'Sorun çıkaran komşu' ittifakı
İsrail ve Güney Kıbrıs, ABD destekli Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Koridoru (IMEC) projesi kapsamında enerji hattı için düğmeye bastı. Yunan basını, anlaşmayı ‘diplomatik zafer’ ve Türkiye için ‘stratejik kayıp’ olarak niteledi.
GAZETE HABERLERİ
Editor
ABD’nin Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne alternatif olarak ortaya attığı Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Koridoru (IMEC) projesi kapsamında, Mumbai’den başlayıp Pire’ye uzanacak enerji hattında yeni bir adım atıldı. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile İsrail arasında kablo yoluyla elektrik aktarımı sağlayacak projenin 2025 yılı içinde imzalanması hedefleniyor.
‘ORTADOĞU’NUN HARİTASI DEĞİŞİYOR’
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, önceki gün Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Lideri Nikos Hristodulidis ve heyetini Kudüs’teki Başbakanlık Ofisi’nde ağırladı. Görüşme baş başa ve heyetler arası formatta yapıldı. Netanyahu, toplantının başında şu ifadeleri kullandı:
“Cumhurbaşkanı Hristodulidis’i Kudüs’te yeniden ağırlamaktan memnuniyet duyuyorum. Kişisel dostluğumuzun yanı sıra İsrail ile Kıbrıs arasında köklü bir dostluk var. Siyasi, diplomatik, ekonomik ve güvenlik alanlarında işbirliğimizi ele alacağız. Bölgemiz büyük bir dönüşüm sürecinden geçiyor. Savaşın etkileri Ortadoğu’nun haritasını değiştiriyor. Ancak hâlâ radikal güçlerin ve çeşitli tehditlerin baskısı altındayız. Doğu Akdeniz’in iki demokratik ülkesi olarak ortak değerlere ve menfaatlere sahibiz. Bu doğrultuda halklarımızın refahı ve güvenliği için geleceğimizi güvence altına almak istiyoruz. Gündemimizdeki önemli konulardan biri IMEC projesi. Bu konuyu birkaç gün önce Hindistan Başbakanı Modi ile de görüştüm. Ortak bir toplantı yapmayı planlıyoruz. Ayrıca İsrail, Kıbrıs ve Yunanistan arasında yeniden üçlü zirve düzenlemek istiyoruz. Bu formatı yıllardır sürdürüyoruz ve en kısa sürede yeniden yapmayı hedefliyoruz.”
‘SORUN ÇIKARAN KOMŞUMUZ VAR’
Hristodulidis ise Netanyahu’ya teşekkür ederek şunları söyledi:
“Sevgili dostum Binyamin’le yeniden buluşmaktan mutluyum. Son ziyaretim, HAMAS’ın terör saldırısından hemen sonraydı. Öncelikle İsrail’in kuruluş yıldönümünü kutluyorum. Ayrıca son dönemdeki orman yangınları nedeniyle dayanışma duygularımı ifade etmek istiyorum. Talebiniz üzerine Kıbrıslı ekipler, İsrailli meslektaşlarıyla birlikte yangınlara müdahale etti. Kıbrıs bir kez daha ihtiyaç duyan dostlarına destek olmaya hazır, güvenilir ve öngörülebilir bir komşu olduğunu gösterdi. Buraya, mükemmel düzeydeki ikili ilişkilerimizi daha da geliştirmek için geldim. Savunma, istihbarat, turizm ve ticaret alanlarında daha fazlasını yapmalıyız. Haftada 110 uçuşun İsrail’den Kıbrıs’a yapıldığı bilgisini aldım. Kıbrıslıların da İsrail’e seyahatlerini artırabileceğini düşünüyorum. Suriye ve Lübnan’daki gelişmeleri de değerlendirmeliyiz. Sürekli sorun çıkaran bir komşumuz var; bu konuda notlarımızı paylaşacağız. Ayrıca Yunanistan’la üçlü işbirliğini ve Hindistan ile ABD gibi ülkelerin de dâhil edilmesini gündeme alabiliriz.”
SADECE ENERJİ ANLAŞMASI DEĞİL
Toplantının devamında iki ülkenin Enerji Bakanları Eli Cohen ve George Papanastasiou da yer aldı. Yunan basını, GKRY ile İsrail arasında döşenecek elektrik kablosu projesinin sadece enerji değil, jeopolitik açıdan da önemli bir adım olduğunu yazdı. Yunanistan merkezli Nemesishd haber sitesi, projenin “Türkiye’nin Ada’nın kuzeyindeki varlığını meşrulaştırma ve sahte devleti tanıtma çabalarına karşı jeopolitik bir yanıt” olduğunu savundu. Atılan adımı GKRY açısından “diplomatik zafer”, Ankara açısından ise “stratejik kayıp” olarak nitelendirdi. Analiz şöyle devam etti: “Bu gelişme, Erdoğan’ı uluslararası enerji ve jeostratejik ağlardan dışlayan, Kıbrıs’taki işgali meşrulaştırma ve iki devletli çözüm arayışlarını boşa çıkaran önemli bir darbe niteliğinde. İsrail’in Kıbrıs’ı Batı’ya açılan stratejik bir kapı olarak görmesi, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ABD açısından da kritik bir müttefik hâline gelmesini sağlıyor.”
İKİ AY İÇİNDE İMZALANACAK
Taraflar, Afrodit-İsai doğal gaz sahasının ortak işletilmesine yönelik anlaşmada da sona gelindiğini ve imzanın önümüzdeki iki ay içinde atılmasının beklendiğini duyurdu. Görüşmede savunma, istihbarat, ticaret ve turizm alanlarındaki işbirliğinin genişletilmesi, Doğu Akdeniz’de üçlü işbirliği ve GKRY’nin AB Konseyi Dönem Başkanlığı kapsamındaki öncelikleri de ele alındı.
Doğu Akdeniz’de ittifak hamleleri
Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi hedef alan cepheleşme giderek derinleşiyor. Geçen ay, ABD Temsilciler Meclisi Üyesi Nicole Malliotakis, “2025 Doğu Akdeniz'de Amerikan-Helen-İsrail Terörle Mücadele ve Deniz Güvenliği Ortaklığı Yasası” başlıklı bir yasa tasarısını Kongre’ye sundu. Tasarı, ABD, Yunanistan, İsrail ve GKRY arasında “3+1” formatında güvenlik işbirliğini kurumsallaştırmayı hedefliyor. Yasalaşması halinde dört ülke arasında askeri eğitim, güvenlik altyapısı ve ortak operasyonlara kadar geniş çaplı işbirliği başlatılacak. ABD, “Uluslararası Askeri Eğitim ve Öğretim” programı kapsamında bu ülkelere ek bütçeler sağlayacak; GKRY’ye yönelik silah ambargosu da tamamen kaldırılacak. Bu hamle, 2019’da kabul edilen “Doğu Akdeniz Güvenlik ve Enerji Ortaklığı Yasası”nın devamı niteliğinde. ABD, aynı zamanda Yunanistan, GKRY ve İsrail’in elektrik bağlantı projesine finansman sağlayacak. Ayrıca savunma, dışişleri ve iç güvenlik birimlerinden yetkililerin yer alacağı yeni bir yürütmeler arası güvenlik grubu kurulacak. Bu yapı, yılda en az iki kez toplanarak üç ülkeyle koordinasyonu sağlayacak.
İTTİFAKIN YUNANİSTAN-İSRAİL AYAĞI
İttifakın bir diğer ayağını Yunanistan-İsrail ilişkileri oluşturuyor. Kudüs’te nisan ayında Başbakan Miçotakis ile Netanyahu arasında yapılan görüşmede, iki ülkenin askeri ve diplomatik işbirliğini stratejik seviyeye taşıma kararı aldığı duyuruldu. İsrail, Yunanistan’ın Türkiye ile Libya arasında imzalanan Deniz Yetki Alanı Sınırlandırma Anlaşması’nı ihlal eden su altı elektrik hattı projesine tam destek verdi. Atina yönetimi, projeyi daha önce durmuş olan Çoban ve Kerpe adaları açıklarında yeniden başlatmayı planlıyor. Ekathimerini gazetesine göre proje, enerji güvenliğinden çok jeopolitik öncelik taşıyor. İsrail tarafı, proje nedeniyle Türkiye ile yaşanacak olası bir gerginlikte ABD’yi devreye sokacağı güvencesini verdi. Bu süreçte ABD’li enerji şirketleri de bölgeye ilgisini artırdı. Chevron, ExxonMobil’in ardından Girit’in güneyinde doğal gaz aramakla ilgilendiğini açıkladı. ABD şirketlerinin Türkiye’nin itirazlarını dikkate almadan hareket etmesi dikkat çekti. Yunanistan, Güney Kıbrıs ile Girit arasında döşenmesi planlanan su altı elektrik kablosunu hızlandırmak istiyordu. Projeyle hem GKRY’nin enerji ihtiyacı karşılanacak hem de Türkiye-Libya anlaşması geçersiz kılınmaya çalışılacak. Yunan basınına göre bu adımda ABD ve Fransa da Atina’ya baskı yapıyor. Ancak Türk Donanması, geçen yıl olduğu gibi bölgede aktif şekilde faaliyet yürütüyor. Geçen yıl Türk kıta sahanlığında faaliyet göstermeye çalışan bir araştırma gemisi Türk savaş gemileri tarafından engellenmişti. Ankara’nın kararlı tutumu sayesinde Yunan tarafı Türkiye’den izin almak zorunda kalmıştı.
İsrail’den Atina’ya gelişmiş savunma sistemi
İsrail’in önde gelen savunma firmalarından Israel Aerospace Industries (IAI), Atina’da düzenlenecek DEFEA 2025 fuarında Yunanistan’a gelişmiş savunma sistemleri sunacak. Şirket, Barak hava savunma sistemi ve Arrow balistik füze savunma sistemi dahil birçok ürünü sergileyecek. Yunanistan, Barak sistemini 25 milyar avroluk Aşil Kalkanı programı kapsamında değerlendirmeye aldı. Yunan Hava Kuvvetleri, İsrail'den kiralanan Heron İHA’ları aktif şekilde kullanıyor. IAI, 2023’te Yunan savunma elektroniği firması Intracom Defense’i de bünyesine katmıştı. Şirketten yapılan açıklamada, “Yunanistan ile stratejik ortaklığımız, bölgesel güvenlik ve teknolojik iş birliğine dayanıyor.” denildi.
