya ile çatışma için daha iyi donatması gerektiğini vurguladı.
Pistorius geçen yaz Rusya’nın bir NATO ülkesine saldırması halinde Alman askerlerinin “Rus askerlerini öldürmeye” hazır olduğunu iddia etmişti.
Şansölye Friedrich Merz ise daha önce “Avrupa'nın en güçlü ordusu”nu kurma sözü vermiş, bu ifadeler Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov tarafından “Avrupa yeniden Nazi bayrağı altında toplanıyor” vurgusuyla tepki görmüştü.
Lavrov'dan Türkiye mesajı
Sergey Lavrov salı günkü basın toplantısında Türkiye ve Belarus'un Ukrayna ihtilafında arabuluculuk yapabileceğini söyledi. ABD'nin sunduğu barış planına da değinen Lavrov “Belirli maddeleri müzakere etmeye hazırız. Çünkü bazı konuların açıklığa kavuşturulması gerekiyor.” dedi.
Haberimizde sunduğumuz gibi diğer versiyonların kendilerine ulaştırılmadığını kaydeden Bakan “ABD'den Avrupa ve Ukrayna ile müzakere ettiği planın taslağını bekliyoruz.” ifadelerini kullandı. Lavrov'un diğer vurguları ise şöyleydi:
- Avrupa, Ukrayna'da Nazizm ve ırkçılığı teşvik ediyor.
- Çözüm sürecinde yer almak isteyen Avrupa'nın eline bir fırsat geçmişti ama bu fırsatı kaçırdı.
- Alaska'da elde edilen anlaşmalar barış planına yansıtılmazsa Rusya'yı tatmin etmeyec
- Fransa ve Almanya'nın Ukrayna'daki çatışmada arabuluculuk yapması söz konusu olamaz.
SVR: Trump'ı itibarsızlaştıracaklar
Rusya Dış İstihbarat Servisine (SVR) göre İngiltere, ABD Başkanı Donald Trump'ın barış yanlısı tutumunu değiştirmek için harekete geçti. SVR'den salı günü yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
“İngiltere, kendi çıkarları doğrultusunda Trump'ın barışçıl duruşunu baltalamak için bir plan geliştiriyor. Londra, ABD Başkanı'nı itibarsızlaştırmaya çalışacak.”
İngiltere'nin savaşı sürdürme yönündeki tutumunun altında ekonomik sebepler yattığına işaret eden SVR “İngiliz savunma sanayii, Kiev için askeri ürünler imal edilmesini öngören milyarlarca dolarlık sözleşmeler imzalıyor.” ifadelerini kullandı.
Düşük profilli diğer belge
Cenevre'deki toplantıda esas görüşmeler ABD ile Ukrayna heyetleri arasında yaşandı. Zirveye katılan isimlerden Ukrayna Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Kislitsya, Financial Times (FT)'a yaptığı açıklamada iki tarafın 19 maddelik yeni bir taslak hazırladığını ileri sürdü.
Revize edilmiş belgenin orijinal 28 maddelik planla “pek benzerlik taşımadığını” öne süren yetkili, NATO ve sınır meseleleri gibi en hassas unsurların ele alınmadığını belirtti: “Bu konuları Trump ile Zelenskiy'in kararına bıraktık.”
