Sağlıklı besine erişemeyenler

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) diğer dört örgütün katılımıyla 2022 yılı Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenme Durumu başlıklı rapor yayınlanmıştır. Bu yazıda “Sağlıklı Besinlerin Daha Güç yetirilebilir Olması İçin Gıda ve Tarım Politikalarını Yeniden Hedefleme” alt başlığını taşıyan bu rapordan özetlenen bilgiler sunulacaktır.

KÜRESEL DURUM

2020 yılında dünya nüfusunun %42'sini oluşturan yaklaşık olarak 3,1 milyar insan sağlıklı besin almaya ekonomik olarak güç yetirememiştir. Dünya ortalaması olarak en ucuz besinlerle bile sağlıklı beslenmenin maliyeti günde 3,54 Amerikan dolarıdır. Yazının kaleme alındığı gün Merkez Bankası tarafından belirlenen dolar kuru üzerinden günlük maliyet 66 lira 7 kuruş, aylık tutarı 1982,31 TL yıllık tutarı 24118 lira olmaktadır. Dört kişilik bir ailenin en ucuz besinlerle bile sağlıklı beslenmesi için 96 bin 483 lira harcaması gerekecektir.

Afrika anakarası en kötü durumda olup nüfusun %80'i sağlıklı besine ulaşma imkânından yoksudur. İkinci sırada gelen Asya'da beslenme maliyeti dünya ortalamasından %5 daha yüksek olup Asya kıtasındaki nüfusun %42'si sağlıklı besin satın alacak olanaklara sahip değildir. Dünya nüfusunun dörtte üçü bu iki kıtada yaşamaktadır. Nüfusun %12'sinin yaşadığı Kuzey Amerika ve Avrupa'da sağlıklı beslenme maliyeti dünya ortalamasından %10 daha düşüktür. Geliri dünyanın geri kalanından çok yüksek olan bu kümenin daha ucuza beslenmesi parasal ve askeri güce dayanan bir sömürü sisteminden ileri gelmektedir. Afrika ve Asya'dan sonra da Latin Amerika ve Karaipler bölgesi de şiddetle sömürülen alanlardır. Bu rakamlara Kovid -19 salgını ve Rusya – Ukrayna çatışmasının etkileri henüz yansımamıştır. Tahıllar, sıvı yağlar, petrol, doğalgaz ve kimyasal gübre dış satımının aksaması besinlerin pahalanmasına hatta erişilmez hale gelmesine yol açmıştır. Durumun burada görülenden daha kötüye gittiği kuşkusuzdur.

 ÜLKELERİN DURUMU

Aşağıdaki Çizelge 2, Türkiye ile komşu ve dost olan ülkelerle, iklim bakımından benzer Akdeniz ülkeleri seçilerek düzenlenmiştir. Günlük sağlıklı besin maliyeti en yüksek olan ülke Bulgaristan, en düşük olanlar İsrail ve Azerbaycan'dır. Pakistan ve Mısır sağlıklı besine erişemeyen nüfus oranı bakımından başta gelmektedir. Azerbaycan, Fransa, Almanya ve İsrail'de sağlıklı besine erişemeyen nüfus çok azdır.

 TÜRKİYE’DEKİ DEĞİŞİM

Çizelge 3'te, 2017 -2020 arasında hem sağlıklı beslenme maliyetinin hem de bu besinleri alamayacak durumda olanların oransal ve sayısal olarak arttığı görülmektedir. Başlangıca göre 2020 yılındaki dolar cinsinden artış %5,4 düzeyindedir. Nüfusun %8,2'sini oluşturan 7 milyona yakın kişi sağlıklı besine erişememektedir.

 Bugün geçerli olan dolar kuru (18,66) üzerinden hesaplama yapıldığında bir kişinin günlük sağlıklı gıda masrafı 2020 yılı itibariyle 56,62 lira olup, bu aylık 1696 liraya, yıllık 20630 liraya karşılık gelmektedir. Dört kişilik bir ailenin günlük masrafı 226 lira, aylık masrafı 6784 lira ve yıllık masrafı 85520 lira olarak saptanmaktadır.

SONUÇ

Gelir düzeyinin düşük olması ve gelir dağılımındaki çarpıklığa karşın, güçlü bir tarımsal yapısı olan Türkiye beslenme açısından göreli olarak iyi durumdadır. Halkımızın beslenmesi tarımın birinci ödevidir. Besin üretimine öncelik vermek, dış ticareti ülkenin gereksinmelerine göre düzenlemek şarttır. Akaryakıt başta olmak üzere, tarımsal girdiler konusunda dışa bağımlılığı azaltacak önlemler alınmalıdır. Planlama ve ürün kayıplarının önlenmesi de öncelikli konulardandır.