Şanlıurfa, Çukurova ve Söke’de pamuk üretimi krizde! Türkiye pamuktan vazgeçiyor ithalata devam
Pamuk üreticisi de pamuğu hammadde olarak kullanan sanayici de zorda. Desteklenmeyen üretim her geçen yıl azalıyor, maliyeti artan tekstilci, çareyi yurt dışına kaçmakta buluyor. Üreticiyi koruyan Tariş ve Çukobirlik gibi kooperatifler, 2000’li yıllarda Dünya Bankasının talimatıyla tüccar yapıldı.
Pamuk, Türkiye’nin stratejik ürünlerinden biri ancak sektörün her kesiminde sorunlar büyüdü. ABD Tarım Bakanlığının eylül ayında yayınlanan “Türkiye Pamuk ve Ürünleri Güncellemesi” raporuna göre Türkiye’nin 2025/ 2026 sezonu lif pamuk üretimi 700 bin ton olacak, ihtiyacımız olan 825 bin ton daha pamuğu ise Brezilya, Amerika ve Yunanistan’dan ithal edeceğiz. Pamuğu 3 yıldır aynı fiyata satan üretici üretimden vazgeçiyor, pamuğu hammadde olarak kullanan tekstil sektörü de rekabet edebilmek ve ucuz hammaddeye ulaşmak için yurtdışına yatırım yapmaya başladı. Çözüm için ise üretimden başlayarak sektörün desteklenmesi şart.
İTHALAT ARTIYOR
Türkiye'de pamuk üretimini 6 il sırtlıyor. Şanlıurfa üretimin yaklaşık yarısını karşılıyor. Aydın, Hatay, Diyarbakır, Adana ve İzmir ise diğer yarısını.
Üretici birkaç yıldır pamuktan vazgeçmeye başladı. ABD Tarım Bakanlığının yayınladığı rapora göre, Türkiye’nin pamuk üretimi düşüyor, ithalat artıyor. Verilere göre, pamuk ekim alanının geçen yıla göre yüzde 15 düşüşle 395 bin hektar olması bekleniyor. Pamuk üretiminin miktar olarak 2024’e göre bu yıl yüzde 19 azalması öngörülüyor. Üretim miktarı geçen yıla göre 160 bin ton düşüşle 700 bin ton olacağı tahmin ediliyor.
SÖKE’DE YÜZDE 80 AZALIŞ
Şanlıurfa, Adana ve Aydınlı üretici temsilcileriyle pamuk üretimini ve sorunlarını konuştuk.
Aydın Söke Ziraat Odası Başkanı Mustafa Tanyeri, şu bilgileri verdi: “Tekstil sektörü de biz de çok sıkıntıdayız. Sektör kaçıyor ama bizim kaçma şansımız yok. Biz toprağın üzerindeyiz, toprağı alıp Mısır’a taşıyamayız. 3 yıldır aynı paraya pamuk satıyoruz. Bizden talep olmayınca biz de çare arıyoruz.
“Hem kuraklık hem de girdi maliyetleri bizi zorladı. Pamuktan en son vazgeçecek bölge burasıydı ama bu sene son yılımız olacak. 400 bin dönüm olan ovamızın ekim alanı 100 bin dönüme düşecek. Burada yüzde 80 pamuk ekimi bitecek. Yerine ise ayçiçeği ve buğday ekiliyor.”
Eskiden Ticaret Bakanlığına bağlı olan Çukobirlik, Tariş gibi büyük üretici kooperatiflerinin 2000’li yıllarda serbest bırakılmasını da eleştiren Tanyeri, “Şimdi Tariş de tüccar gibi. Üreticinin pamuğunu borsa fiyatlarını takip ederek alıyor. Girdi maliyetleri yüzde 100 artıyor ama sattığımız fiyat 3 yıldır aynı. Gücümüz kalmadı, üretimden vazgeçmek zorundayız.” dedi.
PAMUK ÇUKUROVA’NIN ÜRÜNÜ DEĞİL ARTIK
Adana Ziraat Odaları İl Koordinasyon Kurulu Başkanı Mehmet Akın Doğan da Çukurova’da 2018 yılında 415 bin dönüm pamuk ekildiğini bu yıl ise 124 bin dönüme düştüğü bilgisini verdi. Doğan, “Üretim 3’te bir oranında azaldı. Pamuk bizim ovanın ürünü değil artık. Ekilen yerler, mısırın, buğdayın, soyanın verimli olmadığı çorak yerler. Oraya pamuktan başka ekim yapılamıyor.” dedi.
GÜMRÜK SIFIR
Doğan, sektörde yaşanan sıkıntılarla ilgili şunları söyledi:
“Adana tekstilin merkeziydi. İstanbul yokken önce Adana vardı. Adana’nın pamuk ağaları vardı. Romanlara, türkülere, filmlere konu olmuştu. Şimdi bitti, kimse ekmiyor.
“Pamuk fiyatları artmaz. Gümrük Birliği anlaşmasına göre pamukta gümrük sıfır. Yurt dışında ucuz pamuk varken siz burada ne kadar ekerseniz ekin pamuk fiyatları çiftçiye para kazandırmayacak.
PAKETLEME TESİSLERİ DE GİDİYOR
“Tekstil sektörü de Mısır’a kaydı. İşçilik orada ucuz. Narenciye paketleme tesislerinin de bir kısmı yurt dışına gitti. Adana’da da hem tarımsal anlamda hem tekstil anlamında büyük sıkıntılar yaşayacağız. Devlet burada tekstili ve tarımı sübvanse etmediği sürece ilerde daha büyük sıkıntılar yaşanacağı şimdiden kendini gösteriyor.
“Çırçır ve iplik fabrikaları kapandı. Dünya fiyatları ucuz ve girdi maliyetleri oralarda düşük olduğu için biz onlarla yarışamıyoruz.”
GİRDİLER YÜKSEK
Şanlıurfa’da da en büyük sorun su. Şanlıurfa Ziraat Odaları İl Koordinasyon Kurulu Başkanı Hikmet İpar, bölgede pamuk üretiminin geçen yıla göre yüzde 15 azaldığını ifade etti. İpar, şöyle konuştu:
“Üretici pahalıya mal ediyor. Çiftçi de kazanamıyor sanayici de kazanamıyor, risk altında, kaçıyor. Pamuğun maliyeti, 28-30 lira. Şu an sattığımız fiyat da 28-30 lira arasında. Çiftçi hiç kazanamıyor. Sanayiciye de fiyat fazla geliyor. Sorunların temel nedeni girdiler. Tekstil sektörü Mısır’a gidince lojistikten fayda sağlıyor, iş gücünden fayda sağlıyor. Oralarda maliyet düşük.
İTHALATA DEĞİL ÇİFTÇİYE VERİN
“Üretimin artırılması için girdiler düşmeli. Üretilen pamuk, Türkiye ihtiyacını karşılamıyor, zaten dışarıdan geliyor. Yüzde 50’sini üretiyorduk. Daha da azaldı. Fabrikalar dışarı giderse çok da ihtiyaç duyulmayacak pamuğa. İthalata verdikleri parayı çiftçiye verseler çiftçi ihya olur.”
SULAMA PROJELERİ BAŞLAMADI
Bölgede su sorununun büyüdüğünü de belirten İpar, “Susuzluk maliyeti artırdı. Sulama projeleri başlamadı daha. Bir an önce devreye sokulmalı. Hilvan-Siverek-Viranşehir… Bir yerden başlamalıyız. Normalde 1 milyon dönümün üzerinde bir arazi sulanacak burada.
“Suyu iyi kullanmalıyız. Çiftçiye sulama projeleri için destek yapılmalı. Yağmur hasadını öğrenmemiz lazım. Çiftçinin de bilinçlendirilmesi lazım ve eğitim çalışmaları yapmalıyız. Bilinçsiz tarım yapıyoruz. Suya yapılan yatırım hiçbir zaman pahalı olmaz. Önümüzdeki yıllarda buna çok ihtiyaç duyacağız.” diye konuştu.
ABD Raporu: TL değer kaybederse istikrar gelir
ABD Tarım Bakanlığı raporunda pamuk üretiminin düşmesi şöyle açıklanıyor:
“Pamuk fiyatlarının düşük seyretmeye devam etmesi, ekim alanının bu yılın başlarında yapılan tahminlerden daha düşük olmasına neden oldu. Bu durum, çiftçilerin 2025/26 sezonunda GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) bölgesinde arpa/ buğdaydan sonra ikinci ürün olarak pamuk ekmemesine de neden oldu.
“2024 sonbaharında ve 2025 başlarında ideal yağış olmayınca barajlarda su seviyeleri düştü. 2025 ilkbahar yağışları da istenilen seviyede olmadı. Bu durum, Aydın ve İzmir çevresindeki Ege pamuk yetiştirme bölgesini daha çok olumsuz etkiledi. Çünkü bu bölgedeki barajlar, Fırat ve Dicle gibi büyük nehirlerle beslenen GAP bölgesindeki barajlardan daha fazla yağışa bağımlıdır.
“Devlet Su İşleri (DSİ), Söke gibi Ege ovalarında ideal pamuk yetiştiriciliği için yeterli sulama sağlamadı ve bu durum piyasa kaynaklarına göre daha düşük verimlere yol açacak.”
İTHALAT ÜRETİMDEN FAZLA OLACAK
Raporda Tekstil sektöründe yaşanan sorunlara da yer verildi, şöyle denildi:
“Yüksek değerli TL nedeniyle, hazır giyim/ konfeksiyon markaları Hindistan, Pakistan ve Vietnam gibi Uzak Doğu hazır giyim üreticisi ülkeleri üretim için daha cazip buldu. TL değer kaybeder ve ekonomi istikrara kavuşursa bazı siparişler, Türkiye’ye geri dönecek, ancak bunun ne zaman gerçekleşeceği belirsiz.”
Rapora göre Türkiye’nin 2025/ 2026 sezonu lif pamuk üretimi 700 bin ton, ithalatı ise 825 bin ton olacak. İthalatta ise ilk sırada Brezilya ikinci sırada Amerika Birleşik Devletleri yer alıyor.
KAPASİTE KULLANIMI
Raporda tekstildeki kapasite kullanımı son 10 yılın en düşük seviyesinde:
“Piyasa kaynaklarına göre, Türkiye genelindeki iplik fabrikaları hâlâ düşük kapasiteyle çalışıyor; bazıları yüzde 50’ye kadar düşük kapasiteyle çalışırken, bazıları tamamen kapalı. Türkiye Merkez Bankası verilerine göre, tekstil sektörünün kapasite kullanım oranı, Temmuz 2025 itibarıyla yüzde 69 seviyesinde olup, COVID-19 nedeniyle kapanma ilan edilen ilk dört ay (Nisan-Temmuz 2020) hariç olmak üzere son 10 yılın en düşük seviyesidir.
Hazır giyim sektöründeki kapasite kullanım oranı, Temmuz 2025 itibarıyla yaklaşık yüzde 75’e gerilemiştir. Bu oran, Temmuz 2024’e kıyasla yaklaşık yüzde 3 ve Temmuz 2023’e kıyasla yaklaşık yüzde 5 düşmüştür.
“Tekstil ve konfeksiyon sektörü zorlanmaya devam etmektedir. Artan maliyetler ve talep eksikliği, çalışanların işten çıkarılmasına veya başka fırsatlar bulmak için sektörden ayrılmasına yol açmıştır. Bir gösterge olarak, Mayıs 2025’te hazır giyim sektörü 70 bin 938, tekstil sektörü ise 31 bin 445 çalışan kaybetmiştir; bu kayıplar, Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre o ay için ikinci ve üçüncü en yüksek kayıp sayısını temsil etmektedir.”
