Gündelikçiler

Gündelik, sözlükte gün hesabı çalışma, gün hesabı ücret ödenen çalışma, yevmiye olarak geçiyor. Genellikle ev temizliği ve ev işleri kadınlar tarafından gündelik usulü yapılıyor, erkek işçilerin ise kısa süreli inşaat, bahçe tarla işlerinde gündelikçi olarak çalıştırıldığı, bu iş ilişkisinin kurulduğu amele pazarlarının hâlâ en modern şehirlerde de görüldüğü malum. Eskiden terziler de gündelik usulü çalışır, kalabalık, zengin evlere giderek ailenin dikiş işlerini yaparmış.

Konumuz ev işlerine giden kadınlar. Ev dışında çalışmaları olan, ev işlerini aile bireylerine paylaştırmayı beceremeyen kuşağım kadınları gibi ben de zaman zaman “gündelikçiye” ihtiyaç duydum. Sağ olsunlar bu usul çalışan arkadaşlarım vardı, gelenlerden bazılarıyla da arkadaşlığım sürer, çözüyordum ihtiyacımı. Temizlik yevmiyesi çapa yevmiyesinden epey yüksekti. Eşim bunun ekonomik gerekçesini anlayamıyordu ama o emek benim açımdan ödenmez kıymetteydi. Gelgelelim durum değişmiş, eşten dosttan o kıymetli emek bulunmuyor. Kadınlar bu işi yapan şirketlerde istihdam ediliyorlar. Bu şirketler de bir kısmı inşaat, bir kısmı apartman, bir kısmı boş ev temizlemek üzere uzmanlaşmışlar. Ev temizliği yaptıracak şirketi bulduğunda da ihtiyacını değil kendi koşullarını dayatıyor, oda sayısı kat sayısı telefonda tartışıp duruyorsun. Pek iyiydi eskiden benim için işi beraber yapar üstüne beraber çay keyfi yapardık. Ama aslında emekçi için işin standardı olması iyidir.

Bu şekilde çalışma kadın işçinin kendi başına çalışmasına göre eline geçen gelirin önemli ölçüde azalması demek. Aylık ücret alsalar bile yarıdan az. Bir de bazısı gittiği gün kadar alıyor.

Çok açık ki kadınlar sigorta için bu usulde çalışmayı tercih ediyorlar. Serbest çalışmaları halinde sigortaları olmayacak. Ne 5510 sayılı kanuna ne de İş Kanunu’na tabi olacaklar. Dolayısıyla o kıymetli emeklerini ucuza başkalarına kaptırmış oluyorlar.

Öte yandan başka bir gelişme var; ülkemin kadınları baş 0döndürücü bir gelişme içindeler. Salgın, kriz vs ile kadın istihdamı düşedursun girişimci kadın sayısı artıyor. Turizmi çekmeyi başarmış Anadolu kasabalarına köylerine gittiğinizde başında eşarbı, altında şalvarı ile küçük satış tezgahlarından kafelerde, otellerde, araç direksiyonlarında hatta hanutçu olarak neredeyse sadece kadınları görürsünüz. Satın aldığınız gıdanın, ya da ufak tefeğin ambalajına bakın, kaçının üzerinde kadın kooperatifi tarafından üretildiğini göreceksiniz kim bilir. İnternette ise kendi ürününü, hizmetini pazarlayan bir kadınlar ordusu var.

Bu şartlarda ev temizliği işi yapan kadınların şirketlerde çalışmak yerine kooperatiflerde örgütlenmesi ilk akla gelen seçenek. Gel gelelim kooperatifçiliğin ülkemizdeki kronikleşmiş sorunları düşünüldüğünde hele de büyük şehirlerde bu iş ilk bakışta zor gibi görünüyor. Bu işi meram etmiş kararlı bir öncünün ateşlemesine, yerel belediyeler, kamu idarelerinin desteğinin sağlanmasına ihtiyaç var.

Çay keyfi yaptığım dostlarımın dikkatine sunuyorum. Minnetle.