Yandex
06 Şubat 2025 Perşembe
İstanbul
  • Şırnak
  • Çanakkale
  • Çankırı
  • Şanlıurfa
  • Çorum
  • İstanbul
  • İzmir
  • Ağrı
  • Adıyaman
  • Adana
  • Afyon
  • Aksaray
  • Amasya
  • Ankara
  • Antalya
  • Ardahan
  • Artvin
  • Aydın
  • Balıkesir
  • Bartın
  • Batman
  • Bayburt
  • Bilecik
  • Bingöl
  • Bitlis
  • Bolu
  • Burdur
  • Bursa
  • Düzce
  • Denizli
  • Diyarbakır
  • Edirne
  • Elazığ
  • Erzincan
  • Erzurum
  • Eskişehir
  • Gümüşhane
  • Gaziantep
  • Giresun
  • Hakkari
  • Hatay
  • Iğdır
  • Isparta
  • Kırşehir
  • Kırıkkale
  • Kırklareli
  • Kütahya
  • Karabük
  • Karaman
  • Kars
  • Kastamonu
  • Kayseri
  • Kilis
  • Kmaraş
  • Kocaeli
  • Konya
  • Malatya
  • Manisa
  • Mardin
  • Mersin
  • Muş
  • Muğla
  • Nevşehir
  • Niğde
  • Ordu
  • Osmaniye
  • Rize
  • Sakarya
  • Samsun
  • Siirt
  • Sinop
  • Sivas
  • Tekirdağ
  • Tokat
  • Trabzon
  • Tunceli
  • Uşak
  • Van
  • Yalova
  • Yozgat
  • Zonguldak

Çin Halk Cumhuriyeti’nde dış ticarette başarı

Melih Baş

Melih Baş

Gazete Yazarı

A+ A-

Bir ülkenin ekonomik dengelerini iç ve dış dengeler olarak iki başlıkta ele almak olanaklıdır. Bu bağlamda dış dengeyi izleyebilmek için kullanılan araç ‘ödemeler dengesi tablosu’dur. Bu tabloya ülkemizdeki kimileri bilanço da derler (‘The balance of payments’ sözcüklerindeki ‘balance’ sözcüğünden kaynaklı olsa gerek!) ama bu adlandırma yanlıştır. Bu tablodaki ilk bölüm ‘Cari İşlemler’ bölümü olup, eğer bu kısımda ülke aleyhine açık varsa bu açığa ‘cari açık’ denilir. Bunun alt kısımlarından mal dengesi ve hizmet dengesi bölümlerinde dış ticaret eksiği (ithalat ihracattan büyükse) veya fazlası (tersi) söz konusudur.

ÇİN 2024 DIŞ TİCARET: NEREYE?

Enflasyona göre düzeltildiğinde son yüzyılda Çin’in geçen yılki ticaret fazlasının yanına yaklaşabilen yok. Bunu ucuz işçilik ile başardı demek için ücretlerin son 10 yılda ikiye katlandığı gerçeğini tersyüz etmek gerekir! Bunun sırrı ‘Made in China 2025’ politikasının son 20 yıllık ulusal kendine yeterlilik başarısında yatıyor. Otomotivde dışalımcı Çin, Japonya, Güney Kore ve Almanya’yı sollayıp dünyanın en büyük dışsatımcısına dönüştü. Devlet bankaları sektörün kredi gereksinimini karşılıyor.

2024 yılında Çin’in, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) 13. Bakanlar Konferansı’nın faydalı sonuçlara ulaşılmasına katkı sağladığını gözlemliyoruz. Aynı zamanda, G20, BRICS ve Shanghai İşbirliği Örgütü gibi mekanizmalarda bir dizi ekonomik ve ticari anlaşmalar sağlanmış. 2024 yılında Çin serbest ticaret konusunda ‘dost çevresini’ genişletmeye devam etmiş. Şu anki serbest ticaret ortakları, toplam ticaret payının 3’te birini oluşturmuş ve Çin-ASEAN Serbest Ticaret Bölgesi 3.0’ın müzakereleri tamamlanmış. Çin geçen yıl ayrıca, 23 Afrika ülkesi ile ortak kalkınma için ekonomik ortaklık çerçeve anlaşmalarını imzalamış.

Bunun yanı sıra, Kuşak ve Yol’un ortak inşası daha derin bir şekilde uygulanırken yeşil ekonomi, dijital ekonomi, mavi ekonomi ve diğer alanlardaki iş birliğinde yeni kazançlar elde edilmiş.

ÇİN 2024 DIŞ TİCARET RAKAMLARI

Çin Gümrükler Genel İdaresi’nden (GAC) açıklanan verilere göre, dünyanın ikinci büyük ekonomisi olarak Çin, 2024 yılında mal dış ticaretinde (ithalat ve ihracat) dünyada birinci oldu. Dış ticaret hacmi yıllık olarak yüzde 5 artarak 43 trilyon 850 milyar yuan olarak gerçekleşmiş. Mal dış ticaret hacminin iki kalemine ayrı ayrı bakalım. Mal ihracat hacmi yıllık yüzde 7’lik artışla 25 trilyon 450 milyar yuana çıkarak rekor kırılmış. Mal ihracatının 8 yıldır sürekli büyümekte olduğunun da altını çizelim. Mal ithalatına da bakalım. Mal ithalatı da yıllık yüzde 2,3 oranında artmış ve 18 trilyon 390 milyar yuana çıkmış.

GAC müdür yardımcısı Wang Lingjun’a göre bu gelişme hiç de kolay olmamış. Geçen yıl gümrük idaresi limanlarda ve de gümrüklerde piyasa odaklı iş yapma kolaylığını artırmış. Wang, hem dışsatımın hem de dışalımın geçen yıl sürekli iyileştirildiğini ve en uygunlaştırıldığını belirtmiş, şöyle ki, yüksek teknolojili ürünlerin dış ticaret içindeki oranı artmış, sınırötesi e-ticaret gibi yeni ticaret tiplerinde patlama yaşanmış.

26 Eylül 2024’te düzenlenen Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Toplantısı’nda bir dizi teşvik politikası ortaya konulmuş. Bu destekle, geçen yılın dördüncü çeyreğinde dış ticaret hacmi 11 trilyon 510 milyar yuanla yeni bir rekora imza attı. Son aya da bakarsak, geçen yılın son ayında mal dış ticaret hacmi de yıllık yüzde 6,8 artışla ilk kez 4 trilyon yuanı geçmiş.

Biraz sektörel ayrıntılara bakalım. Makine sanayi dışsatımı yüzde 8,7 büyümüş ve toplam dışsatımın yüzde 59,4’ünü kaplamış. Ayrıca elektrikli araç (EV), 3D yazıcılar ve endüstriyel robotlar gibi yüksek teknolojili mal dışsatımında hızlı bir büyüme gözleniyor. Verilere bakıldığında, sınırötesi e-ticaret dışsatımı ve dışalımı 2020’deki 1 trilyon yuandan 2,63 trilyon yuana çıkmış.

Yeşil ekonomi bağlamında yeşil enerji donanımları dışsatımında da hızlı bir büyüme var.

Yeşil ulaşım bağlamında, demiryolu elektrikli lokomotifi satışlarında 5 yıldır artış gözleniyor. Elektrikli motorsiklet ve bisiklet tutarı ilk kez 40 milyar yuanı geçmiş. Elektrikli araçların satışı da ilk kez 2 milyon birimi aşmış.

Dışalıma bakıldığında, Çin’in büyüyen dışalımları ticari partnerlerinin gelişmesine yol açmaktadır.

2024’te verilere bakıldığında Çin’in elektronik parçalar dışalımı yüzde 10,1 oranında, yarıiletken imalat donanımı yüzde 21 ve bilgisayar dışalımı yüzde 62,6 oranında büyümüş.

Aynı dönemde Çin tüketici pazarı istikrarlı biçimde büyümüş ve birçok tüketim malı dışalım talebi göreli olarak güçlü kalmış. Örnekse, giyim dışalımı yüzde 5,6 oranında, meyve dışalımı yüzde 8,6 ve şarap dışalımı yüzde 38,8 oranında yükselmiş.

Kısmen dışalımda fiyatların düşmesine de bağlı olarak dışalımın büyüme hızı dışsatıma göreli olarak daha yavaş oldu. Örneğin, ithal edilen ham petrol yüzde 9 ve demir cevheri yüzde 16,7 oranında fiyatları düştü. Beri yandan kimi ülkeler kimi ürünlerin Çin’e ihraç edilmesine kısıtlamalar koydu.

1 Aralık 2024’te Çin en az gelişmiş ülkelerden ithalde yüzde 100 gümrük iyileştirmiş ve hemen sonuç almış: dışalımda yüzde 18,1 artmış. Gümrük verilerine göre, Çin’in Kuşak ve Yol İnisiyatifi içinde yer alan ülkelerden dışalımı önceki yıla göre 2024’te yüzde 2,7 yükselerek 9,86 triyon yuana ulaşmış. Bu da toplam dışalımın yüzde 53,6’sına denk geliyor.

Çin’in ASEAN’la ilişkileri son beş yıldır birbirinin büyük ticaret partneri olma bağlamında bir gelişme olanağı sunmaktadır. Çin’in diğer BRICS üyeleri ve ortaklarıyla dış ticareti yüzde 5,5 artmış. Keza Çin’in Latin Amerika, Afrika, Merkezi Asya ülkeleri ve Merkezi ve Doğu Avrupa ülkeleriyle ekonomik ve ticari ilişkileri de gelişip güçleniyor. Bu arada Çin’in AB ve ABD’yi kapsayan geleneksel pazarlar ile dış ticareti de büyüdü. AB Çin’in tüketici malları ithalatında en büyük partneri konumunda. Çin 2025 risklerine karşı ürün ve pazar çeşitliliği, esneklik ve dayanıklılık konusunda önlemler alıyor.

Altını çizdiğimiz gibi Ödemeler Dengesi Tablosu’ndaki ‘Cari İşlemler Hesabı’ bölümünde ikinci alt bölüm de hizmet gelirleri ve giderleri dengesidir. Hizmet gelirleri-giderleri bölümüne bakılırsa, yurt dışı müteahhitlik projelerinde imzalanan sözleşme hacmi de yıllık yüzde 13 artışla 1,4 trilyon yuanı aşmış.

Çin Halk Cumhuriyeti’nde dış ticarette başarı - Resim : 1
Kara Masal: Wukong oyunu tam bir fenomen oldu.

Çin oyun sektöründe de Batı’nın egemenliğini kırıyor. Tencent 2024’te mobil platformlar için bir oyun piyasaya sundu: Dungeon&Fighter Mobile (DnF Mobile). Game Science şirketinin geliştirdiği Kara Masal: Wukong oyunu ise tam bir fenomen oldu. Oyun kaynak olarak Çin masalbilimindeki ‘Batıya Yolculuk’ adlı bir 16. yüzyıl romanından esinlenerek hazırlanmış olup, tarihsel, kültürel ve savaş sanatları elementleri barındırmakta, oyuncu doğaüstü güçlere sahip yani uçan böceklere ya da dev bir canavara dönüşme becerisine sahip ana karakter olan bir antropomorfik maymun Wukong'u kontrol etmektedir. Ağustos 2024’te üç günde 10 milyon kopya satılmış. Şimdiye dek 25 milyon kopya satılmış ve 1,1 milyar dolarlık satış yapılmış. Bu oyun, Çin’i AAA oyun (büyük ve köklü şirketlerin geliştirdiği üst düzey grafikler, kapsamlı pazarlama kampanyaları ve oyun ve hikayelerde dikkat çeken ayrıntılar içeren oyunlar) alt sektörüne taşımış oldu.

YA 2025’TE NE OLACAK?

Açıklanan bilgilere bakarsak, 2025 yılında yabancı yatırımları desteklemek için negatif liste daraltılacak. Hizmet sektörünün dışa açılımı daha da genişletilecek, özellikle telekomünikasyon, tıbbi tedavi, eğitim vb. alanlarda dışa açılımın genişletilmesi için pilot çalışmalar yürütülecek. Ayrıca yabancı yatırımı teşvik etme politikasının çekiciliğini artırmak için ‘Teşvik Edilen Yabancı Yatırım Endüstrileri Kataloğu’nda düzeltme yapılacakmış.

TİCARET KISITLAMALARI VE KARŞI ATAK

Biden yönetimi giderayak daha önce 2022’de ticaret kısıtlaması getirilen kimi Çinli şirketler çizelgesine 37 şirket daha ekleyerek sayıyı 144’e çıkardı. Minareye kılıf olarak bu şirketlerin Sincan bölgesinden insanları zorla çalıştırarak sömürdüğü şeklindeki bayat yalan öne sürüldü. ABD yetkilileri (başta İç Güvenlik Bakanı A. Mayorkas olmak üzere) ABD şirketlerinden tedarik zincirlerini gözden geçirmeleri için uyarı üstüne uyarı yolluyor. Çizelgeye son eklenen şirketlerin kritik mineraller, tekstil, güneş enerjisi sektörlerinden şirketler olması ABD’nin rekabetten korktuğu sektörler olduğunu açığa veriyor. Bu şirketler arasında madenci Zijin Mining Group ve muhtelif iştirakleri, Donghai JA Solar Technology ve Huafu Fashion ve 25 iştiraki de yer alıyor. İşe bakın ki, Shenzen’de borsaya kote Huafu Fashion’ın hisse fiyatları yüzde 3,8 artmış!

ABD etkisi! ABD Ocak 2025’in ilk günlerinde Tencent (sosyal medya kuruluşu ve oyun sektörünün lideri) ile CATL (dünyanın lider batarya üreticisi) şirketine kısıtlama getirmişti ve bu çizelgeyi Halkın Kurtuluşu Ordusu’na bağlı şirketlere doğru yaymaya çabalıyor.

Çin, insan hakları ihlalleri iddialarını reddediyor ve Uygurluları Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası (UFPLA Yasası) ile ABD’nin Çin’in içişlerine karıştığını söylüyor. Bu yasayla Haziran 2022’den bu yana ABD’ye göre, yaklaşık 3,68 milyar dolarlık gönderinin en azından geçici olarak girişi bloke edilmiş!

Çin bu konuda karşı atak yapmaktan geri kalmadı. Çin Ticaret Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, güvenilmez şirketler olarak nitelediği kimi şirketlerin ticaretini kısıtladı. Bunların kimilerinin Tayvan’a silah satan şirketler olduğu belirtildi. Bunlar Inter-Coastal Electronics, System Studies&Simulation, IronMountain Solutions, Applied Technologies Group, Axient, Anduril Industries, Maritime Tactical Systems, Pacific Rim Defense, AEVEX Aerospace, LKD Aerospace, Summit Technologies Inc. vd.

Çin tarafından adı geçen şirketlerin Çin’le ithalat ve ihracat faaliyetlerinde bulunmasının yasaklanacağı ve Çin’e yeni yatırım girişimlerinin engelleneceği, aynı zamanda bu şirketlerden üst düzey yöneticilerin Çin’e girişine, Çin’de çalışmasına ve ikamet etmesine izin verilmeyeceği ifade edildi.

SON SÖZ

Çanlar kimin için çalıyor? Elbette ki emperyalist küreselleşme(ciler) için! Güneş de Doğu’dan yükseliyor! Not: Yazıya ait Çin Ulusal Radyosu CGTN’de yaptığımız uzun bir söyleşi videosunu izlemek isteyenler için linki şöyle: https://youtu.be/3LSDyjY_qDo?si=9j3B5oGAa-3qFmuU

ABD Çin Ticaret Enflasyon