Liseliler de sinirbilimde yarışıyor

Türkiye’de liselilere yönelik sinir bilim olimpiyatları düzenlendiğini biliyor muydunuz? International Brain Bee her yıl, Avrupa Sinirbilim Toplulukları Federasyonu (FENS) ve Uluslararası Beyin Araştırmaları Organizasyonu (IBRO) tarafından 53 ülkede sinir bilime ilgi duyan lise öğrencileri arasında yapılıyor. Yarışmanın Türkiye ayağı geçen 14 Haziran’da sonuçlandı. 17 yaşındaki Asya Irmak Usta, Türkiye birincisi olarak ABD merkezli yarışmada ülkemizi temsil etmeye hak kazandı.

YARIŞMAYA KATILAMAYINCA İŞ BAŞA KALDI

Ülkemizde, yarışmanın jüri üyeliğini Prof. Dr. Nursu Çakın Memik, Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ergen, Dr. Öğr. Üyesi Bernis Sütçübaşı, Dr. Sevda Keskin Akman, Dr. Ufuk Özer üstlendi. Türkiye ayağının öyküsü de ilginç. Öykümüz, bu alana ilgi duyan üç lise öğrencisinin çok isteyip de sırf Türkiye’de düzenlenmediği için yarışmaya katılamamasıyla başlıyor. Bu üç lise öğrencisi, 2024 yılında Beyin Araştırmaları Derneği’nin desteğini de alarak dünya çapındaki organizasyona başvuruyor. Böylece ilk kez geçen yıl, yarışmaya katılan 53 ülkeye Türkiye de dahil oluyor. Dünya ile eşgüdümlü olarak Türkiye’de yarışmanın sorumluluğunu üstlenen öğrencilerden Gümüşsu Memik, amaçlarının Türkiye’nin farklı bölgelerindeki lise öğrencilerine eğitici bir ortam sunarak nörobilim hakkında daha fazla bilgi edinmelerini, düşünme becerilerini geliştirmelerini ve benzer ilgi alanlarına sahip yaşıtlarıyla tanışmalarını sağlamak olduğunu söyledi. Aydınlık’a konuşan Memik, “Nörobilime ilgi uyandırmayı, öğrencileri sinirbilim alanındaki eğitim ve kariyer fırsatlarına yönlendirmeyi, beyin sağlığı konusunda farkındalık oluşturmayı amaçlıyoruz.” dedi. Nörobilim yeni yeni gelişen disiplinler arası bir alan. Ülkemizde nörobilim programı lisansüstü ve doktora seviyesinde görülüyor. Memik bu alanla ilgili de bilgi verdi: “Ülkemizde bu alanda eğitim almak isteyenler, tıp fakültesini tamamladıktan sonra nöroloji, psikiyatri gibi uzmanlık dallarına yönelebilirler ya da temel bilimlerde lisans eğitimi aldıktan sonra yüksek lisans ve doktora düzeyinde nörobilim üzerine yoğunlaşabilirler. Bir nörobilimci ile nörolog arasındaki temel fark; nörologların tanı, tedavi ve hasta yönetimi gibi doğrudan klinik sorumluluklar üstlenirken, nörobilimcilerin akademik araştırmalar yaparak sinir sisteminin işleyişine dair temel ve uygulamalı bilgileri ortaya koymalarıdır. Nörobilim, nöroloji ve psikiyatrinin ötesine geçerek nöropsikoloji, nöroekonomi gibi pek çok alt alanı da kapsayan geniş ve disiplinlerarası bir bilim dalı. Umarım Brain Bee gibi etkinlikler sayesinde bu alana yönelik farkındalık artar ve Türkiye’de de gelecekte lisans düzeyinde nörobilim programları açılır.”

HEDEF: BEYNİN YAŞLANMASINI ENGELLEMEK

Yarışmada bu yıl Türkiye birincisi olan Asya Irmak Usta, Türk Eğitim Vakfı İnanç Türkeş Özel Lisesinde burslu eğitim görüyor.

Usta, insanların davranışlarının nedenlerine ilgi duyarak bu alanı araştırmaya başlamış. Gelecekte Alzheimer üzerine çalışmak istiyor. Usta, “Babaannem Alzheimer'dan öldü. Onu hiç tanımadım ama babamın Alzheimer konusunda birçok risk faktörüyle karşı karşıya olduğunu gördüm. Alzheimer'ı etkileyebilecek çeşitli hastalıkları vardı. Gelecekte Alzheimer’la ilgili çalışmak istiyorum. Beynin yaşlanmasına odaklanarak bu alanda çözüm üretmeyi hedefliyorum.” dedi.

Yarışmayla ilgili bilgi veren Usta şöyle devam etti: “Nörohistoloji bölümünde, mikroskobik beyin dokusu görüntülerini veya sinir sistemi görüntülerini isimleriyle eşleştirdik. Daha sonra hasta tanılama aşamasına geçildi. Bu aşamada, hastanın videosu çeşitli semptom ve bulgular gösteriyordu. Ardından hastanın MR, fMRI gibi çeşitli test sonuçları verildi. Verilen sonuçlara göre hastaya bir tanı koymamız gerekiyordu. Anatomi bölümünde ise beynin hangi bölümünün gösterildiğini söylememiz istendi. Duyularla ilgili sinirleri bulduk. Ülkenin dört bir yanından bilim insanları bilgisayar üzerinden birçok soru sordu. Her soru için 30 saniye verdiler. Belirli sayıda hata yaptığınızda eleniyordunuz.”

KAYNAK BULMAK ZOR

Yarışmada en çok zorlayanın ne olduğunu sorduğumuzda Usta, “Nörohistoloji, çeşitli anatomik bölgelerin veya dokuların mikroskop altında görüntülenmesiyle ilgilenen bir bilim dalı. Nörohistoloji için kaynak bulmak çok zordu. Bu yüzden bu alana yönelik sorularda zorlandım.” diye yanıtladı.

Asya Irmak Usta, 7-12 Kasım arasında 53 ülkenin katılımıyla yapılacak uluslararası elemeye katılacak. Burada ülkesini tanıtan bir sunum yapacak ve ardından yarışacak. Yarışmada ilk beşe girenler, Brain Bee’nin davetlisi olarak Avrupa Nörobilim Dernekleri Federasyonu’nun 2026 yılında Madrid’de düzenlenecek olan kongresine katılabilecek. Gelecek yıl yarışmaya katılmak için yapılması gereken ise @brainbeeturkiye Instagram hesabını takip ederek kayıt açıldığında buradan başvuruda bulunmak.