Türk Begüm

Ulusal kimliğimizin adı olan Türk ve vatanımızın adı olan Türk’lerin ülkesi anlamına gelen Türkiye kelimelerinin anlamını biliyor muyuz? Kelime kökü Tur, Tor, Tör ve Tür’ün anlamları döl, üreme, türeme, doğma eylemlerini anlatarak türeyen, var olan, yaratılan, ortaya çıkan, üreyen demek olan köktür. ‘K’ sesiyle anlamı genişletilerek ulusumuzun adı olmuştur. Türkçe Dil ailesinden olan Hungar/Macarlar da bize Török derler. Budin Kalesinin Becsi Kapu’sundan (Bekçi Kapısı) çıkıp karşı kaldırıma geçerseniz eğer, önünüze Török Utca (Sokak) çıkar. Hafif yokuştur, ondan sonra sola kıvrılıp daha dik bir yokuş olan ve yazılışı Mecsit yani Mescit demek olan sokak gelir. Buradan Kanuni’nin 1526 Budin Seferine katılmış ve 1541’de vefat etmiş Akıncı Bektaşilerden Gül Baba’nın Türbesine varılır (2006 Macaristan Gezi Notları, B.E.)

Farsçada “turk”, hem sevgili ve hem de Türk demektir ve pek çok bileşik kelimede kullanılır: türk-i Çin = İran’da güneş Çin’den doğduğu için Doğu anlamına aynı zamanda da türk-i Çin = Türk Güzeli, türk-i felek = Merih yıldızı, türk-i rus’taiyan = sarımsak, türk-i hisari = güneş, ay; türk-i nimruz = güneş kavramlarından İran dilinde türk sözcüğünün kök anlamının gök varlıklarının doğuşu olduğu sezilir. Turktaz = ılgar, çapul, çapulcu, ılgarlama saldırısı, akın; turkcuş = yarı pişmiş et, turkman = türkmen Türk soyundan bir oymak, Turkuaz = Türk Oğuz demektir. Türk sözcüğünün toplumumuzun toparlayıcı adı olarak İ.S. 6. Yüzyıldan beri yazılı kaynaklarda son haliyle geçtiği rivayet edilir. Çincede tu-ku ve tuk-yu sözcükleri Türk anlamına geliyor. Türkiye’ye Tuaçi deniyor. Çince de ‘r’ sesinin olmayışı böyle yazılıp söylenmesine yol açıyor, Derya isminin Delya olarak söylenmesi gibi. Türk kelimesinin süre anlamını içerdiği sözcükler ise şöyledir: türk kuyaş ödi = gün ortası, türk üzüm ödi = üzümün olgunluk dönemi, türk yiğit = gençlik, güçlülük dönemi, türkek-türgek = bohça, türkeklenmek = dürülmek, bohçaya sarılmak, Türklemek = Türk’ten saymak, bir yeri kendinin sayıp orada yerleşmek. Özetle türk sözcüğünün derlenme, toplanma bir yerde yerleşme anlamlarını içeren bir kökten kaynaklandığı da anlaşılır. Dolayısıyla Tür kökü değişmez ama yukarıda belirtildiği gibi ‘k’ ile aldığı eklerle anlam genişletilir. Örneğin Uygur ağzında türk = güç, erk, Türk; türklüg = güçlü, erkli, türük = güç, erk, Türk anlamlarını kazanıyor.

ETRÜSK / TÜRK-SAKA

Tur = dumu, oğul, döl, kökünün bir yanda dünyanın Doğusunda, bir yandan da Batı bölgelerinde benzerleri vardır. Etrüsk dilinde turan = Begüm, hanımefendi, tanrıça kutsal kadın tanrı; Batı imlasında ‘u’nun yerini alan ‘y’ Tyrsania = Roma ilini kuran Aeneas’ın karısı, Romos’un anası; ayrıca Rhone adlı Turovalı kadın, turia = Troya/Turova, yeraltı geçidi, topakaltı yolalu; tyrhen = Türkiye’den göç eden Çanakkale, Ege ve Akdeniz bölgelerinden göç eden Etrüsklere verilen ad, Etrusci latince = Etrüskler, Tusci = Tuscalar(Etrüskler), İlkçağ Anadolusunda İzmir dolaylarında Tursa ili adından Tursen = Tursalı/Etrüsk anlamına gelir. Hem turrhen hem de tyrrhen sözcülüklerinin türsen ile bağlantısı vardır. Eski Anadolu dillerinde tor (Toros), tor = torun, torlak, toraman, tos = tosun karşılaştırıldığında tor/tos/tus/tör/tür yakınlığı ortaya çıkmaktadır. “Türk asıllı İskandinav ve Cermenler” (B.E. 2017, dagarcikturkiye.com) başlıklı yazımda Türkçe ve İskandinav dilleri arasındaki benzerliği anlatırken adını haftanın günlerine veren tanrı ve tanrıçalarını anlatmıştım. Öyleki haftanın her günü bir başka tanrıya tapınılır. Bunlardan Salı-Cuma arası olanlar İskandinav Mitolojisinde Tanrılaştırılmış kral soyu Türklerdir. Bugünkü Norveç Kralının da atasıdırlar (Bkz. Norveç Kraliyet Soyu). Pazartesi = Monday (İng.), Mandag (Norsk) Ay’a tapılır; Salı = Tuesday, Tirsdag (Odin’in oğlu Tyr = Türk’e tapılır), Çarşamba = Wednesday, Onsdag (Savaş Tanrısı Odin Kağan / Öden Ata’ya tapılır), Perşembe = Thursday, Torsdag (Balyozlu Gök Tanrı = Çanakkaleli Demirci Yiğit ve Odin’in oğluna tapılır), Friday, Fredag (Odin’in Karısı, Frig/Freya (Bereket Tanrıçasına tapılır ve doğumlarda yardıma çağrılır), Cumartesi = Saturday (Satürn), Lördag (Boy abdesti alma günü, arınma, yıkanma) ve Pazar=Sunday, Söndag (Güneşe tapılır).

Kaynakça: İsmet Zeki Eyuboğlu; 2004, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Sosyal Yayınları, İstanbul s. 678-679)