Kriz emekçinin üstüne yıkıldı eylemler yükseldi

Geride bıraktığımız sene emekçiler için zorlu geçti. Grev yasaklarıyla başlayan 2023, 6 Şubat’ta tüm Türkiye’yi sarsan iki büyük depremin acısıyla devam etti. Seçimlerde dağıtılan vaatler erken unutuldu, yerini Hükûmet’in yeni ekonomi kurmaylarının ücretliler üzerinde kurduğu baskıya bıraktı. Ücretliler 2023’ü geçim derdi ve örgütsüzlük kıskacında geçirirken önemli mücadelelere de imza attı. 2023’ün emek tablosuna hep beraber bakalım…

İKİ GREVE YASAK

2023 yılı grevlerle başlayacaktı ancak Birleşik Metal-İş Sendikası’nın, Schneider Enerji’nin Kocaeli Çayırova’daki iş yerinde aldığı grev kararına “erteleme yasağı” getirildi. Resmi Gazete’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla “milli güvenliği bozucu nitelikte” olduğu bahanesiyle ertelenme kararını, işçiler tanımadı; mücadele zafer getirdi. Ancak yine de bu son 20 yılda ertelenen 20’nci grev oldu.

FABRİKA ÖNLERİNİ ÇADIRLAR SÜSLEDİ

2023 önemli emek mücadelelerine de sahne oldu. Market depolarından tersanelere, fabrika önlerinden sokaklara meydanlar eylem alanı oldu. Fabrika önlerini direniş çadırları süsledi. Corning grevinden Eskişehir’de Doruk Madencilik işçilerine; İstanbul Kalkınma Ajansı grevinden Şireci Tekstil’e, Colgate Palmolive’den Kartonsan’a kadar emekçiler haklarını söke söke aldı.

MODERN TAŞERONA KARŞI MEYDANLAR DOLDU

Bu sene yükselen önemli bir ses de belediye şirket ve kamu taşeron işçilerine aitti. Aynı işe farklı ücret, birine güvence diğerine angarya, birinin çocuğuna yardım ötekine ‘beslenme çantasına ne koyacağım’ kaygısı… Kamu ‘patron’a döndü, emekçiler yıllardır verdikleri mücadeleyi Ankara ve İstanbul’dan yükseltti. Temizlik personelleri, mühendisler, usta öğreticiler, şoförler… Bir şehri yaşanılabilir kılan tüm emekçiler taleplerini meydanlardan dile getirdi.

YÜREKLER FİLİSTİN İLE ÇARPTI

Emekçiler, siyonist İsrail’in 7 Ekim’den bu yana Filistin halkına yönelik uyguladığı devlet terörünün 15 bine yakın Filistinlinin ölümüne, Gazze’de sıkışan 2 milyondan fazla insanın en temel ihtiyaçlara dahi erişememesine ve her an ölüm tehdidi altında hayatta kalmaya çalışmalarına karşı ses yükseltti. Meslek örgütleri, sendikalar, emek platformları çeşitle eylemlerle İsrail’e tepki gösterdi. Yürekler Filistin ile çarptı.

Türkiye’nin içinde bulunduğu kritik tarihsel aşamada Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ) 24. Olağan Genel Kurulu’ndan önemli bir çıkış geldi. Kongrede Tez Koop İş Sendikası Genel Başkanı Haydar Özdemir, açıklayıcı konuşmasının ardından yaptığı, İsrail’in Filistin saldırıları sona erene dek Türkiye’deki ABD ve NATO üslerine el konulması kararı oy birliğiyle kabul edildi.

Öte yandan Bayındır Memur-Sen'in 4. Büyük Türkiye Buluşmasında konuşan Memur-Sen Genel Başkanı Ali Yalçın, NATO’da İsveç’e veto verilmesi gerektiğini söyledi. Yalçın milletvekillerine çağrı yaparak, “İsveç, bizim şehitlerimizin, askerlerimizin katillerinin, PKK’nın yuvası olmuş ve merkez üssüne dönmüştür. İsveç’in şimdi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde NATO’ya üyeliği oylanacaktır. Siyasi partilerin nasıl karar verdiği önemli değil. Ben milletvekillerinin vicdanına sesleniyorum: Bir ABD, bütün dünyayı BM’de veto ediyorsa, bu anlamda BM’deki hiçbir ülkenin bir anlamı yoksa, şimdi bütün milletvekillerine çağrıda bulunuyorum; NATO üyeliğini iptal edin! Vetonun ne olduğunu ABD de öğrensin!” dedi.

Bunların yanı sıra başta HAK-İŞ olmak üzere Türkiye’nin dört bir yanında İsrail’in devlet terörüne karşı yürüyüşler düzenlendi.

MADENCİ YİNE ÖRNEK OLDU

14 Ekim 2022’de Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK)’na ait Amasra Maden Müessesi’nde meydana gelen faciada enkaz altında can veren 42 madencinin ardından 2023’te madenciler, 6 Şubat depremlerinin ardından görev başındaydı. Bu kez enkaz altından can kurtaranlar onlar oldu. Yorgunluk, uykusuzluk, açlık dinlemediler, can kurtarmak için yine canlarını siper ettiler.

Madencilerin fedakarlığı bununla da bitmedi. Kamunun kaynaklarını israf etmemek için örnek iki başarı gösterdiler. TTK Kozlu İşletmesi madencileri, ağustos ayında, 1992 yılında 263 işçinin hayatını kaybettiği faciada hurdaya ayrılan iki makineyi 31 yıl sonra yeniden kullanılır hale getirerek hurdaya can verdi. Aralık ayında da TTK Üzülmez Müessese Müdürlüğü bünyesinde atıl durumdaki kömür yıkama tesisi (lavuar), kurumun imkanlarıyla yenilendi. İhale bedeli 65 milyon lira olan onarım maliyeti böylece yalnızca yaklaşık 7 milyon liraya mal oldu.

Bununla beraber Genel Maden İşçileri Sendikası Genel Başkanı Hakan Yeşil, TÜRK-İŞ Genel Kongresi’nde yaptığı konuşmada hükümetin bugünkü borçlanma ve ithalata dayanan ekonomik programını eleştirdi. Milli kaynakların geliştirilmesine ve üretime dayalı bir ekonomik programın uygulanmasını talep etti.

ADİL VERGİLENDİRME TALEBİ

Ücretlerin satın alma gücü her geçen gün düşerken gelir vergisinde adil düzenleme talebi de daha sık dile getirildi.

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) vergide adalet talebiyle İstanbul’dan Ankara’ya yürüyüş düzenledi. Öte yandan konfederasyon çeşitli illerde basın açıklamaları yapmayı da sürdürdü.

TÜRK-İŞ de hükümet ve muhalefete gönderdiği vergi mektubuyla konuya dikkat çekti. Mektupta "Türkiye'de uygulanan tüm istisna uygulamalarında istisna tutulan tutar vergi matrahına eklenmiyor ancak asgari ücret istisnası tutarı haksız ve adaletsiz şekilde kümülatif vergi matrahına ekleniyor. Bu da ücret gelirlerinde ağır vergi yüküne sebep oluyor… Ücretlilerin temel giderlerinin vergi matrahından indirimine izin verilerek; sağlık, eğitim, yol, kira ve ısınma giderlerinin yanı sıra sağlanan tüm diğer sosyal yardım kalemlerinin de mümkün olduğunca SGK prim matrahına dahil edilmemesi ve gelir vergisinden istisnasının sağlanmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir." ifadeleri yer aldı.

KIDEM TAZMİNATI YİNE HEDEFTE

Ekonomik kriz içinde hükümet işveren taleplerine hemen kulak verdi. Yıllardır her fırsatta dile getirilen kıdem tazminatının fona devredilmesi ve “güvenceli esneklik” yanılsaması Orta Vadeli Plan ve 12. Kalkınma Planı’nda geniş yer buldu. Emek örgütleri tepki gösterirken çalışma hayatı uzmanları tüm bu taleplerin Türkiye’nin istihdam ve işgücü yapısına uymayacağı görüşünü de paylaştı.

SENDİKAL ÖRGÜTLENME YERLERDE

Bu sene de sendikal örgütlenme alanında yol gidilmedi. 16 milyon 413 bin işçiden 2 milyon 421 bini yüzde 14,76 oranıyla herhangi bir sendikaya üye. 227 sendikadan 59’u bulunduğu işkolunda barajı aşarken 168 sendika ise yasada belirtilen yüzde 1’lik işkolu barajının altında.

EN AZ 1772 İŞÇİ ÖLÜMÜ

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin en son yayınladığı ölümlü işçi kazaları raporuna göre 2023’ün ilk 11 ayında en az 1772 işçi çalışırken yaşamını yitirdi.

KONFEDERASYONLARA NOTLAR

Hal böyleyken işçi eylemlerinde de sendika yöneticilerine eleştiriler yükseldi. İşçi sınıfının yüzde 90’a varan örgütsüz ve sendikasız durumuna karşı hem hükümet kanadından hem de tüm işçi konfederasyonlardan ortaya konan büyük şikayetlere rağmen bu soruna çözüm yolunu açacak en küçük bir adım atılmadı. İşçi sınıfının daha büyük ölçeklerde örgütlenmesi konusunda samimiyetsiz politika ve duruşlar ne yazık ki sürdü.

Türkiye’nin üç büyük konfederasyonundan henüz hükümetin emekçi gelirlerini bastıran ve krizi derinleştiren, borç dilenmeye dayalı programına karşı milli ekonomiyi ve üretimi savunan bir duruş henüz geliştirilmedi. Sendikalarımız işçi sınıfına ilişkin talepte bulunma ve yakınma dışında çözüme yönelik bir tavır maalesef sergileyemedi.

Bu sene tüm Türkiye, cumhuriyetimizin 100. yılı için tek yürek oldu. Meydanlar doldu, marşlar yükseldi. 81 ilde yürüyüşler düzenlendi. Ancak, bu kutlamalarda işçi konfederasyonlarının duyarsız kalması ve hiçbir etkinlik düzeninde bulunmaması dikkat çekti.