Halının altındaki işsizlik

TÜİK, 2025 2. çeyreğe ait Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarını 19 Ağustos’ta açıkladı. İşsizlik oranı 0,3 puanlık artış ile yüzde 8,6; atıl işgücü oranı bir önceki çeyreğe göre 3,5 puanlık artışla yüzde 32 olarak açıklandı. Çeyrek verilerin yanı sıra her ay açıklanan verilerde de durum farklı değil. Ancak bu iki işsizlik oranı arasındaki fark oldukça kafa karıştırıcı.

Tanımlayarak başlayalım.

Resmî işsizlik oranı, yani dar tanımlı işsizlik, yalnızca son dört hafta içinde iş arayan ve iki hafta içinde işe başlayabilecek durumda olan kişileri kapsıyor. Kural net: İş aramayan işsiz sayılmaz.

Ancak, iş aramaktan vazgeçip “ne iş olsa çalışırım” diyen de yüz binler var. Ama resmi olarak işsiz sayılmıyorlar.

Örneğin 100 kişilik bir iş gücünüzün olduğunu düşünün.

10 kişi son dört hafta içinde iş aramış ve iki hafta içinde işe başlayabilecek durumda ise; resmi işsizlik oranı yüzde 10’dur.

Eğer 3 kişi iş aramaktan vazgeçerse, işsiz sayısı 7’ye düşer ve işsizlik oranı da %7’ye geriler.

Ama o 3 kişi “iş aramıyor ama hazır” grubuna geçtiği için atıl iş gücü artar. Buna ek olarak, tam zamanlı çalışmayan ancak daha fazla çalışmak isteyen ya da kayıt dışı çalışmak zorunda kalanlar da geniş tanımlı işsizliğin içine dahil edilir.

Yani, salondaki halınızın üzerinde bulunan tozlar dar tanımlı işsizlik iken,

Koltukları, vitrini çekip, halının altını kaldırdığınızda ortaya çıkan tablo atıl iş gücü/geniş tanımlı işsizliktir.

***

Buna istihdam verilerini de dahil ettiğinizde istatistik bilimi gerçek tabloyu görebilmek için yeterince karmaşık olabiliyor. Bu nedenle, DİSK-AR uzmanları, 2010 yılından bu yana TÜİK verilerinden faydalanarak alternatif bir istihdam verisi hazırlıyor: Kayıtlı ve tam zamanlı istihdam. Bu oran, istihdamın ne kadarının güvenceli ve tam zamanlı çalışabildiğini ortaya koymayı amaçlıyor. Lafı uzatmayalım; DİSK-AR uzmanlarının tablosu acı ve tehlikeli gerçeği şöyle ortaya koydu:

Çalışabilir 66,3 milyon kişiden sadece 22,5 milyonu kayıtlı ve tam zamanlı istihdamda.

Geniş tanımlı işsiz sayısı ise 13 milyonu aştı.