Şansölye ilk ziyaretini Paris ve Varşova’ya yaptı! Macron ve Merz Avrupa'yı savaşa hazırlıyor

Almanya Başbakanı Friedrich Merz Şubat 2023 seçimlerinden sonra yaptığı açıklamada parlamentonun oyunu aldıktan sonra Başbakan olarak ilk dış ziyaretini önce Fransa’ya sonra Polonya’ya yapacağını açıklamıştı. Öyle de yaptı; 7 Mayıs Çarşamba günü Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Merz’i Elysee Sarayı’nda ağırladı. Avrupa Birliği’nin arızalı motor ülkelerinin buluşması ve yapacakları açıklamalar Avrupa’da olduğu gibi dünyada da sabırsızlıkla bekleniyordu. Aslında ne söyleyecekleri aşağı yukarı biliniyordu! Ama ne de olsa Trump’ın ABD’sinin karşısında AB’nin “kaderini” belirleyecek iki liderin buluşması önemliydi. Merz Paris’ten sonra Varşova’ya gitti. Almanya’nın yeni hükümeti, 1991'de kurulan Fransa, Almanya ve Polonya arasındaki üçlü işbirliği forumu Weimar Üçgeni çerçevesinde Polonya ile de “dostluğu güçlendirmeyi” istiyor. Merz “Bu iki ülke benim için çok önemli.” dedi. Weimar Üçgeni'ni iki komşu ülkeyle diyalog platformu olarak etkin bir şekilde kullanmak istediğini söyledi.

Merz-Macron ikilisinin yaptığı ortak basın açıklamasının ayrıntılarına girmeden iki ülkenin durumuyla ilgili kısa bir değerlendirme yapalım.

EKONOMİK VE SİYASİ KRİZLER

Almanya da Fransa da ağır bir ekonomik ve siyasi kriz içinde. Küreselci partilerin hükümetleri her iki ülkede de dikiş tutmuyor; yıkılıyor, erken seçimler yapılıyor ve yeniden umut vermeyen hükümetler kuruluyor. Yükselen milliyetçi partiler küreselci sistemlerini sarsıyor ve hükümetleri halkın desteğini kaybediyor.

Azınlık hükümetle yönetilemeyen Fransa’da sonbaharda erken seçim beklentisi var. Almanya ise Sosyal Demokrat Başbakan Scholz hükümetinin Yeşiller ve Liberallerden oluşan hükümeti dağılmış ve bir erken seçim kararı alınmıştı.

KENDİ HALKINA KARŞI SİLAHLANMA

Borç yükü altında ezilen, ülke bütçesini oluşturmada zorlanan bir Fransa ve yüksek enerji maliyetiyle sanayisi sarsılan ve otomobil sektörü büyük yara alan, Çin karşısında rekabet gücünü yitiren bir Almanya. Rusya’ya karşı Ukrayna’yı silahlandıran; silah stoklarını tüketen ve bir savunma zafiyeti yaşayan bu ülkeler, sözüm ona bir Rusya tehdidine karşı çılgınca silahlanma planları yapıyorlar.

Fransa Cumhurbaşkanı 26 Şubat 2024’te Paris’te toplanan “Ukrayna’ya destek Konferansında” yaptığı konuşmada “Rus mevzilerini vurmalarını sağlayacak füzeler vereceklerini” açıklıyor ve “Savunma sanayimizin kendi topraklarımızda üretim yapmasını, Ukrayna için daha fazla silah üretmesini sağlayacak sözleşmelerin imzalanmasını öngören” Avrupa Konseyi’nin onaylayacağı bir programdan bahsediyordu.

Merz seçim öncesi Berlin’de Körber-Stiftung Vakfında dış politikaya ilişkin yaptığı konuşmada, Rusya ve Çin düşmanlığını çok açık bir şekilde ifade etti. Merz’in, Avrupa’nın özellikle de Almanya’nın silahlanması ve savaşa hazırlığı konusunda Macron’ları sollandığını görüyoruz. Basında Macron’a bir müttefik mi geldi yoksa hırslı bir rakip mi görüşleri yer alıyor. Her iki ülke de ağır bir ekonomik kriz içinde olsa da Fransa daha zor bir durumda ve Macron’un görevi 2 yıl sonra sona eriyor. Merz ise göreve yeni başlıyor.

Merz’e 1 trilyon avro gibi bir paradan söz ediyor. Bununla “iki özel fon” oluşturulacak ve “ülkenin yeniden silahlanması finanse edilecek ve altyapısı yenilenecek”. Dolayısıyla gelecekte savaş hazırlıkları için sınırsız harcama yapmak mümkün olacak. Silahlanma için serbest bırakılan bu devasa meblağlar ile tüm endüstrisini askeri endüstri etrafında yeniden yapılandırması için kullanacaklar.

Trump ve Putin’in Ukrayna’da savaşı bitirme ve barış görüşmelerinin yapıldığı bir dönemden geçiyoruz. Rusya’nın Avrupa’ya saldırmasının söz konusu olmadığı açıkça ortada. Peki neden bu silahlanma? Asıl planları; küreselci neoliberal sistemlerini korumak için ülke sanayisini silah sektörü çerçevesinde canlandırmaya çalışmak. Ve aynı zamanda ülkelerinde yükselen milliyetçi dalga ve krize karşı yükselme olasılığı yüksek halk hareketlerini bastırmaya yönelik bir hazırlık olduğu da çok açık.

MERZ ANCAK İKİNCİ TURDA SEÇİLEBİLDİ

Alman Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) ve Hristiyan Sosyal Birlik (CSU) 23 Şubat 2025 erken genel seçimlerinde Friedrich Merz’in liderliğinde, seçimlerde %28,5 oy alarak birinci olmuştu. Tek başına hükümet kurma çoğunluğu olmayan Hristiyan Birlik, seçimlerde %16,4 ile üçüncü olan Almanya Sosyal Demokrat Partisi ile koalisyon oluşturmakta anlaştı.

630 sandalyeli parlamentoda koalisyonun toplam 328 milletvekili bulunuyordu. Başbakan adayı Merz rahat görünüyordu; çünkü çoğunluğa sahipti. 316 oy alması yeterliydi. 6 Mayıs’ta yapılan ilk tur oylamada 310 oy alarak seçilemedi. Önce bir şok yaşandı. Kendi kampından oy vermeyenler olmuştu. İki tur arasında yapılan görüşmeler sonucu sorun “çözülmüş” olacak ki, ikinci tur oylamasında 325 oy alarak ancak seçilebildi.

AfD BİRİNCİ PARTİ DURUMUNDA

Seçimlerde oylarını ikiye katlayarak %20,8’e yükselen milliyetçi Almanya için Alternatif Partisi (AfD) ikinci sırada ana muhalefet partisi oldu. Son yapılan anketlerde Merz’in CDU/CSU ittifakı gerilerken AfD’nin oylarını artırdığı görüldü. AfD fiili olarak Almanya’nın birinci partisi durumunda. Sağlı sollu küreselci partiler AfD’ye karşı bir cephe oluşturmuş durumda.

Almanya'nın milliyetçi partisi salı günü, muhafazakâr Friedrich Merz 'in milletvekilleri tarafından yapılan ilk tur oylamada Federal Meclis Şansölyesi seçilememesinin ardından yeni parlamento seçimleri çağrısında bulundu. AfD eş lideri Alice Weidel yaptığı açıklamada “Hükümetin sorumluluğunu üstlenmeye hazırız (...) Sayın Merz derhal istifa etmeli ve ülkemizde yeni seçimlerin yolu açılmalıdır” dedi. Milliyetçi partinin bu derece güçlenmesi üzerine, geçtiğimiz hafta Almanya Federal Anayasayı Koruma Dairesi AfD'yi “sağcı aşırılık yanlısı” bir örgüt olarak sınıflandırarak istihbarat güçlerinin daha geniş ve kapsamlı bir izlemenin yolunu açtı. Bu gelişme partinin yasaklanmasının da önünü açtı. Kamuoyu baskısı sonucu mahkeme kararının yürütmesini geçici olarak durdurdu.

ALMANYA-FRANSA SAVUNMA VE GÜVENLİK KONSEYİ

Dönelim Paris’te yapılan Merz-Macron görüşmesine. Merz Alman parlamentosunda yaşadığı stresi Paris’te atmış görünüyordu. İki lider ortak bir basın toplantısı düzenlediler. “Fransız-Alman refleksini her yerde yeniden tesis etmek” istediklerini ifade eden Macron, “güvenlik, egemenlik ve rekabetçilik” konularının iki ülkenin “öncelikleri” olduğunu söyledi.

İki lider, Paris ve Berlin'in askeri bütçelerini artırırken savunma işbirliğinin güçlendirilmesinden de bahsetti. “Bu nedenle, Fransız-Alman programlarımızı hızlandıracağız, yeni yetenekler geliştireceğiz, özellikle gelecekteki tanklar, savaş uçakları ve uzun menzilli füzeler” diye açıkladı Macron. “Almanya-Fransa savunma ve güvenlik konseyi” kurulması konusunda anlaştıklarını söyledi. Fransa Cumhurbaşkanına göre bu Konsey, “ortak stratejik zorluklarımıza operasyonel yanıtlar vermek üzere düzenli olarak toplanacak”. Ayrıca, iki ülke stratejik analizlerini “koordine” etmek ve paylaşmak, “yarının savaşları için gerekli olan devrim niteliğindeki yenilikleri mümkün kılmak” amacıyla bir “Almanya-Fransa savunma inovasyon programı” başlatmaya karar verdiklerini açıkladı.

‘AVRUPALILAR ABD’NİN YERİNE GEÇEMEZ’

Friedrich Merz konuşmasında, Avrupalıların Ukrayna ile Rusya arasında ateşkesin sağlanması ve garanti altına alınması için ABD'nin “yerine geçemeyeceğini” söyledi. Merz, “Ukrayna'daki savaş, ABD'nin daha fazla siyasi ve askeri taahhüdü olmadan sona ermeyecek, Avrupalılar bunun yerine geçemez. Gelecekteki bir ateşkes ABD'nin katılımıyla garanti altına alınmalıdır" dedi. Merz’in bu tutumu, Avrupa'nın özerkliğini güçlendirirken transatlantik bağları korumak gibi hassas bir dengeyi yansıtıyor.

NÜKLEER GÜVENLİK İÇİN FRANSA VE İNGİLTERE İLE DİYALOG

Ticaretin yanında savunma ve Ukrayna konusunda, Trump ve yönetiminin Avrupa'ya karşı sergilediği sert tutum, ABD'nin askeri desteğine ilişkin şüpheler, Almanya'da dengeleri değiştirdi. Ülkesinin nükleer silaha sahip olmadığını bilen Şansölye, Avrupa'nın iki nükleer gücü olan Fransa ve Birleşik Krallık ile diyalog kurulması fikrini yeniden gündeme getirdi. Merz, şimdiye kadar ABD'nin nükleer korumasına bağımlı olan ülkesini Fransa ve İngiltere'nin koruması altına alma fikrine sıcak bakıyor. Alman Başbakan “Fransa ve Birleşik Krallık ile bu konuyu görüşmek istediğini” belirterek, bu görüşmenin “NATO içindeki Amerikan ortaklarımızla halihazırda var olan anlaşmanın açık bir tamamlayıcısı olarak görüldüğünü” söyledi. Merz ayrıca Kiev'e uzun menzilli Taurus füzeleri sağlama fikrine de açık olduğunu belirtti.

‘AVRUPA’NIN GELECEĞİ WEİMAR ÜÇGENİ'NİN İŞLEYİŞİNE BAĞLI’

Friedrich Merz, çarşamba günü Paris'ten sonra Varşova'ya gitti. Varşova'da yaptığı açıklamada, AB ülkelerinin savunmaya daha fazla yatırım yapabilmesi için Avrupa bütçe kurallarının esnekleştirilmesinden yana olduğunu söyledi. Varşova'da düzenlediği basın toplantısında Merz, AB ve 27 ülkenin kamu açıklarını sınırlayan İstikrar Paktı için, Almanya'da yaptığı gibi, savunma harcamalarının bir kısmını bütçe kurallarından muaf tutan “benzer bir şey” yapabileceğini söyledi. Bilindiği gibi AB üye ülkelerin bütçe açıklarını %3 ile sınırlamaktaydı. Bu kuralı askıya aldılar. Böylece savunma harcamaları bütçe açıklarına dahil edilmeyecekti. Ayrıca Almanya hükümetin borçlanma kapasitesini kısıtlayan “Borç frenini” de kaldırdı.

Merz’in ziyareti ile ilgili Polonya Başbakanı Donald Tusk, “on yıldan fazla süredir Almanya-Polonya ilişkilerinde belki de en önemli yeni bir açılım” olduğunu ilan etti. Tusk, Almanya ve Polonya'nın ortak sınırının iki ülke vatandaşlarının “serbest geçişine” izin vermesinin “ikisinin de menfaatine” olduğunu belirterek, AB'nin “dış sınırlarının korunmasına odaklanılması” gerektiğini söyledi. Polonya-Almanya-Fransa işbirliğinden bahseden Tusk, “Avrupa'nın geleceğinin büyük ölçüde bu üçgenin işleyişine bağlı olduğuna” inandığını ifade etti.

Cuma günü Fransa ile Polonya, Fransa’nın Nancy kentinde, Tusk'un “oyunun kurallarını değiştirecek” olarak nitelendirdiği, özellikle güvenlik alanında karşılıklı işbirliğine ilişkin yeni bir ikili anlaşma imzaladılar.

Emmanuel Macron, Donald Tusk'un yanı sıra Merz, İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile de işbirliği yapmak istiyor. Merz, Brexit'in ardından İngiltere'nin Başbakan Keir Starmer önderliğinde AB'ye yeniden yakınlaşma eğilimi gösterdiğini belirtti.