Çiftçinin borsası üretim için finansman sağlar

Şirketler yükselen faiz koşullarında yatırım finansmanı sağlamak için halka arz oluyorlar. Peki Türk çiftçisi ne yapsın? Üretici için de alternatif ve faizsiz bir yol var. O da ürün ihtisas borsası. Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB), ülkemizde tarımsal ürünlerin değerinde alınıp satılabilmesi için 8 Haziran 2018 tarihinde kuruldu. 26 Temmuz 2019 tarihinde ilk gongu çaldı. Yönetim Kurulu Başkanı olduğum Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD) ile bir medya bilgilendirme toplantısı düzenleyen TÜRİB Genel Müdürü Ali Kırali, “Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve 53 Ticaret Borsamız TÜRİB’de toplam yüzde 51 paya sahip. Ülkemizde ürün borsacılığını 130 yılı aşkın bir süredir yapan Ticaret Borsaları ve TOBB camiası bu alanda en büyük bilgi birikimine sahip kurumlar. Bunun dışında tarım piyasasının merkez bankası diyebileceğimiz Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) Borsamızda yüzde 15 paya sahip. Ülkemizdeki modern borsacılık bilgi birikimine sahip Borsa İstanbul Grubu (Borsa İstanbul, Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu) hepsi birlikte yüzde 25 paya sahip. Bunun dışında kalan yüzde 9’da kamu bankaları Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Halkbank’a eşit oranda dağılmakta ve finans bacağı olarak da ortaklarımız arasında yerini almış durumda. Yönetim Kurulumuzda ortaklarımız yanı sıra çapraz düzenleyici otoritelerimiz olan Ticaret Bakanlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu da yer almakta.” bilgilerini verdi.

HUBUBATIN YÜZDE 25'İ BORSADA

Ülkemizde lisanslı depoculuğun yaygınlaşması ve kurumsal hale gelmesi sayesinde ürün ihtisas borsası kurulabildi. Bu anlamda ne kadar çok lisanslı depo olursa tarımsal ürünlerin stoğunun ölçülebilmesi ve yönetimi de o kadar kolay olur. Böylece fiyat ani dalgalanmalarının da önüne geçilir. Ne yazık ki ülkemizde henüz lisanslı depo oranı yeterli değil. TÜRİB Başkanı Kırali'nin verdiği bilgilere bakalım: “Ülkemizin dört bir yanında 188 lisanslı depo işletmesi 45 il, 136 ilçe, 263 farklı lokasyonda 10 milyon tonu aşan saklama kapasitesi ile sektöre hizmet vermekte. Buradaki ürünler TÜRİB’de alınıp satılıyor. Bunun nasıl bir büyüklük olduğunu anlatabilmek için ülkemiz hububat rekoltesinin 2023 yılı için 41.5 milyon ton civarında olduğunu düşünürsek, bu rekoltenin dörtte biri TÜRİB’de işleme konu edilebilir durumda. Bu kısa zamanda kat ettiğimiz çok büyük bir mesafe.” Evet kısa sürede önemli bir eşik aşıldı. Ancak daha gidilecek yol çok. Sadece hububat değil fındıktan kuru kayısıya, zeytinden kuru üzüme kadar milyonlarca tonluk üretimimiz var. Bu anlamda lisanslı depoculuğun yaygınlaşması, devletin altı aylık kira desteği verdiği lisanslı depoların çiftçiler tarafından kullanımının artması ve en önemlisi de üretici çiftçilerin depoya koydukları ürünlerin ürün ihtisas borsasında işlem görmesi sayesinde faizsiz finansman elde edebilir olması gerekiyor.

ARACI KURUMLAR DEVREYE GİRECEK

Elektronik ürün senedi (ELÜS) denilen, devletin denetim ve gözetiminde olan ve ekseriyeti özel sektör tarafından işletilen Türkiye'nin dört bir yanındaki lisanslı depolara teslim edilen ürünleri temsilen çıkarılan elektronik senetlerin TÜRİB bünyesinde işlem gördüğünü anlatan Ali Kırali, toplantıda ayrıca şu bilgileri paylaştı: “Ürün senedi temsil ettiği ürünün cinsi, sınıfı, lokasyonu gibi bilgilerini taşımakta. Bu senet, lisanslı depo tarafından ürünü teslim edenin Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdindeki banka-aracı kurum hesabına yatırılmakta ve o günden sonra borsamızda işlem görebilir hale gelmekte. Ülkemizin dört bir yanındaki alıcı ve satıcılarla buluşmakta, serbest bir şekilde işlem görmektedir. TÜRİB’in tarım piyasasındaki rolünün artırılarak tarımsal emtia ticaretinin dijitalleştirilmesi ve ELÜS işlem hacminin artırılarak ürün çeşitliliğinin sağlanması amacıyla 2021 yılında teknolojik dönüşüm ve Ürün Piyasası Aracı Kurumlarının (ÜPAK) işlemlere aracılık edeceği sisteme geçiş projesi TÜRİS’i başlattık. ÜPAK'ların işlemlere aracılık edeceği sisteme geçişin bu yıl, 2024 yılının ilk yarısında tamamlanması planlanmaktadır. Böylece tarımsal ürünlerin finansallaşması alanında yeni bir dönemi başlatacağız. Buna ilişkin gerekli mevzuat altyapısı 2023 yılı sonunda yayımlanmış olup, 2024 yılında alt düzenlemeler tamamlanacaktır.” Not: Köşemiz sınırlı olduğundan TÜRİB'i yarın da yazmaya devam edeceğiz.