Milyonlar elektriksiz kaldı! İspanya ve Portekiz'de sistem neden çöktü? Uzmanlar uyarıyor: Enerjide çeşitlilik şart
İber Yarımadası'nı vuran tarihi elektrik kesintisi, Avrupa'nın enerji güvenliği tartışmalarını alevlendirdi. 50 milyonu aşkın kişi etkilendi; hastaneler, havalimanları ve ulaşım ağlarını felç oldu. Yetkililer kesintinin nedenini araştırırken, uzmanlar enerji çeşitliliğinin önemine dikkat çekiyor.
Aydınlık Avrupa
Editor
İspanya, Portekiz ve Fransa'nın bazı bölgelerinde büyük çaplı elektrik kesintisi yaşandı. İspanya ve Portekiz’de 50 milyonu aşkın nüfusu etkileyen büyük elektrik kesintisi, iki ülkenin altyapısını adeta felç etti. 28 Nisan Pazartesi günü başlayan ve yaklaşık 15 saat süren kesintide, Madrid’de metro tünelleri karardı, hastaneler jeneratörlerle çalıştı, demiryolu seferleri tamamen durdu. İspanya hükümeti bazı bölgelerde olağanüstü hâl (OHAL) ilan etti, güvenlik güçleri sokaklarda devriyeye çıktı.
BÜYÜK KENTLER KARANLIĞA GÖMÜLDÜ
Tüm tren seferlerini askıya alındı. Barajas Havalimanı karanlığa gömülürken, telekomünikasyon hizmetleri ve internet altyapısı da çöktü. Net Blocks verilerine göre, Portekiz genelinde de internet erişimi tamamen durdu. ATM’ler ve elektronik ödeme altyapısı devre dışı kaldı. Kesinti nedeniyle milyonlarca insan temel ihtiyaçlarını karşılamaktan mahrum kaldı ve büyük kentler karanlığa gömüldü.
KESİNTİ ÖLÜMLERE YOL AÇTI
İspanya ve Portekiz’i etkisi altına alan geniş çaplı elektrik kesintileri, hayatı durma noktasına getirirken ölümler de yaşandı. Jeneratör zehirlenmeleri, mum kaynaklı yangınlar ve sağlık krizleriyle birlikte İspanya’da en az 7 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. Yetkililer, elektrik kesintileriyle bağlantılı ölümlere ilişkin soruşturma başlatıldığını duyurdu. Kesintilerin kesin nedenine dair resmi açıklama ise henüz yapılmadı.
İSPANYA VE PORTEKİZ ELEKTRİK KESİNTİSİNİN NEDENİNİ ARIYOR
İber Yarımadası'nı enerjisiz bırakan elektrik kesintisi yaklaşık 15 saat sonra sona erdi. Yetkililer kesintinin neden kaynaklandığını araştırmaya başladı. Kesinti ile ilgili yenilenebilir enerjinin aşırı kullanımı, ani yük artışı, siber saldırı veya sistem yönetim sıkıntısı kaynaklı olabileceği görüşleri öne çıkıyor. İspanya Başbakanı Pedro Sanchez uzmanların henüz kesintinin nedenini belirleyemediklerini, olası her nedenin araştırıldığını ifade etti. Portekiz Başbakanı Luis Montenegro da elektrik kesintisinin arkasında bir siber saldırı olduğuna dair hiçbir işaret olmadığını açıkladı.
GÖZLER YENİLENEBİLİR ENERJİYE ÇEVRİLDİ
Söz konusu kesintisinin başlangıçta bir siber saldırıdan kaynaklandığı yönünde endişeler olmuştu. Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimindeki yüksek payının da kesintide bir etkisi olabileceği iddiaları bulunuyor. AA muhabirinin elektrik veri platformu Electricity Maps'dan derlediği bilgilere göre, İspanya kesintinin hemen öncesinde elektriğinin yüzde 60,2'sini güneşten, yüzde 10,6'sını rüzgardan, yüzde 10,1'ini hidroelektrik santrallerinden sağladı. Ülkede bulunan nükleer rektörler elektrik üretiminin yüzde 9,7'sini, doğal gaz santralleri de yüzde 6,8'ini gerçekleştirdi. Geriye kalan elektrik üretimi ise diğer kaynaklardan karşılandı.
Böylece, İspanya kesinti öncesinde elektriğinin yüzde 80'inden fazlasını yenilenebilir kaynaklardan üretti. Söz konusu yüksek yenilenebilir kaynak kullanımının bu dalgalanmada etkisi olduğu yönünde görüşler yer alıyor. Uzmanlar geçmişte, rüzgar ve güneş enerjisinin hızla yaygınlaşmasının özellikle eski şebekelerde büyük baskı yaptığına işaret ediyordu.
BAŞBAKAN: KESİNİNİN NEDENİ NÜKLEER ENERJİ EKSİKLİĞİ DEĞİL
İspanya Başbakanı Sanchez, Bakanlar Kurulu toplantısının ardından konuyla ilgili açıklamalar yaptı. "Yaşananlar asla bir daha yaşanmamalı." diyen Sanchez, konunun tüm ayrıntılarıyla, tamamen sebebi belli olana kadar araştırılacağını söyledi.
Elektrik kesintisinin nükleer enerji eksikliğinden kaynaklandığı iddiasının "yalan veya cahillik" ifadeleriyle, doğru olmadığını ifade eden Sanchez, "İspanyol hükümeti bu meseleyi derinlemesine araştıracak ve bunun bir daha tekrarlanmamasını sağlamak için gerekli reformları ve önlemleri uygulayacaktır." değerlendirmesini yaptı.
AB: BUNDAN DERS ÇIKARMALIYIZ
İspanya ve Portekiz’de milyonları etkileyen elektrik kesintisi, Avrupa Birliği’nin kriz hazırlığı stratejilerini yeniden gündeme taşıdı. Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Antonio Costa ve AB Komisyonu yetkilileri, olay sonrası “herhangi bir siber saldırı izine rastlanmadığını” söylese de, kesin nedenin hâlâ araştırıldığını vurguladı. AB Sözcüsü Paula Pinho, “Bu çapta bir kesinti Avrupa'da daha önce görülmemişti. Bundan alınacak çok ders var” ifadelerini kullandı. AB, enerji şebekelerinin kırılganlığına ve dış müdahalelere açık oluşuna işaret ederek, benzer olayların gelecekte daha sık yaşanabileceği uyarısında bulundu.
AB’NİN TARTIŞMALI ‘72 SAATLİK KRİZ PLANI’
Yaşanan kesinti, Avrupa Komisyonu’nun Mart 2025’te kamuoyuna duyurduğu ve bazı çevrelerce "panik politikası" olarak nitelenen “72 saatlik acil durum hazırlık planı”nı tekrar gündeme getirdi. Stratejiye göre, AB vatandaşları her hanede üç gün yetecek temel ihtiyaçları barındıran bir "hayatta kalma kiti" oluşturmalı. AB ayrıca okullarda sivil savunma bilinci kazandıracak müfredat değişikliklerine ve kriz tatbikatlarına başlamayı planlıyor. “AB Kriz Merkezi” kurulması da gündemde.
İSPANYOL UZMAN: NÜKLEER SANTRALLERE İHTİYAÇ VAR
İspanya Mühendislik Enstitüsü Enerji ve Doğal Kaynaklar Komitesi Başkanı Yolanda Moratilla, İber Yarımadası'ndaki elektrik kesintisinin teknik açıdan gerçekleşmesinin çok zor bir olasılık olduğunu, kesintilerin sebebinin nükleer enerjiyi ihmal ve siber saldırı olabileceğini söyledi.
AA muhabirine değerlendirme yapan Moratilla, "İlk kez bir Avrupa ülkesinde, uzun bir süre için tam ve mutlak bir kesinti anlamında kullanılan sıfır elektrik üretimi oldu. " diye konuştu. Moratilla, İspanya'da yaşananları iyi kavrayabilmek için şu teknik bilgileri paylaştı: "İspanya elektrik piyasasının sağlam ve güçlü bir sistem olabilmesi için atalete ihtiyacı var. İspanya'da kömürümüz yok. Hidrolik santraller, kuraklık yoksa çalışıyor ama tam işlev görmüyor yani elimizde sadece kombine gaz çevrimleri ve nükleer santrallerden başka bir şey kalmıyor. Nükleer santralleri ortadan kaldırmak istediğimizde geriye sadece kombine çevrim santralleri kalır ki, bu da sistemin istikrarını sağlamak için teknik açıdan yeterli değildir."
İspanya'da azınlık sol koalisyon hükümetinin enerji politikasını eleştiren Moratilla, "Başbakan Sanchez bazı açıklamalarında nükleer santrallerin yanlış olduğunu söyledi. Bence kim ona danışmanlık ettiyse yanlış bilgi vermiş. Ancak bu elektrik kesintisi tam da gösteriyor ki, nükleer santralleri kapatmaktan çok daha fazla yapmamız gerekiyor." dedi.
ENERJİDE TEK KAYNAK RİSKİ! NÜKLEER VE TERMİK SANTRALLER DEVREDE KALMALI
Avrupa’daki elektrik kesintileri, ulusal enerji sistemlerinin güvenliği ve çeşitliliğini tartışmaya açtı. Kesinti tek merkezden yönetilen sistemlerin zaaflarını da ortaya çıkardı. Uzmanlara göre, elektrikte en önemli unsur “denge”… Dengeyi sağlama konusunda ise, “emre amade” sistemler olarak tanımlanan ve olası risklere hızlı müdahale etmeye olanak tanıyan termik, hidro ve nükleer santraller önem kazanıyor. Enerji Uzmanı Altuğ Karataş Ulusal Kanal’da yaşanan gelişmeleri değerlendirdi. Karataş, enerji arz-talep dengesindeki ani bozulmanın sistemi "emniyete alma" zorunluluğuna yol açtığını belirtiyor.
“Bir ülkenin enerjisini komple tek bir kaynaktan besleyemezsiniz” diyen Karataş, kaynak çeşitliliğine vurgu yaptı: “Kesinti sırasında İber Yarımadası'ndaki elektriğin %70’i yenilenebilir kaynaklardan sağlanıyor. Ama güneş enerjisi güneşin azaldığı saatlerde biliyorsunuz devreden çıkmaya başlıyor. Arz ve talep dengesinden bahsettik. Bu dengeyi ne sağlayacak? İşte burada nükleer santrallerin emre amade dediğimiz doğalgaz, kömür santrallerinin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkıyor. Bir yerde güç azalması başladığında hemen diğer santrallerin devreye sokularak bunların dengelenmesi gerekir. Siz bir ülkenin enerjisini komple tek bir kaynaktan besleyemezsiniz… Çeşitlendirmenin burada önemi ortaya çıkıyor.”
