Buğday başaklarından göğe yükselen şehir (1) Rusya’nın kalbinden merhaba...

Rusya’da 2011’den bu yana “Yeni Nesil” başlığıyla düzenlenen onlarca etkinlikten bir tanesine, “Moskova’yı Keşfet” programına katılma şansı bulduk. Ankara’daki Rus Evi’ne yaptığımız başvuru sonucu gittiğimiz Moskova’da dolu dolu 7 gün geçirdik. Programı düzenleyen Rossotrudnichestvo. Rusya Dışişleri Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren bir kurum. Etkinlikler çerçevesinde dünyanın dört bir yanından belirli yaş aralığında konuklar ağırlanıyor ve Rusya’da yaşam, kültür, tarih, teknoloji ve sanayi gelişimi gösteriliyor. Program dışında kişisel gezilerimizin hiçbir şekilde kısıtlanmadığını ve herkesle konuşmakta, her yere gitmekte özgür olduğumuzu not düşelim.

SAVAŞTA OLDUĞUNA İNANMAK GÜÇ

Yakın tarihine devrim ve zaferler sığdıran Rusya’nın başkenti... Burada sosyalist devrimin ahlaka, eğitime, ulaşıma, sanata, bütün kamu alanlarına nüfuz ettiği, insan odaklı bir yaşam var. İmparatorluk mirasına da sırtını dönmemiş, köklü geçmişini mirasını koruyarak ve geliştirerek geleceğe yükselten bir ülke. Moskova sokaklarına bakınca, 3 yıldır NATO ile süren bir savaşın içinde olduklarına inanmak mümkün değil. Ekonomide de aynı durum geçerli. Bugün bir dolar yaklaşık 80 ruble. Ancak enflasyon artışı düşük. Restoranlarda, marketlerde ürünler ulaşılabilir fiyatlarda.

Moskova gezimiz, insan odaklı yönetime, kamuculuğa olan inancımızı daha da perçinleyen bir tecrübe oluyor. İnsanlığın çağında yan yana yürüyeceğimiz günlerin uzak olmadığını biliyoruz.

Yazacak, anlatacak çok şey. Yazı dizimizin ilk bölümünde Moskova’nın portresini çizelim. Sonraki bölümlerde gezdiğimiz noktalara ve şehri ziyaret edeceklere tüyolarımıza yer verelim. Gelin uçaktan inişten başlayalım anlatmaya.

DİRİLİŞ ERTUĞRUL HAYRANI TAKSİCİ

Dört saatlik yolculuğun ardından Moskova’daki dört havalimanından biri olan Domodedovo’ya iniyoruz. Valizleri almadan önce gümrük geçişi var. Rus vatandaşları da konuklar da bu kabinlerde memurların kontrolünden geçiyor. Parmak izi ve biyometrik fotoğraf alınıyor. Bizim memur nereden geldiğimi soruyor, “Türkiye” yanıtını alınca bir memnuniyet sesi çıkarıyor. Neden Moskova’da olduğumu soruyor, elimdeki davet yazısını gösteriyorum. Hizmet pasaportu nedeniyle fotoğraf ve parmak izi olmadan kolayca geçiyorum. Türk vatandaşları zorluk yaşamıyor. Ancak benden önce kabine giren ve Ukrayna pasaportuyla seyahat eden bir çifte vatandaş (Rusya-Ukrayna) geçişi değerlendirilmek üzere başka bir bölüme alınıyor. Türkiye’den giden üç kişi olarak organizasyonda görevli Özbek genç bir rehber tarafından karşılanıp taksimize biniyoruz.

Taksideki manzaraya dikkat, şoför bir telefonunda navigasyon açmış, diğerinde Diriliş Ertuğrul! Yanımdakiler Rusça bildikleri için sohbet ediyorlar. Tacikmiş. Çocukları ve ailesi ile Moskova’da yaşıyor. İstanbul’da da bulunmuş. Aşina kelimeler duyuyorum. Bu bölgede ne kadar kaynaştığımızın belki farkında bile değiliz. Şu yedi günlük macerada Batı Asya’dan Kafkasya’ya aslında ne kadar iç içe geçtiğimizi görüyorum. Başka sürprizler de var. Onları da yeri gelince anlatacağım.

150 YILIN EN YOĞUN YAĞIŞI ‘HOŞGELDİNİZ’ DİYOR

Gece otelimize yerleşiyoruz. Ertesi gün ilk durağımız Moskova Hükümeti Durum Merkezi. Gece başlayan yağmur almış başını gitmiş. Sonradan öğreniyoruz ki bu son 150 yılda Moskova’ya yağan en yoğun yağmurmuş. Hayata etkisi ise kısa süreli trafik ve yollarda oluşan küçük su birikintilerinden ibaret. Bindiğimiz tur otobüsünden merak ve heyecanla sokakları izliyorum. Geniş kaldırımlarda yağmura rağmen sandaletle yürüyenler hatta şemsiyesiz gezenler… Kışa öyle idmanlılar ki ıslanmak umurlarında değil. Elektrikli skuterlar ve bisikletler çok yaygın, çünkü yollar düz. Kaldırımlar ve yollar bunların kullanımına uygun. Düzenli sokaklar, parklar, parklarda üzerinde takımlar duran satranç masaları, mimarisi şehirle uyumlu binaları izliyorum. Yerlerde bir tane çöp yok. Sigara içen insanlar var ancak yerde hiç izmarit görülmüyor! Sigara konusunda da yeni kurallar gelmiş. Örneğin otel odasında sigara içmenin cezası 12 bin ruble. Bugünkü kurla aşağı yukarı 6 bin TL. Sigara içilen kısımlar ayrılmış, birçok yere tabelalar konulmuş.

‘SADECE VOTKA İÇİP BALALAYKA OYNAYAN İNSANLAR DEĞİLİZ’

Hükümet binasına ulaştığımızda burada bir bilgilendirme yapıyorlar. Bir program yöneticisi şu sözü söylüyor: “Biz sadece votka içip Balalayka oynayan insanlar değiliz.” Programın amacını çok güzel özetlediği için bu cümleyi deftere not ediyorum. Kafalardaki ön yargıları kırmak istiyorlar.

SUÇ YOK DENECEK KADAR AZ

Öğreniyoruz ki Moskova’da 400’den fazla müze, 1000’den fazla yeşil alan var. Moskova’nın en güvenli şehirlerden biri olduğunu aktarıyorlar. Tam 22 bin kamera şehirde güvenliğin gözü görevini üstleniyor. “Burada suç neredeyse yok. Olursa da saatler içinde çözülüyor.” bilgisini paylaşıyorlar. Turistler için, İngilizce, Çince, Fransızca ve İspanyolca bilen turizm polisleri kentin önemli noktalarında sürekli nöbette.

HALKA HALKA PLANLAMA

Şehir planlaması halkalama sistemiyle yapılmış. İçteki en küçük halka Kızıl Meydan’ı merkez alıyor. Sonra dışarı doğru genişleyen yeni halkalar var. Meşhur Moskova metrosu işte bu tüm halkaları birbirine bağlayarak ulaşımı sağlıyor. Şehrin bir ucundan diğer ucuna metro ile ulaşılıyor. Hatlar ve istasyonlar yer altındaki tünellerle birbirine bağlı. Onlarca metro hattındaki istasyonlardan 48’i tarihi yapı. Moskova Metrosu da tarihi gezilerin düzenlendiği önemli bir durak.

Ulaşım metro ile sınırlı değil tabii. Olanaklar çeşit çeşit. Moskova nehrinde kullanılan elektrikli nehir araçları, tamamı elektrikli otobüslerden oluşan bir filo ve yer üstünde giden tramvay hatları cabası… Elektrikli tramvayların yazılımı tamamen yerliymiş.

YAYA YOLU TECRÜBESİ…

Taksi uygulamaları yaygın olarak kullanılıyor. Çevrimiçi alışverişlerin olmazsa olmazı motokuryeler burada da aktif. Hatta insansız robot kuryeye bile denk geldik kaldırımda. Trafik akışı çok nizami. Yaya yolunun gerçekte nasıl kullanıldığını tecrübe ediyoruz. Araçlar üzerinde insan olsun olmasın yaya yoluna yaklaşırken yavaşlıyor. Yaya yolundan geçen bir insan sağa sola bile bakmıyor. Hatta bir keresinde fark etmeden yaya yolunun önünde dikilmiş dururken bir arabanın korna sesiyle kendime geliyorum. Korna sesini de sadece burada duydum. Meğer adam geçmemi bekliyormuş. “Afedersiniz” diyerek şaşkın şaşkın yaya yolunun önünden çekiliyorum.

Kamuya açık alanlarda tuvalet mutlaka var. Çoğunlukla ücretsiz ve temiz. Ücretsiz tuvaletlerde sabun ve daha düşük kalite de olsa tuvalet kağıdı bulunuyor. Bazı noktalarda kabin şeklinde tuvaletler de var.

TEMİZ HAVA, ÇİÇEKLER, AĞAÇLAR…

Binalar genellikle geniş ve yüksek. Ancak yeşil alanlar çok ciddi korunmuş. Müthiş bir denge sağlanmış. Her yer çiçek ve ağaç dolu. Lavantalar, güller ve buraya özgü bitkiler. Florası çok geniş. Hava çok temiz. Çeşit çeşit kuşlar var. Başka da sokak hayvanı görmedik. Sahipli hayvan sayısı ise fazla. Sokaklarda mutlaka köpeğini gezdiren, oynatan insanlara denk geliyorsunuz.

Ulaşımın kılcal damarları Moskova metrosu

Moskova’nın metroları birçok açıdan meşhur. Tarihi durakları ve içindeki eşsiz sanat eserleri, tüm şehri birbirine bağlayan hat yapısı, dünyanın ilk metrolarından biri olması… Devlet tarafından işletiliyor.

Stalin döneminde iki yıllık çalışmanın sonunda 1935’te 14 istasyonluk ilk hat tamamlanıyor. Bugün, bir numaralı kırmızı hat olarak tanımlanan Sokolniçeskaya hattı. Her hattın bir rengi ve numarası var.

İlk yapılan metro hattından gezmeye başlıyoruz. Rehberimiz metronun yapımıyla ilgili ilginç bilgiler paylaşıyor.

METROLARIN ARASI 2 DAKİKA

Bir yandan yanımızdan hızlı hızlı insanlar akıyor. İki dakikada bir durağa gelen metronun sesi istasyonda yankılanıyor. Bir yandan da rehberimiz duraktaki ayrıntıları bize gösteriyor. İki duvarı kaplayan mozaiklerde metronun nasıl hazırlandığı anlatılıyor. Kadınlar ve erkekler neredeyse tamamen beden gücüyle ilk hattı tamamlıyor. Kazma küreklerle! Bir yandan da yukarıdan ve aşağıdan gelen sularla mücadele ediyorlar.

Metroların içi tamamen Sovyet tarzı. Kabartmalar, mozaikler, devasa avizeler, heykeller… Başta resim düşünülmüş ancak metronun neminin zarar vereceği düşüncesiyle uzun ömürlü olması için mozaik tercih edilmiş.

‘BUĞDAY BAŞAKLARINI ÇOK SEVERİZ’

Kentteki Sovyet eserlerin neredeyse tümünde olduğu gibi metrolarda da buğday başakları her ayrıntıda bizi karşılıyor. Rehberimiz “Buğday başaklarını çok severiz” diye espriyle bahsediyor bundan. Metrolar 2. Dünya Savaşı’nda sığınak görevi üstleniyor. Bazı metro istasyonları düğün kutlamaları için de kullanılıyor.

STALİN’İN ÜSTÜ KAPATILIYOR

Metrolardaki binbir emek yapılan Stalin mozaikleri de Kruşçev zamanındaki anti propaganda uygulamasından nasibini almış. “Kötü Stalin” propagandasıyla 2. Dünya Savaşı liderinin şehirdeki tüm heykelleri kaldırılıyor. Tarihi metro duraklarında da Stalin mozaiklerinin üstü başka mozaiklerle örtülmüş. Biri Kiyevskaya istasyonunda. 1954’te tamamlanan metrodaki mozaiği gösteriyor rehberimiz. Elindeki resimde eski hali var. Bugün duvarda Stalin’in portresinin olması gereken yerde beyaz güvercinlerle “barış” yazılmış. Stalin’in altında kucağında bebeğiyle duran kadın da biraz değişmiş. Bir söylentiye göre yapan kişi karısının yüzünü resmetmiş…

Stalin’in Taganskaya istasyonunda, iki hat arasındaki bağlantı yolunda yer alan heykeli de 1966’da kaldırılmış. Ancak bu yıl, kabartma şeklindeki heykelin birebir kopyası aynı yere yeniden dikildi. Turumuzun dışında boş vaktimizde arkadaşımla buraya da gidiyoruz. Duvarı kaplayan beyaz kabartmanın yanından geçen Rusların önünde poz verişlerini izliyoruz. Tabii biz de hemen bir hatıra fotoğrafı alıyoruz.

Buğday başaklarından göğe yükselen şehir (2) Moskova’nın özü Kızıl Meydan’daGezi

Buğday başaklarından göğe yükselen şehir (3) Savaşı yaşatan tarih koridoruGezi