‘Matrakçı Nasuh’ Tokyo’daydı

Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, tasarımı İstanbul Kültürlerarası Sanat Diyalogları Derneği’nce (İKASD) yapılan ve Tokyo’daki Shibuya Culture Center Owada Gallery’de 1 Eylül’de başlayan “16. Yüzyıl Dahisi Matrakçı Nasuh Sergisi” bugün sona eriyor. Ölümünün 450. yılı dolayısıyla 2013 yılında UNESCO tarafından “anma ve kutlama yıldönümleri” kapsamında anılan Matrakçı Nasuh, Osmanlı kültür ve sanatının önemli ve çok yönlü yaratıcılarındandı.

MİNYATÜRLERLE GELEN TARİH

Sergide, Matrakçı Nasuh’un “Beyan-ı Menazil Sefer-i Irakeyn” (Irak Seferi’nin menzilinden görünüş) ve “Tarih-i Feth-i Şikloş Estergon ve İstol Belgrad” eserlerinde yer alan şehir haritalarından yapılan seçki Japon sanatseverlere sunuldu. Sergide, nakkaş Sevim Ersoy önderliğindeki 12 kadın sanatçının modern bir yorumla çini levhalar üzerine Matrakçı’nın yapıtlarından bire bir tuvale aktardığı 41 örnek yer aldı. Divani hat levhalarda Matrakçı’nın beyitlerinden yapılan seçki de sergilendi. Sanatseverler, Türk tarihinin gizli kalmış dehalarından Matrakçı Nasuh’un minyatürleri aracılığıyla Osmanlı seferlerinin rotalarını izleme şansını onunla yakaladı.

Sergi kapsamında, 5 Eylül’de Shibuya Culture Center Owada Densho Hall’da, mimar Sinan Genim tarafından “Matrakçı Nasuh ve Haritaları” konulu bir konferans verildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü İstanbul Türk Müziği Araştırma ve Uygulama Topluluğunca da “16. Yüzyıl Türk Musikisi” dinletisi düzenlendi.

Ziyaretçiler, Osmanlı İmparatorluğu’nun 16. yüzyılını, hem sanatsal hem kronolojik hem de siyasi anlamda seyir ve keşif olanağı buldu.

Proje kapsamında 3 kıta, 9 ülke, 10 şehirde gerçekleştirilecek olan sergi, Tokyo’dan sonra Paris, Washington, Roma, Budapeşte ve Ankara’da sanatseverlerin beğenisine sunulacak.

HARİTADA SANATSAL BOYUT

Osmanlı sarayındaki sıradan ulemadan çok farklı özelliklere sahip bulunan Matrakçı Nasuh’un 1480’de Saraybosna’da doğduğu sanılıyor. Sultan II. Bayezid döneminin (1481-1512) sonlarına doğru Enderun’da eğitim gören Nasuh’un daha sonra sarayda matematik eğitimcisi olarak öğrenci yetiştirdiği biliniyor. Sopalarla oynanan ve bir tür savaş oyunu olan “matrak” adlı sporda ustalığından dolayı “matrakçı” lakabıyla anılan Nasuh, çocuklara sopayla savaş eğitimi de vermiştir. Silah kullanma sanatını işlediği Tuhfetü’l-Guzât (Gazilere Armağan) adlı bir kitabı da bulunmaktadır. Geometri ve matematik alanındaki yaratıcı çalışmalarını Cemâlü’l-Küttâb ve Kemalü’l- Hisâb kitaplarında ortaya koyan Nasuh, kendi adıyla anılan çarpma metotlarıyla ise ünlü matematikçi Napier’nin esin kaynağı olmuştu.

Çok yönlü bir kişiliği bulunan Matrakçı Nasuh, zamanla güçlü sanatsal yetilerini de sergiler. Şairliğinin yanı sıra ünlü bir hattat olarak divani ve nesih yazı stillerinde kendini göstermekle kalmaz, yenilikler getirir. Harfler üzerinde çalışarak, Acem üslubunu Rumî üsluba dönüştürerek hat sanatında Osmanlı tarzını yaratır. Haritayı minyatür tekniğiyle işleyerek ona yeni ve özgün bir üslup getirmiş, sosyal, tarihsel birikimin yansıdığı bir sanatsal boyut kazandırmıştı.

MUHTEŞEM YÜZYIL’DA VARDI

Minyatürcü, hattat, tarihçi, matematikçi ve savaş eğitimcisi olarak son derece bütünlüklü bir kişiliği bulunan Matrakçı Nasuh, Fransa Kralı I. François’ya destek amacıyla Kanuni Sultan Süleyman’ın Barbaros Hayreddin Paşa komutasında gönderdiği donanmaya da katılmış, yol boyunca donanmanın uğradığı limanları harita minyatürlerle resmetmişti.

Muhteşem Yüzyıl’da Fatih Al’ın canlandırdığı Matrakçı Nasuh’un yaşamı gerçekte başlı başına bir film ya da roman kişisi olabilecek zenginlik taşıyordu.

Birçok eseri bulunan Matrakçı Nasuh’un yapıtları, başta Topkapı Sarayı Müzesi’nin kütüphanesi ve Süleymaniye Kütüphanesi olmak üzere çeşitli kitaplıklarda yer alıyor.

MATRAKÇI NASUH’UN YAPITLARI

Matematik: Cemâlü’l-Küttâb ve Kemâli’l-Hüssâb, Umdetü’l-Hisâb

Savaş sanatları: Tuhfet-ul Guzat

Tarih: Mecmuatü’t-Tevârih, Süleymannâme, Fetihname-i Karabuğdan, Beyan-ı Menazil-i Sefer-ul Irakeyn