Muhasebede dönem sonunda dikkat edilecek hususlar (2)

Geçen haftaki yazımızda bıraktığımız yerden devam edelim. İşletmeler yıl sonlarında muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun muhasebe politikalarının ışığında hazırladıkları ticarî kâr odaklı malî tablolarını vergi mevzuatı (ve iş ve ticaret gibi ilgili malî mevzuat) ışığında gözden geçirerek malî kâr (vergi matrahı) odaklı malî tablolarını düzenlerler. Bu bağlamda dikkat edilecek kimi hususlara girmeden önce belge meselesine dikkat çekelim.

Her ne kadar malî tablolar 31 Aralık 2022 tarihi itibarıyla hazırlansa da, yıllık gelir ve kurumlar vergisi bildirgelerinin verilmesine dek kimi belgelerin hazırlanması gerekiyor. Bunların içinde yer alan kimileri (teslimat sürelerinde farklılıklar varsa da) şunlardır:

a)İşletmelerin dönem içi muhasebe işlemlerinde kullandıkları Vergi Usul Kanunu’na uygun belgelerin tam, geçerli ve onaylı olarak düzenlenmiş nüshaları (Örneğin Şüpheli Alacaklara ilişkin muhasebe belgeleri gibi). Bu konuda ayrıntılı bir kaynak için bkz. Dipnot 1.

b) İşletmelerin dönem içi muhasebe işlemlerinde Vergi Usul Kanunu’na uygun durumlara ait olarak ilgili makamlardan alınmış olması gereken belgeler (Örneğin VUK’a uygun koşullar altında ortaya çıkan mal kayıplarına ilişkin alınacak takdir komisyonu tespit raporu vb. muhasebe belgeleri gibi). Bu konuda ayrıntılı bir kaynak için bkz. Dipnot 1.

c) İşletmelerimizin çoğu yurtdışına açıldılar. Bu bağlamda örnekler: İşletmelerin yurt dışında elde ettikleri gelirlere ilişkin yurt dışında ödenen vergilere ait yetkili makamlardan alınmış ve Türk Dış İşleri Bakanlığı’nın o ülkedeki yetkili birimlerine onaylatılmış belgeler / İşletmelerin yurt dışı şubelerinde maruz kalınan zararlara ait belgeler (o ülkedeki bildirge ve eki malî tabloların onaylanmış kopyaları ile onaylı denetim raporlarının aslı ve Türkçe’ye çevrilmiş örnekleri)

d) İşletmeler çeşitli ticari ve malî ilişkilerinde kaynakta kesinti yoluyla vergiler ödeyebilmektedir. Bu bağlamda şunları sayalım: Yıl içinde kaynakta kesinti yoluyla ödenmiş vergilerin ödenecek vergiden indiriminde veya fazla varsa iade isteminde bulunulabilmesi için vergi idaresine sunulacak belgeler (ayrıntılı bilgi için bkz. Vergi Usul Yasası 252 sıra numaralı genel tebliğ)

e) İşletmeler ya da kimi konular kanun koyucu tarafından çeşitli amaçlarla vergi teşvikleriyle desteklenmektedir. Bu kapsamda şunları sayabiliriz: Vergi mevzuatındaki indirim ve istisnalardan yararlanılması söz konusu ise ve belirlenmiş hadler aşılıyorsa gerekli olan yeminli malî müşavir tasdik raporlarının hazırlanması / Nakit sermaye artışına ilişkin vergi indiriminden yararlanabilmek için bankadan bu işleme ait belgenin alınması

f) İşletmeler bir holding çatısı altında, işletme grubu kapsamında ya da bağımsız ama ortaklar tabanlı olarak ilişkili taraf bağlamında bağlantılı olabilmekte ve birbirleriyle mal ve hizmet transferi yapabilmektedir. Bu kapsamda kimileyin örtülü sermaye, kimileyin de örtülü kazanç şeklinde yasa ihlali yapabilmektedir. Bu kapsamda OECD bazında uluslararası bir transfer fiyatlandırması mevzuatı ortaya çıkmış, daha sonra da Türkiye de bu mevzuatı onaylayarak benimsemiştir. Bu kapsamda şunu sayabiliriz: İşletme yıllık transfer fiyatlandırması raporu mevzuatı kapsamında rapor vermekle yükümlü ise buna ait form ve rapor.

Kuşkusuz bu çizelgeyi uzatmak olanaklıdır. Altı çizilmesi gereken hususların başında muhasebede dijitalleşmeye koşut olarak e-belge ve e-defter kayıtlarına ilişkin olarak ortaya sorunların çıkabileceği hususu gelmektedir.

Belge düzeni bağlamında e-belgelerin (e-fatura, e-defter vd.) hukukî şartlar ışığında tam ve geçerli olmasının da altını çizelim.

SONUÇ

İşletmelerin muhasebelerindeki yıl sonu çalışmalarında belgelerin tam, geçerli ve dönemsellik kuralına uygun olması gerek koşuldur. Yeter koşul ise bunların vergi mevzuatına uygun olarak işlenmesi ve raporlanmasıdır.

Dipnot: Serkan Özdemir: Türk Vergi Hukukunda Belgeler ve Uygulama Sonuçları Seçkin Yay., 2020.