Mahkeme Ferrero’nun taahhütnamesini iptal etti: Sömürü var, tedbir yetersiz
Ankara 15. İdare Mahkemesi, Ferrero’nun Rekabet Kuruluna verdiği taahhütnameyi iptal etti, Kurul’u uyardı. Verilen taahhütlerin yeterli olmadığı, kanunların üretimi kısıtlama gibi sömürücü nitelikteki eylemleri kesin bir dille yasakladığı belirtildi.
Dünya lideri olduğumuz fındıkta piyasayı alt üst eden, üreticinin “Yüksek rekolte gösteriyor, düşük fiyatla alım yapıyor.” eleştirileriyle gündeme gelen İtalyan Ferrero’ya yargı ‘dur’ dedi.
Rekabet Kurulu, 3 Kasım 2022 tarihli Kurul kararıyla, Ferrero ve iştiraklerinin eylemleriyle Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'u ihlal ettikleri iddiasına yönelik soruşturma açmıştı. Soruşturma raporunda, Ferrero’nun kabuklu fındık alım fiyatının Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)’nin referans fiyatının altında kalması gibi eylemleri tespit edildi. Ferrero ise 5 Mart 2024’te bir taahhütname sunarak soruşturmanın sonlandırılmasını talep etti ve TMO’nun açıkladığı fiyatın altında fiyat açıklamama taahhüdü verdi.
Kurul ise bu taahhüdü kabul etti, soruşturmanın sona erdirildiğini açıkladı. Yapılan açıklamada, “Ferrero Fındık İthalat İhracat ve Ticaret AŞ hakkında yürütülen soruşturma, teşebbüs tarafından getirilen ve Kurul tarafından kabul edilen rekabetçi endişeleri gideren taahhütler üzerine sona erdirildi.” denildi.
Karar üzerine Ordu Büyükşehir Belediyesi şirketi ORTAR Ordu Tarım, Hayvancılık, Gıda ve Sanayi Ticaret Anonim Şirketi ile Yürür Gıda Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi mahkemeye başvurarak taahhüdün iptalini ve rekabeti bozması nedeniyle Ferrero’nun cezalandırılmasını istedi. Başvuru üzerine, Ankara 15. İdare Mahkemesi, 4 Temmuz 2025 tarihli kararıyla Ferrero’nun sunduğu taahhütnamenin iptaline karar verdi.
‘ÜRETİMİ KISITLAMA YASAK’
Ankara 15. İdare Mahkemesi kararında öne çıkanlar şöyle oldu:
“Rekabet hukuku sistematiği, bir teşebbüsün pazarın önemli bir bölümünde rakiplerinden ve müşterilerinden bağımsız hareket edebilme gücünü ifade eden hâkim duruma ulaşmasını bizatihi hukuka aykırı kabul etmezken; 4054 Sayılı Kanun’un 6. maddesi, bu durumdaki teşebbüslere yüklenen özel sorumluluk gereği, sahip olunan bu ekonomik gücün, rakiplerin pazara girişini engelleme veya faaliyetlerini zorlaştırma gibi dışlayıcı, yahut tüketicinin zararına olacak şekilde ayrımcılık yapma veya üretimi kısıtlama gibi sömürücü nitelikteki eylemlerle kötüye kullanılmasını kesin bir dille yasaklamaktadır.
“Bu yasakların ve rekabet düzeninin ihlalini önlemek amacıyla kanun koyucu, Kanun’un 16. maddesiyle caydırıcı bir yaptırım mekanizması öngörmüş; ihlalde bulunan teşebbüslerin yıllık cirolarının yüzde onuna varan oranlarda idari para cezaları ile cezalandırılmasının yanı sıra, ihlalde belirleyici etkisi olan teşebbüs yöneticilerine de şahsi sorumluluk yükleyerek rekabet karşıtı eylemlerin yalnızca tüzel kişilik nezdinde kalmasının önüne geçmeyi hedeflemiştir.”
KURUL’A UYARI: YETKİ KULLANIMI SINIRSIZ DEĞİL
“4054 Sayılı Kanun’un 43. maddesi, Rekabet Kuruluna soruşturma süreçlerini taahhüt yoluyla sonlandırma yetkisi tanımakla birlikte, bu yetkinin kullanımı sınırsız değildir. Bu yetkinin temel amacı, tespit edilen rekabet sorunlarını pazarda etkin ve kalıcı bir şekilde gidermektir. Dolayısıyla, kabul edilen taahhütlerin, soruşturma konusu olan ve Kanun’un 6. maddesinde yasaklanan hâkim durumun kötüye kullanılması eylemlerinin doğurduğu olumsuz etkileri ortadan kaldıracak nitelikte, ölçülü ve yeterli olması gerekmektedir.”
SOMUT GÜVENCE YOK TEDBİR YETERSİZ
“Dava konusu uyuşmazlıkta; fındık piyasasında monopsona (tek alıcının birden fazla satıcının olduğu bir piyasaya hakim olduğu iktisadi bir durumdur.) yakın bir güçle hâkim durumda olduğu tespit edilen davalı şirketin (Ferrero) piyasa yapısını bozucu eylemlerinin, şirketin küresel ölçekteki ticari hacmi, pazar payı ve dikey bütünleşik yapısı göz önüne alındığında, sadece fiyat ve miktar odaklı sunulan taahhütlerin, teşebbüsün hâkim durumunu kötüye kullanma potansiyelini ortadan kaldırdığına veya pazardaki dışlayıcı ve sömürücü eylemlerini kalıcı olarak sonlandırdığına dair somut ve güvenilir bir güvence sağlamadığı görülmektedir. Dava konusu Kurul kararında, sunulan taahhütlerin ülkenin fındık piyasası gibi stratejik bir alanda kısa, orta ve uzun vadedeki etkilerinin bütüncül bir ekonomik analizle değerlendirilmediği, bu haliyle de uygulanan tedbirin yetersiz kaldığı anlaşılmaktadır.
“Nitekim, Kanun’un 16. maddesi, bu tür ağır ihlaller için teşebbüsün ekonomik büyüklüğüyle orantılı ve caydırıcılığı yüksek para cezaları öngörmüşken, kabul edilen taahhütlerin bu caydırıcılığı ve piyasayı disipline etme işlevini ne ölçüde karşıladığı belirsizdir.”
‘KÜÇÜK İŞLETMELER YOK OLABİLİR’
“Ayrıca, davalı şirketin piyasadaki hâkim durumu ve bu gücü doğrudan veya dolaylı olarak manipüle etme potansiyeli, verilen taahhütlerin bu durumu etkin bir şekilde engellememesi halinde, piyasadaki rekabetçi yapının temel unsurlarından olan küçük ve orta ölçekli teşebbüslerin ticari faaliyetlerini sürdüremez hale getirerek ekonomik mahvına neden olma riski taşımaktadır.
“Devletin, Anayasa’dan kaynaklanan piyasaları düzenleme ve rekabeti koruma görevi, yalnızca soyut bir dengeyi değil, aynı zamanda sürdürülebilir ve çoğulcu bir piyasa yapısının korunmasını da içerir. Bu nedenle, Kurul’un, tesis ettiği işlemin piyasadaki diğer aktörler üzerindeki olası yıkıcı etkilerini ve devletin piyasayı düzeltici müdahale yükümlülüğünü yeterince gözetmeden, yalnızca belirli davranışsal taahhütlerle yetinmesi, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık teşkil etmektedir.
“Bu itibarla, davalı idarenin, piyasadaki rekabetçi yapıyı kalıcı olarak tesis etmek yerine, etkinliği somut verilerle temin altına alınamayan ve denetimi güç taahhütlerle soruşturmayı sonlandırmasına yönelik dava konusu kurul kararında hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
“Açıklanan nedenlerle; dava konusu işlemin iptaline, Kararın tebliğinden itibaren otuz (30) gün içerisinde Ankara Bölge İdare Mahkemesi nezdinde istinaf kanun yolu açık olmak üzere 03/06/2025 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.”
Rekabet Kurulu yeniden gündeme alacak
Rekabet Kurulu tarafından yapılan açıklamada şunlar belirtildi: “Mahkeme kararı doğrultusunda, şirket tarafından verilen taahhütlere uyum yükümlülüğü sona ermiş olup, fındık piyasasında rekabetin etkin işleyişinin sağlanması ve sürdürülmesi adına somut verilerle desteklenen bir piyasa analizinin yapılması ve gerekli değerlendirmelerin gerçekleştirilmesi amacıyla konunun yeniden Kurul gündemine alınması ihtiyacı doğmuştur. Bu çerçevede, Rekabet Kurulu yeni bir karar tesis edene kadar, Ferrero'nun hakim durumunu kötüye kullanmama yükümlülüğü devam etmektedir.”
‘Ferrero alım yapamayacak’
Altınordu Ziraat Odası Başkanı Atakan Akça, mahkeme kararını “Müthiş!” olarak değerlendirdi, “Artık oyunu biz kuracağız, masada biz olacağız.” dedi.
Akça, Rekabet Kurulunun dün akşam saatlerinde yaptığı “Ferrero'nun Türkiye'deki fındık alımı, kırımı ve ihracat faaliyetlerini durduracağı, yalnızca ithalat yapabileceği ve Kurul tarafından teşebbüse idari para cezası uygulanması gerektiği yönünde karar alındığı hususlarını içeren haberler gerçeği yansıtmamaktadır.” açıklamasını şöyle değerlendirdi:
MAHKEME KARARI ÖNÜMÜZDE
“Rekabet Kurulu aslında vermiş olduğu yetersiz kararın iptali gerçekleştiği için yuvarlak kelimelerle kurumunu kurtarmaya çalışıyor. Mahkeme kararı önümüzde. Tespitlerin ve taahhütlerin yetersiz olduğunu ve Ferrero’nun tekel oluşturduğunu kabul eden bir karar var önümüzde. Karar tavsiye niteliğinde değil, direk emir niteliğinde. Rekabet Kurulu, tekrar oturacak, Ferrero ve ortağı olduğu firmaların kabuklu fındık alım yapamayacağı, kırım yapamayacağı ve ihracat yapamayacağı kararını en kısa sürede alacak. Hatta rekabeti bozduğu için de büyük bir ceza alabileceğini düşünüyorum.”
‘MÜTHİŞ KARAR’
Akça, şöyle devam etti:
“Ferrero, dünyada yüzde 70’ini ürettiğimiz ve ürettiğimizin de yüzde 90’ını ihraç ettiğimiz fındıkla üretim yapan bir firma. Ekonomik gücünden kaynaklı Türkiye’de tekel oluşturdu. Hem ithalatçı hem ihracatçı pozisyonuna geldi. Hem Türkiye’den kabuklu fındık alabilme şansına sahip oldu hem fındık kırımı yapan fabrikalar kurdu. Türkiye’de tekel oluşumuna sebebiyet verdi.
“Mahkeme, Rekabet Kurulunun verdiği karar doğrultusunda yaptırımların az olduğunu, yanlış işlem uyguladığını, firmanın kabuklu fındık alamayacağını ve kırım yapamayacağıyla alakalı bir karara imza attı.
“Masada biz olacağız, Türkiye Cumhuriyeti Devleti olacak artık. Oyun kurucu bizim ülkemiz olacak. Bu karar, hukuki bir karardan ziyade üretimde en büyük paya sahip olan Türkiye’nin fındık üzerindeki hakkının tescili anlamına gelen bir durum. Müthiş bir karardır. Bu sadece fındık ticaretinde oluşan tekeli ilgilendiren bir karar da değil. Türkiye’de diğer ürünlerde de tekel oluşturuldu. Emsal teşkil eden bir karardır. Türk tarımı açısından önemli bir karar.”
