Tarlanın taşına bak (2)

“Türkiye Geliştirilmiş Toprak Haritası Etüdleri'ne göre arazilerin 28,5 milyon hektarında taşlılık sorununa rastlanmaktadır. Şanlıurfa Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü'nün de içinde bulunduğu Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 407577 hektar alan, ıslaha elverişli arazi olarak yer almaktadır. Şanlıurfa’da işlenebilen arazilerin yüzde 33’ü olan 367 bin hektar alanda taşlılık sorunu vardır. Bu taşlı alanların temizlenerek tarıma kazandırılması ülkemiz için büyük önem taşımaktadır.”

(Bkz.1: s.3).

Türkiye genelindeki taşlı alanlar, Türkiye'nin toplam tarım alanlarından fazladır. Orman alanlarından biraz azdır. Güneydoğu Anadolu bölgesinde ıslah edilebilir olduğu belirtilen taşlı alanlar, 3713 kilometrekare yüzölçümü olan Van Gölü’nden  yüzde 10 daha büyüktür. Şanlıurfa ilindeki taşlılık sorunu olan araziler yaklaşık olarak Van Gölü kadardır. 

Önceki yazıda belirtilen rakamlara göre Karacadağ yöresindeki 97 bin hektar alanın  yüzde 40'ı şahıslara aittir. Geri kalan mera ve devletin hüküm ve tasarrufunda olan arazidir. Düz alanlardaki taşlık araziler V. Sınıf (beşinci sınıf) arazi olup tarım arazisi niteliğinde değildir. Toprak derinliği az olup, topraklar organik madde yönünden fakirdir. Bu nedenle mera ve ağaç yetiştirmek üzere kullanılması önerilir.

Zaten mera olması gereken bir yerin taşını ayıklamak yerine merayı ıslah ederek hayvancılığı geliştirmek daha akılcıdır. Geleneksel olarak ilkbaharda yaylalara, son baharda ovalara göçerek hayvancılık yapan üreticileri de düşünmemiz gerekir. Araziler taşı ayıklanarak özel şahıslara tahsis edilirse sürülerin geçtikleri yollar kapanır. Zaten yetersiz olan meralar yok olur. Hayvancılıkta çok önemli olan suya erişim imkânı ortadan kalkar. Kaş yaparken gözü çıkarmış oluruz.

TAŞ AYIKLAMA TEKNOLOJİSİ

Taş toplama makinesi kullanımı: Yerli firmalarımız tarafından üretilmiş çeşitli kapasitelerde taş toplama makineleri mevcuttur. 80-90 beygirgücünde bir traktör tarafından çekilen makine 3-35 cm çapında taşları toplayabilmektedir. 200 santimetre iş genişliği olan model haznesinde 8 tondan fazla taş biriktirebilmektedir. İhale yoluyla bazı firmalara iş verilerek bu işlemin tamamlanması sağlanabilir. Makinanın bedeli ve işletim giderleri konusunda kısa sürede bilgi toplama imkânım olmadığı için bu seçeneğin maliyeti konusunda bilgi veremiyorum.

Emek yoğun yaklaşım: Doğu ve Güneydoğu bölgelerimiz başta olmak üzere yurdumuzda istihdam olanakları kısıtlı ve işsizlik yaygındır. Çapı 30 santimetreye kadar olan taşları el aletleri ile çıkarmak ve toplayıp yığın yapmak mümkündür. Arazi sahibi aile, bizzat çalışarak bu işi yapabilir. Toplanan taşları taşıt aracının erişebileceği bir yere düzenli şekilde istifleyip yetkililere teslim ederek tahakkuk ettirilecek ücreti alır. İsterlerse taşların taşıt aracına yüklenmesi, boşaltılması ve istiflenmesi konusunda da çalışıp ücret alabilirler. Arazi sahiplerinin taş ayıklarken bizzat emek çekmesi arazinin kıymetini bilmesine yol açacak psikolojik etki yaratacaktır.

TAŞ TOPLAMA MALİYETİ

Pulluk derinliğinde bulunan 30-75 cm çapındaki taşlar güçlü bir traktörle riper çekilerek yerinden oynatılır. Bir dekar için traktörün 184 dakika yani üç saat çalışması gerekmektedir. Bir yükleyici (loader) kullanılarak saatte 80 metreküp taş yüklenebilir.

Böyle güçlü bir traktörün yakıt ve sürücü giderleri dahil olmak üzere piyasadaki kira bedelinin saat başına 500 TL olduğu öğrenilmiştir. Makine kirası dekar başına 1500 TL olarak kabul edilebilir.

Bir metreküp taşın elle toplanması 57 dakika sürmektedir. Bir dekar alandan yaklaşık 13,34 metreküp taş çıkmaktadır. Bu durumda 2 kişi bir dekar yerin taşını bir günde ayıklayabilir. İnşaat birim fiyat cetvellerinde Düz İşçi saat ücreti 32,50 TL’dir. Gündelik 260 TL’den 2 kişi için 520 TL işçilik ücreti olur. 1 metreküp her nev'i taşın istif, yükleme ve boşaltma ücreti, 12,26 TL; motorlu taşıtla 10 km ve daha az mesafeye taşınmasıyla ilgili gider 43,68 TL’dir. Bu iki kalemin dekar başına düşen miktarı sırasıyla 164 ve 583 TL olur. Giderlerin toplamı güncel fiyatlarla 2766 TL/da olacaktır.

Toprak işlemeli tarıma elverişli olmayan bu arazilerde koşulları zorlamanın bir alemi yoktur

Elde edilecek taşların değerlendirilmesi ve taş ayıklama işlemi yapmaksızın gerçekleştirilmesi mümkün olacak tarımsal faaliyetler sonraki yazıda ele alınacaktır.

(Devam edecektir)

1) Urfa Yöresinde Taşlı Arazîlerin Taşlardan Temizlenme Maliyetleri, Urfa Bölge Topraksu Araştırma Enstitüsü Yayını, 2. Baskı 1991.