Dünya gıda ve tarım politikaları

Bu yazıda FAO'nun Gıda Güvenliği ve Beslenme Durumu 2022 adlı raporundan yararlanılmıştır. Halen dünyanın karşılaştığı ekonomi, sağlık ve çevre sorunları insanların sağlıklı ve ucuz besinlere erişimini güçleştirmektedir. Açlık, gıda güvenliği ve beslenme konusunda gerilemeler olmuştur. Bunun için gıda ve tarımı destekleme politikalarının gözden geçirilmesi gerekir.

Hükûmetler gıda ve tarımı çeşitli yollarla

desteklerler.

Bunlar:

Sınır önlemleri ve piyasaya müdahaleler

Üreticilere ve tüketicilere yapılan yardımlar

Genel hizmet destekleri şeklinde sıralanabilir.

ÜLKE KÜMELERİ

2013-2018 arasında dünyada gıda ve tarıma yılda ortalama 630 milyar ABD doları destek verilmiştir (Bkz. Çizelge 1). Bunun yüzde 70'i doğrudan bireysel çiftçileri desteklemek için  kullanılmıştır. Bu amaçla ticaret ve piyasa düzenlemeleri yapılmış, üretime bağlı mali destekler verilmiş, üretimden kopuk şekilde değişken girdilerin kullanımı için de yardım edilmiştir.

Gıda ve tarım destekleri ülkelerin gelir gruplarına ve zamana göre değişir. Fiyat teşvik önlemleri ve mali yardımlar çoğunlukla yüksek gelirli ülkelerde yaygındır. Yüksek Gelirli Ülkeler ve Üst-Orta Gelirli Ülkeler büyük ölçüde hem sınır önlemleri hem de üretime bağlı olmayan mali önlemlerle tarımsal üreticileri destekler. Orta Gelirli Ülkelerde, özellikle üst gelir basamaklarında olanlarda bu yaklaşım gittikçe yaygınlaşmaktadır. Genellikle, bu ülkelerde tarımsal üretime yapılan destekler süt ürünleri ile diğer protein bakımından zengin besinler üzerinde yoğunlaşır.

BİTKİSEL ÜRÜNLER

Alt-Orta gelirli ve Düşük Gelirli ülkelerin mali imkânları daha sınırlı olup, bu ülkeler üreticilerden çok tüketicileri korumak için ticari önlemler alırlar. Pirinç, şeker ve çeşitli tiplerdeki etler dünya ölçeğinde en çok teşvik edilen gıdalar olup, genellikle meyve ve sebze üreticileri daha az desteklenir, hatta bazı Düşük Gelirli ülkelerde ceza görür.

 Sınırlarda alınan önlemler iç piyasalarda ürünlerin varlığını, çeşitliliğini ve fiyatını etkileyebilir. Bu önlemlerden bazıları (örneğin kamuya gelir sağlama ve gıda güvenliğini temin etme gibi) önemli politikaları hedeflese de bazen besleyici gıdalar için ticaret engeli oluşturur ve sağlıklı gıdaların miktarını ve erişilebilirliğini azaltır. 

Düşük gelirli ülkeler tüketicilerin gıdalara daha düşük fiyatla erişmesini sağlayabilmek için çiftçi eline geçen fiyatları düşüren politikaları benimserler. Bu ülkelerin üretici ve tüketicilere mali destekte bulunmak ve tüm gıda ve tarım sistemine yararlı olacak hizmetleri gerçekleştirmek için  kullanabileceği kaynaklar sınırlıdır.

Pirinç üretimi dünya çapında önemli bir destek görmekte ve çiftçiler tüm gelir gruplarında nispeten yüksek fiyat teşviklerinden yararlanmaktadır. Bu teşvikler, Yüksek Gelirli ülkelerde üretim değerinin yüzde 70'inden fazlasını oluşturuyor. Bazı Asya ülkeleri (örn. Japonya ve Güney Kore) tarafından bu kilit emtianın üretimi büyük ölçüde desteklenmektedir. Pirinç, kalori sağlayan ancak çok az mikro besin içeren, emisyonu yoğun bir maldır. Bununla birlikte, dünyadaki 3 milyardan fazla insan için bir numaralı temel gıda olduğundan dikkatli ve özel bir değerlendirmeyi gerektirir.

HAYVANSAL ÜRÜNLER

Aynı değerlendirme süt ve dana eti gibi Düşük Gelirli ve Alt-Orta Gelirli ülkelerde beslenme kalitesini iyileştirebilecek hayvansal kökenli besinler için de geçerlidir. Ancak bunlar genellikle Yüksek Gelirli ülkelerde olumsuz sağlık sorunları yaratacak kadar fazla tüketilmektedir. Yüksek Gelirli ve Üst-Orta Yüksek Gelirli ülkelerde bu hayvansal ürünler 2013-2018 döneminde değerinin ortalama yüzde 11'i kadar destek almıştır.

Dünyanın dört bir yanındaki milyarlarca insanın geçim kaynağı, gıda güvenliği ve beslenmesi için kritik öneme sahip olan balıkçılık ve su ürünleri için, ne yazık ki tutarlı bir destek politikası yoktur. 

Balık ve diğer su ürünleri, sağlıklı beslenmede çok önemli bir rol oynar; bunlar birçok ülkede, sağlıklı beslenme için gereken en az maliyetli hayvansal proteini sağlamaktadır. Bu gıdaların büyük bir bölümünü küçük ölçekli geleneksel balıkçılar ve balık işçileri üretmekte ve birçok ülkede iş gücünün büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Aşırı avlanma, tarımsal gıda sistemleri ve çevre için acil bir sorundur. Balıkçılık destekleri, yasadışı ve eşitsiz uygulamaların yanı sıra aşırı avlanmaya yol açabilir.

 (Devamı var)