Bulaşıcı hayvan hastalıkları (2)

Bu yazının konusu yıllar sonra tekrar ortaya çıkan “Kuş gribi” dir. Öncelikle basında yer alan bir haberi özetleyerek başlayalım.

Kuş gribi salgını, kanatlı hayvan ve yumurta endüstrisini etkiliyor.  Türkiye'de kuş gribi vakaları ilk kez yumurta üretiminin yoğun olarak yapıldığı Afyonkarahisar ve Denizli'de görüldü. Afyonkarahisar'ın Başmakçı ilçesinde 5 milyonu aşkın tavuk itlaf edildi.  Denizli'nin Honaz ilçesinde kuş gribi vakalarına rastlanması üzerine yumurta üretim tesisleri karantinaya alındı. İlçede 1,5 milyon civarında yumurta tavuğu itlaf edildi. Böylelikle 20 Ocak'tan bu yana yaklaşık 6,5 milyon kanatlı hayvan itlaf edilmiş oldu (Bkz.1).

KUŞ GRİBİ

Kuş gribi (Avian influenza) virüsleri, genellikle insanları doğrudan enfekte etmez ve insandan insana bulaşmaz. İnsanda oluştuğu bildirilmiş doğal enfeksiyon sayısı çok azdır. İnsanlardaki olguların bulaşık kümes hayvanları veya yüzeylerle yoğun temas sonucunda geliştiği bilinmektedir.

Hastalık ülke içinde çiftlikler arasında hızlıca yayılım gösterebilir. Enfekte olmuş araçlar, elbiseler, ayakkabılar aracılığı ile bir yerden diğerine taşınırlar.

Doğrudan ya da dolaylı yollarla, göçmen kuşların hastalığı evcil kuşlara bulaştırması salgının en önemli nedenidir.

Ülkemiz kuşların ana göç rotaları üzerinde yer almaktadır.

Ayrıca bazı göçmen kuşlar kışı ülkemizdeki sulak alanlarda geçirmektedir.

Ayrıca, canlı kuş pazarları salgının yayılmasında önemlidir.

Enfeksiyonun görüldüğü dönemlerde sulak alanlara girip çıkan araç ve insanlar ile yerleşim yerlerine taşınma riski vardır.

Riskli dönemlerde hastalığın avcılık faaliyetleri ile yerleşim yerlerine taşınma olasılığı bulunmaktadır.

Risk yaratan diğer bir durum da hastalık çıkmış olan yerleşim yerlerinden kontrolsüz araç ve insan hareketleri ile yayılımıdır.

Ülkemizde ilk hayvan vakası Ekim 2005’te Balıkesir’in Manyas ilçesinde tespit edilmiştir.

İNSANLARLA İLGİLİ OLGULAR

2003 yılından 2021 yılına kadar 17 ülkeden 862 kuş gribi vakası bildirilmiştir.

Bunlardan 455’ i ölmüştür. Toplam vakalardaki ölüm oranı %53'tür. 

En fazla insan ölümü Endonezya ve Mısır'da olup Türkiye'de toplam 12 vaka ve 4 ölüm gerçekleşmiştir.

Ocak 2006’da ise ilk insan vakaları (H5N1) Ağrı Doğubeyazıt’ta tespit edilmiştir.

Yıl içinde toplam 12 vaka tespit edilmiş olup, 4’ü hayatını kaybetmiştir.

Kümes hayvanları veya yumurtaları uygun şekilde hazırlanıp pişirildiğinde kuş gribi virüsleri insanlara bulaşmaz. İnsandan insana bulaş görülmemiştir.

Kuş gribi şüphesi durumunda dezenfeksiyon, 1/10 oranında sulandırılmış çamaşır suyu veya ev temizliğinde kullanılan deterjanlarla yapılmalıdır (Bkz. 2).

DEĞERLENDİRME

Kuş gribi kanatlı hayvanlar arasında hızla yayılan ve ölümcül olan bir hastalıktır. 2006 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından verilen alarm insanlarda büyük bir endişe yaratmıştır. Tavuk eti ve yumurta üretiminde önemli yeri olan milyonlarca köy tavuğu hasta olup olmadığına bakılmaksızın itlaf edilmiştir. Köy tavukları yerel koşullara uyum sağlamış dayanıklı hayvanlardır. Bu sırada ıslah materyali olarak kullanılabilecek önemli genetik çeşitlilik yok edilmiştir. Daha sonra tüketici sıfatıyla “gezen tavuk yumurtası” ve “köy tavuğu” aramaya başladık.   

Yerde tuttuğumuz tavukları öldürürken havadan leylekler, turnalar, yaban kazları, ördekler akın akın geliyordu. Cami avluları, şehir meydanları güvercinler ve kumrularla dolup taşıyor, onlara elle yem verilip şımartılıyordu.

Yinelenmekte olan bu salgında şimdiye kadar yumurta tavuğu sayısının %1-2 kadarı yok edilmiştir. Yüz bin tavuğun bir arada olduğu kümesler hastalığın yayılmasına ve toplu imhaya yol açmaktadır. Yapılan bu işlem sonucu kış mevsiminde ve Ramazan öncesi talebin yüksek olduğu bu dönemde yumurta fiyatlarında ani bir yükseliş olmuştur. Et ve süt ürünlerinde fiyat artışlarının denetimden çıktığı sırada gerçekleşen bu artış insanlarımızın nitelikli beslenme imkânlarını zora sokmuştur.

Halk pazarında yavan ekmeğin ve kuru soğanın kilogramı 25 lira, bir tek yumurta 3 liradır. Et ve peynir fiyatları her gün tırmanıyor. Üretimi artırmadan fiyat artışları önlenemez. Bunun yolu da gıda güvencesini gözünde tutan akılcı bir planlamadan geçer. Siyaset erbabı koltuk kapma yarışında iken halkımız can derdinde. Halkın geçimini düzene koyamayan hiçbir siyasi kuruluşun ayakta kalma şansı olmadığı açıktır. 

Kaynaklar:

1)https://www.bbc.com/turkce/articles/cz9pqpv49wyo#:~:text

2)https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasici-hastaliklar/avian-influenza-ku%C5%9F-gribi.html

Bulaşıcı hayvan hastalıkları (1)Asya