Son Yazıları
Çin’de neden gecekondulaşma yok?
Yerel seçimler bitti. Ama Türkiye’nin ciddi sorunu gecekondulaşma bitmedi. Dizginsiz piyasa ekonomisinin ve tarımın çökertilmesinin yansıması olan iç göç ve ABD’nin bölgemizdeki kaosunun sonucu komşularımızdan gelen dış göç, kentlerimizi yaşanılmaz hale getiriyor.
Gecekondulaşma, 21. yüzyıl emperyalizminin bir sonucu. İngiltere merkezli “İnsanlık İçin Yaşam Alanları” örgütünün hesaplamasına göre, dünyada 1 milyar 600 milyon kişi gecekonduda yaşıyor. Yani dünyadaki her dört kişiden biri gecekondu hayatına mahkûm. (1)
Yazının DevamıÇin bir buçuk milyarlık halkını nasıl doyuruyor?
Birleşmiş Milletler’in Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nın 2023 raporuna göre, 2022 yılında dünyada 783 milyon kişinin açlıkla karşı karşıya kalacağı tahmin ediliyordu. Bu, dünya nüfusunun yüzde 9,2’sine karşılık geliyor. (1)
Afrika kıtasındaki 1,4 milyar insan, dünyadaki ekilebilir arazilerin %60’ına sahip olmasına rağmen, artan gıda güvensizliği ve ciddi kıtlıkla karşı karşıya. Afrika’daki Batı kaynaklı terör saldırıları ve iç kargaşalıklar bahtı kara Afrikalıları açlıkla sınıyor.
Yazının DevamıElektrikli araba bataryaları için paylaşmacı çözüm
Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nin başkenti Urumçi’den bayramınızı kutluyorum. Ramazan Bayramı veya Şeker Bayramı, paylaşmanın güzelliğini ve insanın zenginliğinin, paylaştığı kadar olduğunu hatırlatan bir bayram. Nice mutlu, sağlıklı bayramlar görmenizi dilerim. Bu hafta için size bir bayramlık yazı hazırladım: Elektrikli arabaların menzili en ucuza nasıl uzatılabilir?
Ulaşım araçları, uygarlığın gelişmesinin köşe taşları olmuş. Atı evcilleştirerek atalarımızın başlattığı ulaşım araçları, tekerlek ile toplu taşıma düzeyine sıçramış. Taşıtlar beygir gücünden kömür, sonra petrol, şimdi yaygın olarak elektrik enerjisiyle hareket ediyor. Geleceğin toplumunda ise hepsinin yerini hidrojen enerjisi alacak.
Yazının DevamıXi'nin hayalini kurduğu yeni sosyalist şehir
Uygarlığın simgesi kentlerdir. Türkçemizdeki medeniyet sözcüğünün kökeni de Arapça “medine”’den, yani şehirden geliyor. Uygar anlamındaki “medenî”kelimesinin kökeni ise şehirli kişidir.
Her yeni uygarlık, kendini inşa ettiği şehirle gösterir. Asya’dan yükselen yeni uygarlık, rüştünü halen inşa edilmekte olan, Pekin'e 113 km uzaklıktaki Xiong’an şehrinde göstermeyi vadediyor. Çince "cesur" ve "barış" karakterlerinin birleşiminden oluşan Xiong'an, teknolojinin bütün imkanlarının kullanıldığı, tamamen yenilenebilir enerji ile çalışan ve karbon salımı sıfır olan, doğa ile uyumlu, kültürel gelişmeyi esas alan yeni bir ütopya.
Yazının DevamıÇin’in orta eyaletlerinin yükselişi
Günümüzde Türklerin Çin tarifi, körlerin fil tarifine benziyor! Bu sadece Türklere özgü değil, Batı’nın gözlükleriyle Çin’e bakanların da ortak özelliği. Çin’in bir ya da birkaç kentini ziyaret eden iş insanı ya da öğrenci vatandaşlarımız, Çin’in idari yapılanmasını bilmeden “Çin uzmanı” edasıyla kesin yargılarda bulunurlar: “İleri teknoloji sadece Shenzhen’dadır, gıda ürünü almak istiyorsan Qingdao’ya gideceksin” gibi. Başka biri “Hayır, tarım ürünleri için Shenyang’a, sanayi ürünleri için Chongqing’e gideceksin” der. Körün eli filin neresine değdiyse…
Oysa merkezi planlama ile kıta büyüklüğündeki ülkede nakliye giderlerini azaltmak ve bölgeler arası dengeyi sağlamak için, ülkenin değişik bölgelerinde kümelenmeler olduğunu idrak edemezler. Çin başından beri sanayi ve tarım kümelenmeleri kurarak kalkınmayı adım adım inşa etmiştir. (1) Ülkedeki üniversiteler de üretimin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan kaynağını sağlamak için sanayi ve tarım kümelenmeleri ile bağlantılıdır. (2)
Yazının DevamıÇin’in yurtdışında eğitim politikası
Türkiye’nin en yakıcı sorunlardan biri, yetişmiş insan gücümüzde dışarıya karşı kan kaybı yaşanması. İstanbul Sanayi Odası Başkanı değerli dostum Erdal Bahçıvan bu konuda ısrarla kamuoyunu uyarıyor. AK Parti hükümetinin izlediği yanlış ekonomi politikası, üniversiteleri AK Parti’nin arka bahçesi yapması ve liyakate dayanmayan kadrolaşma anlayışı, nitelikli gençlerimizi yurtdışında arayışa yönlendiriyor. 21 yıllık AK Parti hükümetinin belki de en büyük tahribatı, ülkenin gençlerinin geleceği başka yerlerde aramasıdır.
Yurtdışına en fazla öğrenci gönderen ülke olan Çin’in durumuna yakından bakmak, Türkiye için önemli dersler içeriyor.
Yazının DevamıSınıfsız toplumun enerjisi hidrojen
Çin hükümetinin 2024 Çalışma Raporu’na ilk kez hidrojen enerjisi öncü bir sektör olarak girdi. Başbakan Li Qiang’ın Çin Ulusal Halk Meclisi’ne sunduğu Rapor’da hidrojen enerjisinin gelişiminin hızlandığı vurgulanıyor. Çin, güneş ve rüzgâr enerjisinde dünyada birinci. Elektrikli araç üretiminde ise ABD, Avrupa ve Japonya ile arayı hızla açıyor.
Çin şimdi de dünyada en bol bulunan element hidrojenden enerji üretme yarışında birinciliği bırakmıyor.
Yazının Devamı'Süper-bilgisayar'da Çin’i öne çıkaran kadın
Bugün 8 Mart. Dünya Emekçi Kadınlar Günü kutlu olsun!
Emperyalizmin en fazla zulmettiği insan topluluğu kadınlar ve kız çocukları. Büyük Atatürk’ün deyişiyle “Emperyalizmin mahv ve nabut olmasını” sağlayacak olanlar da onlar. Çünkü Cem Karaca’nın ünlü şarkısındaki gibi “kavganın haklı olanı erkek dişi bilmiyor”!
Yazının DevamıYapay Zeka’da ABD-Çin rekabeti
Amerikan Open AI şirketinin metinden video üreten Yapay Zeka (YZ) modeli Sora’yı piyasaya sürmesi bu alanda kimin önde olduğuna ilişkin tartışmayı şiddetlendirdi. İki önemli buluşu ile ABD’nin Çin’i “fersah fersah” geçtiğini ileri sürenler oldu.
Çin ve ABD, YZ alanında mutlak “en iyi oyuncular”. Ancak, şimdilik YZ teknolojisindeki en büyük atılımlar Amerikan şirketlerinden geliyor. Peki bu durum Çin’in havlu attığı anlamına mı geliyor?
Yazının DevamıHollywood batarken Çin sineması yükseliyor
Çin’in Bahar Bayramı’nda film izleme rekoru kırıldı. Yerli sinema tarihinde en yüksek hasılat yapılan Çin Yeni Yılı tatili oldu. Çin Film İdaresi, 10 Şubat'tan 17 Şubat Cumartesi gününe kadar olan tatil döneminde 163 milyon biletten, 8,02 milyar yuan (1,12 milyar dolar) hasılat elde edildiğini açıkladı. Bu gelirin geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 26,36 artış gösterdiğini duyurdu. Daha iyi biri olmak için çabalayan aşırı kilolu bir kadının başrolündeki komedi filmi “Yolo”, 2,72 milyar yuan (yaklaşık 400 milyon dolar) gişe hasılatı ile birinci oldu. Çin’in en büyük biletleme hizmeti şirketi Maoyan tarafından hazırlanan bir rapor, seyircilerin yüzde 39,2'sinin memleketlerine dönerken veya seyahat ederken sinema bileti satın aldığını ve bunun son dört yılın en yüksek oranı olduğunu ortaya koyuyor. Bir önemli bilgi de seyircilerin dağılımında. Rapor’a göre, toplam gişe hasılatının yüzde 58,9'u Pekin, Şanghay, Guangzhou gibi büyük şehirlerde değil üçüncü ve dördüncü kademe şehirlerde elde edildi. (1)
2012 yılında Çin'deki en çok izlenen on filmin yedisi Hollywood'dan geliyordu. Geçen yıl, Çin'de en yüksek hasılat yapan on filmden oluşan listeye tek bir ABD yapımı film bile giremedi. New York Times'ın 23 Ocak 2024 tarihli haberine göre, Çin'in 2023 yılı için en yüksek hasılat yapan ilk on filmi arasında Hollywood'un gişe rekorları kıran hiçbir filmi yer almadı. Son 30 yılda listeye tek bir ABD filminin bile giremediği ikinci dönem oluyor. 2023’te Çin film piyasası gişede 55 milyar yuan (yaklaşık 8 milyar dolar) hasılat elde etti ve bunun yüzde 83,77'si yerli yapım filmler tarafından sağlandı. Bu hasılat son dört yılın zirvesiydi. Buna karşılık, yabancı filmler Çin pazarında toplam sekiz milyar yuan (1,1 milyar dolar) hasılat elde ettiler. Hollywood sinemasının Çin’deki düşüşü sadece ilk on film ile sınırlı değil. 2023 yılında dünya çapında en çok hasılat elde eden film 1,4 milyar dolar ile Barbie olurken buna Çin’in katkısı sadece 252 milyon Yuan (35 milyon dolar) olmuş. Super Mario Bros. filmi ise 1,3 milyar dolar hasılatla ikinci olurken, bunda Çin’in payı ise sadece 171 milyon yuan (24 milyon dolar) olarak kaydediliyor. (2) Öte yandan, Çinli ünlü Yönetmen Zhang Yimou'nun “Full River Red” ve “The Wandering Earth II” gibi Çin filmleri dünya çapında yedinci ve sekizinci sırada yer aldı. Maoyan'a göre, Hollywood filmleri 2019'dan itibaren düşüşe geçerek bugünke duruma geldi. 2023’teki gerilemede Kovid-19 salgınının etkisi olsa da bu eğilim, ABD hükümetinin Çin teknoloji ve ekonomi sektörlerini açıkça hedef alması ve Çin’i baş düşman olarak ilan etmesiyle aynı döneme denk geliyor.
Yazının DevamıÇin’in değişen Uygur politikası
Dünyada en çok izlenen TV programını biliyor musunuz? Evet, bu konudaki rekor da Çin’de! Çin Merkezi Televizyonu’nun 1. Kanalındaki (CCTV1) Çin Bahar Bayramı eğlence programı açık ara birinci. Çin Medya Grubu’nun her yıl düzenlediği Bahar Şenliği Galası programı, 9 Şubat 2024 günü Yeni Yıl Arifesinde 679 milyon kişi tarafından izlendi. Bir önceki yıla göre yüzde 12,69 artış sağlandığı açıklandı. (1) Oysa Ertuğrul Özkök gibi dünyayı Batı’dan ibaret sananların uykularından vazgeçip “dünyadaki en önemli olay” diye izlemek zorunda hissettikleri Amerikan Futbolu finali “SuperBowl”un izlenme sayısı ise 96 milyon! (2) Üstelik Çin Bahar Bayramı Galası ayrıca 200 ülkede, 2.300'den fazla medya kuruluşu tarafından eş zamanlı olarak toplam 68 dilde yayınlanmış. Bahar Bayramı, 1 milyar 400 milyon nüfuslu Çin için kuşkusuz en önemli bayram. İki hafta önce, Bayram kutlamaması için yaşanan sevinçli göçü yazmıştık. (3) Kutlamalar yöreden yöreye değişiklik gösterse de ülkenin hemen her köşesinden insanlar ve yurtdışındaki birçok Çinli, arife akşamı Bahar Bayramı Galası’nı (Chunwan) izleyerek yeni yıla giriyorlar. Bu, aynı zamanda Çin'in en önemli televizyon etkinliği. Birçok Çinlide Bahar Bayramı Galası büyülü bir etki yaratıyor. Uzak yerlerden gelerek buluşan aile üyeleri, olağanüstü gösterilerin her anını yakalamaya hazır bir şekilde atıştırmalıklarla televizyonlarının etrafında toplanıyorlar. Bir zamanlar Türkiye’de yeni yıl gecesinin en büyük eğlencesi TRT’nin Yılbaşı Özel Programı’ydı. Türkiye bunu kaybetti ama Çin bu güzel geleneği her geçen yıl geliştirerek sürdürüyor. Komedi skeçleri, şarkılar ve danslar, akrobasi ve sihirbazlık gösterilerinin bir karışımı olan Bahar Bayramı Galası, birçok eleme turunu geçerek seçilen birinci sınıf sanatçılar tarafından en üst düzeyde eğlence gösterisi olarak tanıtılıyor. İlk kez 1983 yılında başlayan Chunwan, 40 yılda bir televizyon programından çok daha fazlası haline geldi. Ulusal çapta paylaşılan bir deneyimi, kolektif bir hafızayı temsil ediyor.
Toplam dört saat uzunluktaki Gala programı, bu yıl Pekin'in yanı sıra Liaoning eyaletinin başkenti Shenyang, Shaanxi eyaletinin başkenti Xi'an, Hunan eyaletinin başkenti Changsha ve Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin Kaşgar kentlerinde dört ayrı mekânda çekildi. Daha önceki yıllarda Uygur müzik ve dansları sergileniyordu. Bazı Uygur sanatçılar da programda yer alıyorlardı. Ama son 40 yılda ilk kez, CCTV Bahar Bayramı Galası bu yıl Sinciang Uygur Özerk Bölgesi'nde çekildi. Dahası, Batı basının ve Doğu Türkistan ayrılıkçılarının “yıkıldı” diye yalan kampanyası yürüttüğü Kaşgar'ın kalbinde koruma altındaki “Kadim Kaşgar”da çekilerek tarihe geçti. Dünyanın en çok izlenen programda Uygur, Kazak, Kırgız, Moğol ve Şibe milliyetlerinin kültürleri çok renkli sunumlarla ve övünçle sergilendi. Gala programı 9 Şubat akşamı yayınlandı. Uygur Özerk Bölgesi’nde çekilen 8 dakikalık etkileyici gösteri, bu yılki “Chunwa”nın en çok konuşulan bölümü oldu. Hem dünyada hem de Çin’de bütün dikkatleri Uygur Özerk Bölgesi’ne çekti. 2.000 yıllık bir geçmişe sahip olan ve kerpiçten inşa edilmiş olan Kaşgar Antik Kenti'nde yenilikçi ve en ileri teknolojinin kullanıldığı sahneler kuruldu. Sanatçılar, Kaşgar’daki 12 sıradan evin çatılarına inşa edilen göz alıcı sahnelerde gösterilerini sundular. Uygur, Kazak ve Kırgız müzik çalgılarının canlı müziği eşliğinde farklı etnik gruplardan yerel sanatçılar şarkılarını ve danslarını ışık ve gölgenin karşılıklı etkileşimiyle sergiledi. Kaşgar’daki program, kültürel açıdan çok zengin bu bölgenin en belirgin kültürel sembollerini topluca sahneye yansıtarak, farklı kuşaklardan ve farklı etnik kökenlerden sanatçıları bir araya getirme başarısını gözetmiş. Dansçıların en yaşlısı 82, en genciyse sadece beş yaşındaydı. Gala’ya Özerk Bölge genelinden 2.500'den fazla seçkin sanatçı katılmış. Sinciang'ın bugüne kadar düzenlediği en büyük kültürel etkinlik olduğunu belirtiliyor.
Yazının DevamıChongqing’de unuttuğumuz bir direniş anıtı
Eskiden beri, “şu duvarların dili olsa da neler yaşandığını bir anlatsa,” denir. Gerçekte duvarların, binaların dili vardır. Binalar tarihin tanıklarıdır. Eskiden beri, binaların insanlığın ilerleme mücadelesindeki izlerine merak duyarım. Fırsat olsa da 1 Haziran 1921’de yayıma başlayan Aydınlık’ın yönetim binalarını keşfetsem! Geçen hafta Çin’in eyalet düzeyindeki dört şehrinden biri olan Chongqing’i (okunuşu Çongçin) ziyaretimde alçak duvarları, hafif çatısı ile ufacık cüssesine rağmen çok büyük şeyler anlatan bir binayı gezme şansını elde ettim. Türkiye’nin, Japon işgali döneminde yoğun bombardımanı altında faaliyet yürüten Türkiye’nin “gazi” Elçilik binasını inceledim.
1939-1945 yılları arasında hizmet veren bu binaya diplomatik dilde “kançılarya” deniyor. İtalyancadan geçmiş. Elçilik ve konsolosluklarda yönetimle ilgili görevlilerin çalıştığı yer anlamına geliyor.
Yazının DevamıBahar Bayramı’nda 9 milyar seyahat
Çin’de Bahar Bayramı nedeniyle, yeryüzündeki en büyük, sevinçli iç göç başladı. Çin Ulaştırma Bakanlığı’nın bilgilerine göre bu yıl 25 Ocak ile 5 Mart tarihleri arasında 9 milyar seyahat yapılacak. Hesaplamalara göre 600 milyon kişi aileleriyle bir araya gelmek üzere memleketlerine geri dönecek. (1) Bahar Bayramı, Çin’de toplumsal dayanışmanın, aile bağlarını güçlendirmenin, yaşama sevincinin çok çarpıcı bir işareti. Bizdeki bayramlarda olduğu gibi, küsler barışıyor, küçükler büyüklerini ziyaret ediyor, aileler buluşuyor, çocuklar “kırmızı keseler”le sevindiriliyor, ayrı düşen arkadaşlar hasret gidiyor, en yeni kıyafetler giyiliyor, sevdiklerine hediyeler veriliyor, uzun tatili vesile yapıp düğünler düzenleniyor.
Bahar Bayramı, benzer özelliklerle Doğu ve Güney Asya’da da kutlanıyor. Bu yıl Ay Takvimi’ne göre Çin Bahar Bayramı 10 Şubat'a denk geliyor. 2024 Çin Yeni Yılı seyahat telaşı 25 Ocak Cuma günü başladı. 5 Mart'a kadar tam 40 gün sürecek. Geleneksel olarak Bayram kutlamaları 16 gün sürüyor. Ancak sadece ilk 7 gün resmî tatil olarak kabul ediliyor.
Yazının DevamıXi Jinping: Mao’nun yolunda ilerliyoruz!
Çin devlet başkanı Xi Jinping, geçen yılın sonunda Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurucusu Mao Zedung hakkında çok önemli bir konuşma yaptı. Mao’nun 130. Doğum günü olan 26 Aralık 2023’te düzenlenen devlet törenindeki konuşmasında Xi, Çin’deki Mao karşıtı tutumlara kesin tavır aldı. (1)
Xi, bu konuşma ile ÇKP önderliğindeki Çin devletinin Mao’nun çizgisine bağlı olduğunu ilan etti. Bu cesur tutumun hem Çin’de hem de dünya ölçeğinde dalgalanmalara neden olacağı kesin.
Yazının DevamıBayram Yurtçiçek gerçek ağabeyimdi
Değerli Bayram Ağabeyle 35 yıllık mücadele arkadaşlığı yaptık. Ancak mücadele sınırlarını da aşan bir yakınlık, kardeşlik içindeydik: O benim gerçekten ağabeyimdi. Bir ağabeyin vermesi gereken her şeyi bana kazandırdı. Ben ailemizin en büyük erkek çocuğuyum ama rahmetli annem, “Bayram senin büyük abin” diyecek kadar onu benimsemişti.
Nizip’teki evimizin de İstanbul’daki evimizin de bir anahtarı hep Bayram abideydi. Kendi evi gibi gelir, üşenmeden mutfağa girer, akşam eve vardığımızda onun lezzetli yemeklerini yerdik. Her gelişinde neşe, sevgi, fikir ve hikmetler getirirdi. Ondan en çok hiç yılmamayı öğrendim. Büyük sıkıntılar gördü, hepsinden güleç yüzüyle ve azimle çıktı. Hep öncüydü, hep mücadeleciydi. Parti’de haksızlıklara maruz kaldı ama hiç küsmedi. Aktif Parti yöneticisi görevi olmadığı zamanlarda da her koşulda Parti öncülüğünün gerektirdiği en sağlam tutumlar almasını bildi. Zor görevlerin adamıydı. Her yaptığı işte mutlaka başarı kazandı, iz bıraktı.
Yazının DevamıAksa Tufanı’nın arkasındaki gerçek güç
Gözleri, ABD ve İsrail’in cilaları ile kamaşmış olanlar, mazlumlar dünyasının her hak arama eyleminde, şaşkına dönüyorlar. Üstelik dünyadaki büyük değişimi göremedikleri için sürekli karamsarlık yayıyorlar. İsrail’in “Demir Kubbesi”ni paçavraya dönüştüren kuvveti anlayamıyorlar. Oysa cefakâr Filistinlilerin, Aksa Tufanı adı altında “Ya İstiklal Ya Ölüm” isyanı, kalıcı çözümü çabuklaştırdığına hep birlikte tanık oluyoruz.
ABD’nin büyük umut bağladığı Suudi Arabistan, İsrail ile ilişkileri normalleştirme çalışmalarına son verdiğini duyurdu. İsrail giderek daha fazla tecrit oluyor. ABD’nin de onu kurtaracak gücü yok.
Yazının Devamı