Od Kökü-3 Hint-Avrupalılarla ateşimiz ve ateşliliğimiz aynı kökten

Türkçe ile Kuzey Hint-Avrupa dillerini karşılaştırdığımız zaman, Od/Hot/Wot kökünden aynı anlama gelen ortak sözcükler bulunduğunu saptıyoruz.

Ortak ateş

Cermen dillerinde, ateş, sıcaklık, kızmak, kızdırmak, odun, oda gibi anlamlar taşıyan sözcüklerin bir kısmı, Od/Hot kökünden. Örneğin İsveç tarihçiliğinin babası Prof. Lagerbring, İsveççede Oda anlamına gelen Hydda ve Uthus sözcüklerini Türkçe Oda sözcüğüyle ilişkilendirmiş (1) . Başka örnekler de var:

Hydda, Uthus (İsveççede): Oda

Wood (İng): Odun

Hot (İng): Sıcak (Hot, Çuvaşçada ısıtmak, Ön-Türkçede ateş= Od/Ot’un en eski hali Hot)

Heet (Hollandaca): Aşırı sıcak, kızgın

Hitte (Hollandaca): Isı

Heito (Gotça): Sıcak

Heiss (Alm): Sıcak [Isıya ne kadar çok benziyor] Yine Sanskritçede, Eski Yunancada (Homeros), Keltçede, Got dilinde ve Baskçada Od kökeniyle bağlantılı ateş ve ısı anlamına gelen sözcükler var.

Öfke ve kinimiz de ortak

Türkçemizde Od/Ateş köküyle bağlantılı olarak türettiğimiz kızmak/öfkelenmek sözcüğü, Avrupa dillerinde Od kökünden:

Woede (Hollandaca): Kızmak (Ateşin artması), öfke. (2)

Wut (Almanca): Kızmak, öfke.

Hetzen (Almanca): Kızdırmak, kışkırtmak.

Odium: Nefret (3)

Avrupa dillerinde kızma, yani ateşin artması sonucu doğan kin ve düşmanlık da Od kökünden. Birkaç örnek verelim:

Hati, Hatiz, Hatas (Germence): Kızdırmak.

Hass (Almanca): Kin, düşmanlık (Ateş ile bağlantılı). (4)

Hostis (Latince): Düşman.

Etrüsk dilindeki ateş

Dilbilimci Carrara de Vaux, Etrüsk dilindeki atrium ve ataison gibi bazı sözcükleri Türkçe kökenle açıklıyor. Özellikle atrium sözcüğünün Türkçe oda ve oturma eylemiyle bağlantısı dikkat çekici.

Atrium, çevresine oturulan veya durulan yer anlamına geliyor ve hem Doğu Türkçesinde hem de Osmanlıcada bulunan, oturmak ve durmak sözcükleriyle açıklanıyor.

Ataison ise, “asma ve bağ kütüğü” anlamında ve Türkçe ot-uzum (ot ve üzüm) sözcükleriyle açıklanıyor. (5)

Oditorium Latince dinlenme salonu. Nişanyan, Oditorium’un Latince audire (dinlemek, işitmek) köküyle bağlantı kuruyor. (6)

Vatikan isminin de, Ötüken’le ilişkili olarak Türklerdeki ateş ve güneş kültünden geldiği ileri sürülmüştür. (7)

Avrupaya hangi yoldan gitti

Hot/Od kökenli sözcüklerin Avrupa’ya girişinin iki yoldan olabileceği yönünde bulgular var.

Biri, Kuzey Karadeniz- Kuzey Avrupa yoludur. Buna Odin Yolu da denebilir.

İkincisi, Sümer-Batı Asya-İtalya yoludur. Etrüskçedeki Ot kökenli sözcüklerin varlığı karşısında, bu yolda dikkate değer.

Üçüncü olasılık ise, Od kökeninin Avrupa dillerine her iki yoldan da girmiş olabileceğidir.

Ancak hangi yol geçerli olursa olsun, bütün yolların başı Sümer’e çıkıyor gibi görünüyor. Veya şunu söylemek daha doğru: Sümer dili ile Sümercenin akrabası olan Asya bozkırı dillerinde Ot/Od kökü, tıpkı Tingir/Tengri sözcüğü gibi ortak. Zaten her ikisi de Tanrı.

DİPNOTLAR

(1) Sven Lagerbring, İsveççenin Türkçe ile Benzerlikleri, Haz. Abdullah Gürgün, Kaynak Yayınları, İstanbul, Şubat 2008, s.48

(2) Amsterdam Üniversitesi’nin Hollandaca Kökenbilim Sözlüğü’nde kızmak anlamındaki woede sözcüğü, Savaş Tanrısı Wotan’ın kökeni olarak gösterilmiş. Sözlüğü yazanlar Od kökündeki ateş anlamını bilmeyince, kökle sapı birbirine karıştırmışlar. Oysa öfke anlamı, kızmaktan, ateşlenmekten, yani ateş ve sıcak anlamı taşıyan Od kökünden geliyor.

(3) Aconcise Etymologica (Dictionary of the English Language-W. Skeat-Oxford 1882

(4) Gerhard Köbler, Deutsches Etymologisches Worterbuch,1995.

(5) Le Baran Cara de Vaux “Türkçe ile Açıklanmış Etrüskçe Kelimeler”, çev. Mehmet Bayrakdar, Türk Kültüğür, yıl XLIII, Mart-Nisan 2005, sayı 503-504, s.37. Bu konuda ayrıca bkz. Doğu Perinçek “Og’dan Oğur’a, Kaynak Yayınları, 2.basım, İstanbul, Aralık 2012, s.19 vd.

(6) Nişanyan, Sözcüklerin Soyağacı, 4. Baskı, s. 455

(7) M. Ünal Mutlu, age, s.227 vd.

GELECEK HAFTA: OD KÖKÜNÜN TANRISALLIĞI