Çin’in değişen Uygur politikası

Dünyada en çok izlenen TV programını biliyor musunuz? Evet, bu konudaki rekor da Çin’de!
Çin Merkezi Televizyonu’nun 1. Kanalındaki (CCTV1) Çin Bahar Bayramı eğlence programı açık ara birinci. Çin Medya Grubu’nun her yıl düzenlediği Bahar Şenliği Galası programı, 9 Şubat 2024 günü Yeni Yıl Arifesinde 679 milyon kişi tarafından izlendi. Bir önceki yıla göre yüzde 12,69 artış sağlandığı açıklandı. (1)
Oysa Ertuğrul Özkök gibi dünyayı Batı’dan ibaret sananların uykularından vazgeçip “dünyadaki en önemli olay” diye izlemek zorunda hissettikleri Amerikan Futbolu finali “SuperBowl”un izlenme sayısı ise 96 milyon! (2)
Üstelik Çin Bahar Bayramı Galası ayrıca 200 ülkede, 2.300'den fazla medya kuruluşu tarafından eş zamanlı olarak toplam 68 dilde yayınlanmış.
Bahar Bayramı, 1 milyar 400 milyon nüfuslu Çin için kuşkusuz en önemli bayram. İki hafta önce, Bayram kutlamaması için yaşanan sevinçli göçü yazmıştık. (3)
Kutlamalar yöreden yöreye değişiklik gösterse de ülkenin hemen her köşesinden insanlar ve yurtdışındaki birçok Çinli, arife akşamı Bahar Bayramı Galası’nı (Chunwan) izleyerek yeni yıla giriyorlar. Bu, aynı zamanda Çin'in en önemli televizyon etkinliği.
Birçok Çinlide Bahar Bayramı Galası büyülü bir etki yaratıyor. Uzak yerlerden gelerek buluşan aile üyeleri, olağanüstü gösterilerin her anını yakalamaya hazır bir şekilde atıştırmalıklarla televizyonlarının etrafında toplanıyorlar.
Bir zamanlar Türkiye’de yeni yıl gecesinin en büyük eğlencesi TRT’nin Yılbaşı Özel Programı’ydı. Türkiye bunu kaybetti ama Çin bu güzel geleneği her geçen yıl geliştirerek sürdürüyor.
Komedi skeçleri, şarkılar ve danslar, akrobasi ve sihirbazlık gösterilerinin bir karışımı olan Bahar Bayramı Galası, birçok eleme turunu geçerek seçilen birinci sınıf sanatçılar tarafından en üst düzeyde eğlence gösterisi olarak tanıtılıyor. İlk kez 1983 yılında başlayan Chunwan, 40 yılda bir televizyon programından çok daha fazlası haline geldi. Ulusal çapta paylaşılan bir deneyimi, kolektif bir hafızayı temsil ediyor.

PROGRAMIN GÖZDESİ KAŞGAR VE ZENGİN UYGUR KÜLTÜRÜ GÖSTERİSİ

Toplam dört saat uzunluktaki Gala programı, bu yıl Pekin'in yanı sıra Liaoning eyaletinin başkenti Shenyang, Shaanxi eyaletinin başkenti Xi'an, Hunan eyaletinin başkenti Changsha ve Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin Kaşgar kentlerinde dört ayrı mekânda çekildi.
Daha önceki yıllarda Uygur müzik ve dansları sergileniyordu. Bazı Uygur sanatçılar da programda yer alıyorlardı.
Ama son 40 yılda ilk kez, CCTV Bahar Bayramı Galası bu yıl Sinciang Uygur Özerk Bölgesi'nde çekildi. Dahası, Batı basının ve Doğu Türkistan ayrılıkçılarının “yıkıldı” diye yalan kampanyası yürüttüğü Kaşgar'ın kalbinde koruma altındaki “Kadim Kaşgar”da çekilerek tarihe geçti. Dünyanın en çok izlenen programda Uygur, Kazak, Kırgız, Moğol ve Şibe milliyetlerinin kültürleri çok renkli sunumlarla ve övünçle sergilendi.
Gala programı 9 Şubat akşamı yayınlandı. Uygur Özerk Bölgesi’nde çekilen 8 dakikalık etkileyici gösteri, bu yılki “Chunwa”nın en çok konuşulan bölümü oldu. Hem dünyada hem de Çin’de bütün dikkatleri Uygur Özerk Bölgesi’ne çekti. 2.000 yıllık bir geçmişe sahip olan ve kerpiçten inşa edilmiş olan Kaşgar Antik Kenti'nde yenilikçi ve en ileri teknolojinin kullanıldığı sahneler kuruldu. Sanatçılar, Kaşgar’daki 12 sıradan evin çatılarına inşa edilen göz alıcı sahnelerde gösterilerini sundular. Uygur, Kazak ve Kırgız müzik çalgılarının canlı müziği eşliğinde farklı etnik gruplardan yerel sanatçılar şarkılarını ve danslarını ışık ve gölgenin karşılıklı etkileşimiyle sergiledi.
Kaşgar’daki program, kültürel açıdan çok zengin bu bölgenin en belirgin kültürel sembollerini topluca sahneye yansıtarak, farklı kuşaklardan ve farklı etnik kökenlerden sanatçıları bir araya getirme başarısını gözetmiş. Dansçıların en yaşlısı 82, en genciyse sadece beş yaşındaydı. Gala’ya Özerk Bölge genelinden 2.500'den fazla seçkin sanatçı katılmış. Sinciang'ın bugüne kadar düzenlediği en büyük kültürel etkinlik olduğunu belirtiliyor.

EN ÜNLÜ UYGUR DİLRUBA SAHNEDEYDİ

Gösteride ağırlık danslardaydı. Ayrıca şarkıcı Wang Hongwei, oyuncu Dilruba Dilmurat, rapçi Air ve aktör Yu Menglong gibi Sinciang'da yetişmiş bir grup önemli sanatçı da yer aldı. Rapçi Air, Sinciang'daki çok sayıda müzisyenin Uygur müziğiyle kültürler arası bütünleşmenin yolunu aktif bir şekilde araştırdığını, etnik müziğinin korunması, geliştirilmesi ve yenileşmesi için yoğun çaba harcadığını kaydetti.
Çin’in en ünlü TV ve sinema yıldızı, Uygur Dilruba Dilmurat, "Gala memleketim için önemli bir etkinlik. Memleketimin bu büyük olayı, benim için de büyük önem taşıyor. Memleketimin ilerlemesi ve gelişmesinden büyük mutluluk ve gurur duyuyorum" dedi. (4)
Dilruba deyip geçmeyelim. Bu Uygur güzelinin Çin’in twitter’i olan “Weibo”da 40 milyon takipçisi var. Tiktok’ta ise dünya çapında 56 milyon takipçiyle en çok izlenen ikinci kişi.
Dilruba’nın Uygur Özerk Bölgesi’ndeki 8 dakikalık gösterinin merkezinde yer alıp hem şarkı söyleyip hem dans etmesi, Uygurları çok sevindirdi.
Çin yönetimi TV programında kentin zengin kültürel mirasını modern unsurlarla bütünleştirerek, “Çin’e Özgü Sosyalizmin Yeni Dönemi”nde Kaşgar'ın yeni yüzünü sergilemeyi hedeflemiş.
Çin’in en önemli televizyon programının en çarpıcı unsurunun Uygur kültürünün olması, ABD’yi ve “Uygur Soykırımı” yalancılarını telaşlandırdı. Dünya çapında “Uygur Soykırımı” kampanyası başlattılar.

KAŞGAR’IN YILDIZI PARLADI

Kaşgar eski zamanlardan beri İpek Yolu boyunca bir kültür merkezi oldu. Türk kültürü açısından da belirleyici öneme sahip Kaşgar, ünlü Kaşgarlı Mahmud’un ve Yusuf Has Hacib’in memleketi.
Kaşgar şehri, antik şehir ile eşsiz gelenek ve görenekleri ile ülke çapında konuşulan konulardan biri haline geldi.Kaşgar, galaya katılacağının duyurulmasından bu yana ilgi odağı oldu. Ülkenin dört bir yanından insanlar Kaşgar’a akın edip, “yıkıldı” denilen “Kadim Kaşgar”ı ziyaret ettiler.
Kaşgar bir Doğu Asya ülkesi olan Çin’in en batısındaki şehir. Pekin’e 3426 km, Kaşgar’a uzaklığı 4181 km. Uçakla Pekin’den Kaşgar’a gitmek, İstanbul’dan Lizbon’a uçuştan bile uzun.
Bu uzaklık, sıfırın altındaki hava durumuna rağmen, istatistikler bu yıl ocak ayında Kaşgar’ın 1 milyon 620 bin turist ağırladığını ve 185,82 milyon dolar turizm geliri elde ettiğini gösteriyor. (5)

UYGUR SORUNUNDA SAVUNMADAN ATAĞA GEÇİŞ

Xi Jinping’in ÇKP Genel Sekreteri seçilmesinden sonra, Çin’in uluslararası ilişkilerinde, geleneksel temkinli, savunmacı tutumu değişti. Çin artık sadece saldırılara karşı savunma yapma taktiği izlemiyor. Öne atılıp sosyalizmin ve Çin kültürünün üstünlüklerini özgüvenle sergiliyor.
Başından beri, Çin Komünist Partisi yöneticilerine, Uygur meselesinde savunma yapmak için uzun metinler yayımlamak yerine, Uygurların gerçeğini cesaretle anlatmanın, sosyalizmin etnik soruna bulduğu en ileri çözümün başarılarını açıklıkla göstermenin daha etkili olacağını belirttik.
Nihayet Çin, 2024 Yılı Bahar Bayramı Galası gibi bütün dünyada etkili olan bir etkinlikte Uygur vatandaşlarını nasıl bağrına bastığını ve onların zengin kültürünü başı üstünde tuttuğunu bütün ülkeye ve dünyaya gösterdi. Sinciang Uygur özerk Bölgesi Parti Sekreteri ve ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Büro Üyesi Ma Xingrui’nin dirayetli yönetiminde, Uygurlar için Mao’nun dönemindeki gibi birlikçi bir dönem yaşanıyor. Bu satırları Urumçi’den yazıyorum. Her yerde bayram sevinci var. Yedi yıldır bir tek terör olayı yaşanmıyor. Uygurlar kendi kültürlerini özgürce geliştirerek, huzurlu, mutlu ve olağanüstü hızla gelişen kalkınmadan pay almak için canla başla çalışıyor.

1.https://www.chinadaily.com.cn/a/202402/10/WS65c6e552a3104efcbdaea9c9.html 2.https://10haber.net/yazarlar/ertugrul-ozkok/hey-cihangirli-gonzo-uyuma-kalk-bak-dun-gece-neler-oldu-359365/ 3.https://www.aydinlik.com.tr/koseyazisi/bahar-bayraminda-9-milyar-seyahat-450397 4.https://www.chinadaily.com.cn/a/202402/12/WS65c9abd1a3104efcbdaeab25.html 5.https://www.chinadaily.com.cn/a/202402/12/WS65c9abd1a3104efcbdaeab25.html