ŞİÖ Tianjin deklarasyonu

Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)’nün 25. Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi geçtiğimiz günlerde Tianjin’de (ÇHC) ‘Teknoloji Yönelimli Çok kutupluluk, Sürdürülebilir Kalkınma’ temasıyla toplandı. Toplantı sonucunda Tianjin Deklarasyonu yayınlandı. Tianjin’de düzenlenen ŞİÖ zirvesi, tarihinin en geniş katılımlı toplantısı oldu. Zirve’ye 20’yi aşkın devlet ve hükümet başkanı, 10 uluslararası örgüt başkanı katıldı. Bilindiği üzere ŞİÖ’nün 10 üyesi var. Ama gözlemci devletler (2) ve diyalog ortakları (15) ile çok daha geniş bir topluluktan söz ediyoruz, Dünya GSYİH’nın yaklaşık dörtte birini temsil eden bir kitle! Hele nüfus olarak Dünya’nın yarısı ve karasal kütle olarak da yaklaşık Dünya’nın çeyreği!

TAİNJİN DEKLARASYONU’NUN ANAHTAR ÇIKTILARI

Terörle Mücadele ve Bölgesel Güvenlik konularında önemli kararlar alındı. Deklarasyon, terörle mücadelede çifte standartları reddederek, teröristlerin sınır ötesi hareketleriyle mücadele etmek için gerçek bir küresel iş birliğinin gerekliliğinin altını çizdi. Pahalgam, Jammu ve Keşmir'deki terör saldırısı kınanırken, özellikle Pakistan'dan bahsedilmeyerek ŞİÖ öbeği içindeki duyarlı dengelere dikkat edildi. Deklarasyonda, ABD ve İsrail'in İran'a yönelik askeri saldırılarını kınanarak, bloğun tek yanlı askersel karışmalara karşı olduğu vurgulandı. Çekirdeksel silahlardan arındırılmış bir dünyaya olan bağlılık yinelendi ve bölgesel çatışmaların karşılıklı görüşme yoluyla barışçıl çözümü çağrısında bulunuldu. Kitle imha silahlarının yayılmasını önleyen uluslararası anlaşmalara destek vurgulandı.

Küresel kurumların yeniden biçimlendirilmesi konusunda önemli hususların altı çizildi. Birleşmiş Milletler'in "modern gerçeklere" uyum sağlaması için kapsamlı bir ‘yeniden biçimlenme’ çağrısında bulundu. BM'nin yönetim organlarında, özellikle Güvenlik Konseyi'nde, gelişmekte olan ülkelerin temsilinin artırılması gerektiğini vurguladı.

Sürdürülebilir kalkınma ve toplumsal gündeme ilişkin konularda da önemli vurgular yapıldı. Yapay Zekâ (YZ) geliştirme ve kullanımında tüm ülkelerin eşit haklara sahip olması gerektiğini belirtilerek, sorumlu yenileşim ve düzenleme vurgulandı. Kapsayıcı ve sürdürülebilir kalkınma ilkesini güçlendiren Hindistan'ın "Tek Dünya, Tek Aile, Tek Gelecek" küresel vizyonu desteklendi, hatta güvenlik ve kalkınma gibi başlıklarla genişletildi. Yoksulluğun azaltılması, sağlık hizmetlerine erişim, iklim değişikliği ve gıda güvenliğini kapsayan 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi'ne yönelik yüklenimler yinelendi.

Zirve’de Çin'in ŞİÖ'nün etkisini artırma çabasına da tanık olundu. ŞİÖ üyelerine, GPS'e (Coğrafi Konumlanma Dizgesi) bir seçenek sunan ve uygulayımbilimsel bağımsızlığı güçlendiren Çin'in BeiDou uydu seyir dizgesine erişim olanağı sunuldu. Çin, ŞİÖ'nün altyapı, bağlantı ve yeşil kalkınma projelerini desteklemek için üç yıl boyunca 1,4 milyar dolar kredi vermeyi yüklendiğini açıkladı. ÇHC’nin ŞİÖ'yü akçal olarak daha bütünleşik bir blok durumuna getirme niyetini ifade eden bir ŞİÖ Kalkınma Bankası kurulması önerildi.

SONUÇ: TİANJİN ZİRVESİ'NİN ÖNEMİ

Tianjin Zirvesi’nin önemi konusunda birkaç şey söylemek gerekirse, şunlar belirtilebilir

Stratejik Dengeleme söz konusudur. Bildirge, devam eden gerginlikleri yansıtıyor, Güney Asya'daki terörizmi ve Batı Asya'daki çatışmaları ele alıyor ve küresel yönetişimde çok kutupluluk çağrıları yapıyor.

Ekonomik Yönelimde ise ŞİÖ Kalkınma Bankası ve uydu iş birliği önerileriyle Zirve’de, ŞİÖ’nün daha derin bir ekonomik bütünleşmeye doğru yöneldiğinin sinyalini verdi.

Hem ABD ile dengeli ilişkiler kurmaya çalışan hem de ŞİÖ içinde yer alan Hindistan'ın rolü konusunda da Zirve bir olguya sahne oldu. Hindistan'ın sürdürülebilir kalkınma vizyonunun tanınması, ŞİÖ'nün sosyal ve kalkınma gündemini biçimlendirmedeki artan etkisini gösterdi.

ŞİÖ düzleminde Çin'in liderliğinin çok net görüldüğü bir Zirve oldu. Zirve’de Pekin'in ŞİÖ'yü stratejik ve finansal hedeflerini destekleyen bir platform olarak güçlendirme çabaları vurgulandı.