Lincoln’un siyu infazı

1700 yılından önce “Bıçak” (Isáŋyathi) adlı soydaşlarımız olan Siyu’ların bir kolu olan avcı-toplayıcı Doğu Dakota’lar Superior Gölü etrafını (Kuzey Minnesota ve Wisconsin) yurt edinmişlerdi. Güney Kanada’da yaşayan Ojibve yerlileriyle yaptıkları savaşlar sonucu Dakotalar Güney Minnesota’ya çekilir. Orada ise Batılı Dakota ve Lakota halkı yaşar. Dakotalar toprak haklarından feragat ederler ama hükümetten yıllık ödenek ve sabit erzakı isterler. Ancak verilen sözler tutulmaz. Aracılar tarafından dağıtılacak olan erzakların çiftliklerde oturan göçmen beyazlara satıldığı öğrenilir. Avcılık ve toplayıcılık yapamadıkları için çektikleri açlık nedeniyle yerliler arasında gittikçe ölümler baş göstermeye nüfusları kırılmaya başlar. Bunun üzerine Dakotalar yıllık ödemelerin ve erzak teslimlerinin aracılar olmadan doğrudan kendilerine teslim edilmesini isterler ama 1862 yılında reddedilirler.

REİS KÜÇÜK KARGA

Antlaşmaların uygulanması için 1858’de Reis Küçük Karga Washington D.C.’ye gider. Toprakları kasabalara bölünerek yapılan tarım faaliyetleri Dakotaların yıllık çiftçilik, avcılık, balıkçılık ve yabani pirinç toplama döngüsünü altüst etmiştir. Bununla da kalmayıp göçmenlerin bizon, elk (kanbur geyik), yerli geyik, ayı gibi Dakotaların av hayvanlarının sayısı ciddi olarak azalır. Bu durum onların et ihtiyacını da düşürdüğü gibi, hayvan deri ve kürklerinin satışından elde ettikleri geliri kısar, ek gereksinimlerini tacirlerden elde etme güçlerini zayıflatır. Nehirlerin civarındaki topraklar ise verimsizdir. Arazi kayıpları, tazminatların ödenmemesi, uyulmayan sözleşmeler, gıda yardımının kısıtlanması ve üstüne tarımda kıtlık 1862’de gerginliği arttırır. Aynı yıl 17 Ağustos’ta dört Dakota genci avlanmaya gider. Biri yumurta çaldıktan sonra beş beyazı öldürür. Bunun üzerine Reis Küçük Karga savaş kurulunu toplar ve beyazları topraklarından sürmek için savaşa devam etmeye karar verilir. Ertesi gün Dakotalar civar yerleşiminde binaları ateşe verip, beyazların kaçmasına zaman tanırlar. Amerikan milis kuvvetleri ve gönüllü piyade alayı ile yapılan mücadelede 24 asker ve kumandanları ile günün sonuna kadar Minnesota Nehri Vadisinde oturan çoğu kişi öldürülür. Ayın 19’unda ve 23’ünde Ulm kasabasına saldırır Dakota savaşçıları. Ardından çok iyi korunan Ridgely kasabası saldırısında kısmen yenilirler ama Kuzey Minnesota’da küçük saldırıları Kırmızı Nehir boyunca devam eder. Koru Gölü savaşında Amerikan Gönüllü Piyade alayları üstün gelir.

TEMYİZSİZ İNFAZ VE CESET PAYLAŞMA

Dakotalar, ellerindeki 269 tutukluyu teslim ederler. Savaşçılar adil olmayan o mahkeme başlayana kadar hapsedilir. Siyu’lara kimse yargılanma kurallarını açıklamaz, her birinin yargılanması 5 dakikadan fazla sürmez. Cinayet işlemekten değil savaşta asker öldürmekten yargılanırlar. Amerikan askerleri ve yerli savaşçılar arasında yapılan savaşlarda yenilmiş hiçbir taraf, o zamana kadar savaş sırasında öldürdükleri askerler yüzünden herhangi bir cezaya mahkûm edilmemiştir. Yargılama; usule aykırı olarak bizzat Amerikan Cumhurbaşkanı tarafından icra edilir ve temyiz yolu açık değildir. Eyalet rahibinin ve yetkililerinin Lincoln’a bağışlayıcı olmasını tavsiye etmelerine karşın, halkın kan davası güdebileceği başkaları tarafından bildirilir. Günde 42 yerlinin yargılandığı mahkeme sonucunda 498 tutuklunun 300’ü idama mahkûm edilir. Lincoln bu sayıyı 38’e indirir. 158 yıl önce bugün, 26 Aralık 1862’de Amerika’da görülen en büyük kitle idamı Mankato, Minnesota’da yapılır. Adet olduğu üzere tıp eğitiminde kadavra olarak kullanılmak üzere hekimler bu cesetleri ister. Aynı gece mezarlar açılarak cerrahlar arasında taksim edilir. Ünlü Mayo Kliniğinin kurucusu Dr. William Warroll Mayo, “Kesik Burun” olarak da bilinen Mahpiya Akan Naziŋ’in (Bulut üstünde duran) na’şını alır. Bir heyet önünde parçalara ayırır, kafatasını kurutup cilaladıktan sonra evinde demir bir kutunun içinde saklar. Kendi iki oğlu kemik bilgisini bu iskelet üzerinde öğrenir. 20. yy. sonunda kabul edilen “Amerikan yerlilerinin mezarlarının korunması ve naaşlarının iadesi kanunu gereğince onun ve diğer Dakota yerlilerinin cesetlerine ait parçalar gömülmek üzere ailelerine geri verilir. Bu arada bir müddet Kanada’da inzivaya çekilen Reis Küçük Karga ise Minnesota’da ahududu toplarken, başına konan 500 dolar için, ödül avcısı bir “soluk yüz” tarafından öldürülür. Kafatası ve yüzülmüş kafa derisi St. Paul Belediyesi’nde 1971’e kadar sergilenir. Ondan sonra Küçük Karga’nın torununa teslim edilir. Hapsedilenlerin 1866’da serbest bırakılır. 1/3’ü içerde ölmüştür. Zaten Nebraska’ya sürülen ailelerinin yanına giderler. Şu anda adını bu toplumdan alan bir Kuzey, bir de Güney Dakota Eyaleti vardır. ABD soylarını kırdıkları yerlilerin isim ve yer adları kültürüne teslim olmuşlardır.

(Kaynak: Dee Brown Bury My Heart at Wounded Knee: An Indian American History of the American West, p. 40, Henry Holt, Owl Book edition (1991, copyright 1970 ve https://en.wikipedia.org/wiki/Dakota_War_of_1862)