Petruşka ve Karagöz aynı perdede! Cengiz Samsun Karagöz'ün Rusya macerasını anlattı

Kültür ve Turizm Bakanlığının "Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı" unvanına sahip Tiyatrocu Cengiz Samsun, Rusya’nın başkenti Moskova’da GES-2 Kültür Sanat Vakfı ve Obraztsov Kukla Tiyatrosu ile ortak bir atölye düzenledi. Atölye kapsamında Karagöz oyunu sanatının figürleri ile 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında yapılan Karagöz kuklaları, başkent Moskova'da Doğu Sanatları Müzesi'nde sergilendi.

Samsun, hem Nazım Hikmet Vakfı’nda hem de Yunus Emre Enstitüsünde gösteriler düzenledi. Etkinliklere katılan Rus çocuklar hem Petruşka’yla hem de Karagöz’le oynadı. Böylelikle Rusların kukla gösterilerinin ana karakteri Petruşka ile Karagöz aynı perdeyi paylaştı

Samsun, Moskova Çocuk Kütüphanesi'nde de 23 Nisan kapsamında oyun ve atölye çalışması yaptı.

Tiyatro sanatçısı ve Karagöz ustası Cengiz Samsun’la Moskova izlenimlerini konuştuk.

'KENDİMİZİ YABANCI HİSSETMEDİK’

-Birkaç gündür Rusya'dasınız. Ortak Atölye kapsamında. Karagöz'ü sergilediniz. Neler hissediyorsunuz? Tepkiler nasıl?

Epey geniş kapsamlı ve yoğun uzun bir programdı. Obraztsov tiyatrosuyla birlikte çocuklarla Karagöz atölyesi yaptık. Obraztsov muhtemelen dünyanın en büyük kukla tiyatrosu. Rusya'nın zaten en büyüğü. Çok da güzel bir müzeleri var. Biz Karagöz tasviri yaptırdık çocuklara. Çocuklar da Petruşka yaptılar. Sonra yaptıkları karagözleri ve petruşkaları bizim perdemizde, kendi doğaçladıkları, hazırladıkları güzel oyunlarla sergilediler. Çok harika bir iş oldu.

Ben de eşim Sinem Öztürk Samsun’la birlikte Karagöz’le ilgili bir sunum yaptık. Bir de yanımda arkadaşım var. Çırağım ama artık yetişmiş bir Karagözcü. O da bizimleydi.

Karagöz’ün ne olduğunu, tarihçesini, tasvir yapımını anlattık. Tiyatronun genel sanat yönetmeni ve müdürü de izledi bu sunumları. Bize ortak projeler yapmak için tiyatronun kapılarının her zaman açık olduğunu söylediler. Bu da çok mutlu edici bir durum.

Moskova'da kendimizi yabancı hissetmedik. Rusların, duygusallıkları, neşeleri, heyecanları bize çok benziyor. Onlar da birbirimize benzediğimizi söylüyorlar. Çok çabuk kaynaşıyoruz, anlaşıyoruz. Bu çok değerli. Her yerde zaten Türkçe bilen birilerine rastlamak mümkün.

Hem Türki Cumhuriyetlerden insanlar çok fazla var zaten. Hem de şaşırtıcı bir şekilde pek çok Rus Türkçe biliyor.

PERDE NÂZIM HİKMET’LE AÇILDI

Ardından çok daha önemli bir iş daha yaptık. Moskova Devlet Doğu Sanatları Müzesi'nde işte o bildiğin sergiyi açtık. Sergi 18 Mayıs'a kadar devam edecek. Serginin açılışını Moskova Büyükelçisi Tanju Bilgiç yaptı. Açılışa Rusya Kültür Bakanlığından da yetkililer katıldı. Sergimiz epeyce ses getirdi. Adeta Moskova’da Karagöz havası esiyor. Ziyaretçiler çok beğenmiş.

Serginin ardından Nazım Hikmet Vakfı'nda, bir oyun oynadım. Bu gösterideki çocukların yüzde 80’i Rus çocuklardı. “Karagöz Dinozor Diyarında” adlı bir oyunum var benim. İnteraktif bir oyun. Onlar da anladılar ve oyuna katıldılar. İnsanlar sürekli arayıp sormuş, ‘Bir daha olacak mı?’ diye.

Buradaki gösteri esnasında bir sürpriz yaptım. Nâzım Hikmet’in Masalların Masalı şiirini tablolaştırdım ve oyunu bu şiirle açtım. Çok hoşuma gitti, duygusal bir andı. Böylece Nâzım’ı da Karagöz deryasına katmış oldum.

23 Nisan’ı Rus çocuklarla ve burada yaşayan Türk çocuklarla Karagöz etkinliğiyle anmak, bayramı kutlamak çok farklı hissettiriyor.

Fakat şurada şunu söylemeden geçemeyeceğim. Ruslar, bizi, Karagöz'ü ve 23 Nisan'ı çok iyi biliyorlar ve çok önemsiyorlar. Onlar da bizim gibi gerçekten neredeyse bayram coşkusunu hissederek eğleniyorlar. Bizi o şekilde ağırlıyorlar.

KARAGÖZ VE PETRUŞKA BİRBİRİNE ÇOK BENZİYOR

-Rusların Petruşka’sıyla Karagöz’ün arasında benzerlikler var mı?

Karagöz'ün Rusya'daki karşılığı Petruşka. Çocuklar da Petruşka ve Karagöz’ü birleştirdiler. Tüm çocuklardan aldığımız tepkiler böyleydi. Karakterlerin dik kafalı oluşları, sert oluşları ve komik oluşları bir de sağduyuyla hareket etmeleri, her zaman el yordamıyla doğruya ulaşmaları, doğruyu bulmaları, yanlışlara tepki göstermeleri neredeyse birebir aynı diyebiliriz Karagöz'de gerçekten. Çocuklar bunları fark etmişler.

Bunun Avrupa'daki karşılıkları, dünyada da birçok karşılığı var ama özellikle Avrupa için hemen aklıma gelenleri sıralamak isterim. İtalya'da Pulcinella, Almanya’da Kasper.

Hemen hemen bütün coğrafyalarda, bütün kültürlerde, bütün milletlerde benzer figürler, benzer kahramanlar var ve yaşları da tarih sahnesine çıkışları da aşağı yukarı benzer şeyler.

‘KARAGÖZ’ÜN ÖZEL BİR KIYMETİ VAR’

-Ulusal değerlerle dünyaya açılmak, köprüler kurabilmek sizde hangi düşünceleri uyandırdı?

Dünyaya açılmak bizim için işten bile değil aslında. Çünkü Karagöz sanatı bütün diğer sanatlarımız da tabii ki öyle ama Karagöz sanatı gerçekten çok değerli, özel bir kıymeti var. 2009’da UNESCO'nun bunu kültür mirasını listesinde dahil etmesi hem bunu pekiştirmiş hem de tescillemiş oldu.

Karagöz'ün ve Karagöz icracısı olarak bizlerin bu anlamda yolu açık. Bu çok güzel bir his. Nasıl söyleyeceğimi bilemiyorum ama belki de bir sporcunun olimpiyatlara katılması gibi, uluslararası bir platformda ülkeyi temsil etmesi gibi bir his. Böyle anlatabilirim.

Ben daha önce tiyatroyla çok gittim biliyorsun ama Karagöz’le gelmek böyle bir değeri taşımak çok daha özel. Sanırım milletlerle en kolay, en sıkı, en sıcak ilişkileri kurma yolumuz Karagöz olsa gerek.