Tarımsal işletme gelirlerinde değişim

Bir tarım işletmesinden elde edilecek kazancı etkileyen etmenlerin tümü aşağıdaki şekilde altı kümede toplanabilir.

1-Toprak Toprağın verimliliği, su tutma kapasitesi, engebe durumu ve işleme kolaylığı

2-İklim
a) Yağış miktarı ve dağılımı
b) Yetiştirme mevsiminin uzunluğu
c) Yaz sıcağı ve kış soğuğunun derecesi
d) Rüzgâr durumu

3-Fiyatlar ve piyasa koşulları

4-Devletle ilişkiler
a) Vergiler
b) Yasal düzenlemeler
c) Hibe ve destekler

5-Talih, kısmet

6-Yönetim
a) Örgütleme
b) İşletim

Bazı koşullar çiftçinin denetimi dışındadır. Bir çiftçinin bu koşullardan ilk beşini etkileme olanağı pek azdır. Sadece onları olduğu gibi kabullenerek tarımsal faaliyetlerini uyarlayabilir. Bunu yapma tarzı altıncı madde olan “yönetim” başlığı altında ele alınmaktadır.

TOPRAK

Toprağın doğal verimliliğine ilişkin çoğu şeyi doğa zaten yapmıştır. Herhangi bir işletmenin temel toprak verimliliği koşulları arazi tarıma açılmadan çok önceleri oluşmuştur. Ancak bir çiftçi doğal verimliliğin sürdürülmesi ve yenilenmesini sağlayacak ölçüde etkide bulunabilir. Hatta yeterli nem varsa; çiftçi yoğun gübreleme, kireç uygulaması ve akaçlama (drenaj) yaparak doğal verimliliği artırabilir. Ancak bu işlemlerin katkısı sınırlıdır.

İKLİM

Hava koşullarına bağlı olarak ürün verimlerinin yıldan yıla değişimi gelir üzerine önemli etki etmektedir. Verimdeki değişime kısmen böcek ve hastalıklar neden olur. Hava koşulları böcek yoğunluğu ve zarar derecesini artırabilir. Yağışların miktarı ve bitki gelişimine uygun dönemde olması da verimi etkiler.

Yağışlar büyük ölçüde doğaya bağlıdır. Çiftçinin yağışı önemli ölçüde etkilemek olanağı yoktur. Ancak iklimi göz önünde tutarak işletmenin yer seçimi yapabilir. Daha fazla nem tutması için toprağın organik maddesini artırabilir. Rüzgâr erozyonunu önlemek için örtü bitkileri ekebilir. Tarım sistem ve yöntemlerini bulunduğu bölgede hüküm süren iklim koşullarına uyarlayabilir.

FİYATLAR

Yıldan yıla ortalama gelirin değişmesinin en başta gelen nedeni fiyatlardaki değişimdir. İşletme giderleri kazançlardan çok daha az değişir. Tarım ürünlerinin ortalama fiyatı ürün arzına, ürüne olan talebe, paranın değerine ve diğer ürünlerin rekabeti gibi pek çok faktöre bağlıdır. Bireysel olarak çiftçi ortalama fiyatları etkileyen etmenler üzerinde önemli bir etkide bulunamaz. Ancak kendi ürünü için eline geçecek fiyatı ve satın aldığı malların fiyatını etkileyebilir. Bunu kalite kontrolü yaparak, pazara sunacağı zamanı belirleyerek, pazarlama kanalını seçerek ve sıkı pazarlık yaparak veya başka yollarla becerebilir. Kazançları büyük ölçüde işletme düzeni ve işleyişinin olası fiyat koşullarına uyarlanmasına bağlıdır.

DEVLET İLE İLİŞKİLER

Çiftçiler gelirlerini artırmak devlet edimlerinden iki yolla yararlanabilir. Bunlardan biri, tıpkı diğer yurttaşlar gibi, çıkarına uygun düşen yasa ve yönetmeliklerden yararlanmaktır. Çiftçinin akıllıca kullanabileceği ikinci yöntem ise yasa ve yönetmelikleri bilerek işlerini buna göre uyarlamaktır. Devletin insanların ekonomik ve toplumsal yaşamına katılımı artmıştır. Tüm çiftçilerin vergiler, ruhsatlar, destekler, kısıtlamalar, yönergeler ve diğer devlet edimlerinin gelirleri üzerine etkilerini incelemesi gerekir. Böylelikle en az güçlükle en büyük faydayı yaratacak şekilde işlerini düzenleyebilir.

BAHT, TALİH

Tesadüflerin gelirleri belirlemedeki rolü pek çok insanın sandığından azdır. Şansın bir kısım sonucu iklim koşullarından kaynaklanır. Kritik bir zamanda yağmur bir işletmeye yağarken yanı başındakine yağmayabilir. Bazen bir çiftçinin ürününü dolu vururken, komşusu etkilenmez. Bir çiftçinin ürünü fırtınadan zarar görürken fırtına öncesinde hasat işini bitirmiş olan çiftçi etkilenmez. Bir işletmede bazı hayvanlar yıldırım düşmesi sonucu ölebilir başkalarına bir şey olmaz.

Şansın iklime bağlı olmayan yönleri de vardır. Bir kuş veya başıboş bir köpek işletmeye tehlikeli bir hayvan hastalığı bulaştırabilir, hastalık belki başkasına bulaşmaz. Sigorta kapsamında değilse işletmede çıkan bir yangın büyük zararlara yol açabilir. Bazı çiftçiler için iyi bir pazarlama fırsatı doğar başkaları için bu şans olmayabilir.

Yukarıda sayılan tesadüfi etkilere karşın çoğu çiftçiler “kendi şansını yaratabilir”. Tarım hayatın cilvelerinin beklendiği bir iş koludur. Yıllar boyunca kör talihle iyi fırsatların birbirini telafi etmesi beklenir.

Yönetim konusu izleyen yazıda ele alınacaktır.

Kaynak: Lynn S. Robertson ve Ralph H. Woods, Farm Business Management, J.B. Lippincott Company, New York, 1946. s.22-26'dan özetlenmiştir.