Stockholm sendromu nedir? Stockholm sendromu nasıl gelişir?

Stockholm sendromu, bireyin korku, baskı ve çaresizlik altındayken kendisini tehdit eden kişiye karşı sempati, sevgi ve bağlılık gibi olumlu duygular geliştirmesiyle karakterize edilen bir savunma mekanizmasıdır. Bu süreçte mağdur, hem fiziksel hem de psikolojik tehdit altındadır ve hayatta kalmak için saldırgana güvenmek zorunda hisseder. Uzun süreli stres altında “beni koruyan kişi o” algısı gelişir ve mağdur tehdit eden kişiyi kendine yakınlaştırır.

Artık yalnızca rehine vakalarında değil; partner şiddeti, çocuk istismarı, işyerinde baskıcı ilişkiler veya otoriter sporcu-antrenör ilişkileri gibi alanlarda da görülebilmektedir. Uzmanlar, bu sendromun resmi bir tıbbi teşhis olmadığını, ancak travma sonrası gelişen ortak tepkileri içerdiğini vurguluyor.

İSMİ NEREDEN GELİYOR? BANKA SOYGUNUNDA BAŞLAYAN PSİKOLOJİ

Stockholm sendromu terimi, 23 Ağustos 1973’te İsveç’te yaşanan bir banka soygunu sonrasında literatüre girdi. Soyguncular altı gün boyunca dört banka çalışanını rehin tuttu. Bu süre içinde rehineler, kendilerini tehdit eden kişilere karşı beklenmedik bir duygusal yakınlık geliştirdi. Olay sonrası rehineler, soyguncuların aleyhine ifade vermek yerine, onları savunmak için para bile topladı. Hatta rehine kadınlardan biri, soyguncu hapisten çıktıktan sonra sevgilisinden ayrılıp onunla evlendi.

Bu şaşırtıcı davranışlar, uzmanların mağdurun korku altında bağlanma davranışı geliştirebileceğini ortaya koydu. Böylece psikoloji literatürüne “Stockholm sendromu” adı girdi.

STOCKHOLM SENDROMU NASIL ORTAYA ÇIKAR?

Bu psikolojik tepkinin ortaya çıkmasında birkaç kritik unsur bulunur. Mağdur, tehdit eden kişiye tamamen bağımlı hale gelir. Saldırgan ara sıra iyi davranışlar gösterdiğinde mağdur bunu “korunuyorum” şeklinde yorumlar. Korku ve belirsizlikle dolu ortamda, en küçük pozitif davranış bile güven duygusuna dönüşebilir.

Uzmanlara göre bu sendrom, hayatta kalma içgüdüsünün bir yansımasıdır. Kişi içinde bulunduğu tehdidin devam ettiğini bilse bile, beyninin verdiği “yakın ol, korunursun” mesajına tutunarak duygusal bir bağ oluşturur.

BELİRTİLERİ NELERDİR? NASIL ANLAŞILIR?
Stockholm sendromu yaşayan kişide bazı ortak işaretler gözlemlenir. Saldırganı savunma, onu suçlayan kişilere karşı öfke duyma, yaşanan şiddeti küçümseme, tehlikeyi inkâr etme ve saldırganın davranışlarını rasyonalize etme öne çıkan tepkilerdendir. Mağdur, dış dünyadan uzaklaşır ve kendisini tehdit eden kişiyi güvenli liman gibi algılamaya başlar.

Bu süreçte kişi ciddi travma sonrası stres belirtileri yaşayabilir: kaygı, kabuslar, geri çekilme, karar verme zorluğu ve yoğun korku duygusu bunlar arasında yer alır. Uzmanlar, bu tür durumlarda profesyonel psikolojik destek alınmasının hayati olduğunu belirtiyor.