Tarım Kanunu değişiklik taslağı (2)

Değişikliğin gerekçesi

“Tarımsal üretimin sürdürülebilirliği amacıyla; üreticinin, üretim sürecinin başından sonuna daha etkin desteklenebilmesi ve üretim süreci sonunda pazar sorunu yaşamadan emeğinin karşılığını alabilmesi için sözleşmeli üretim modelinin üretici lehine avantajlarla takviye edilerek yaygınlaştırılması önem arz etmektedir.”

Mevcut durum: Sözleşmeli üretim

MADDE 13- Bakanlık, tarım sektöründe sözleşmeli üretimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için gerekli düzenlemeleri yapar. Sözleşmeli üretimi özendirmek üzere üreticilere, bu Kanunla belirtilen desteklerin verilmesinde öncelik tanınır.

Yapılacak değişiklik

İkinci fıkra olarak aşağıdaki metnin eklenmesidir.

“Sözleşmeli üretim aşağıdaki usul ve esaslar çerçevesinde yürütülür:

a) Sözleşmede yer alan tarafların haklarının korunması ve sorumluluklarının belirlenmesi için sözleşmenin taraflarında aranacak vasıflar, sözleşmeye konu ürünün teslim ve tesellüm koşulları, fiyat ve miktardaki değişim oranları, ayni ve nakdi avansın sınırları ile kapsamı ve benzer hususların da içerisinde olduğu sözleşme genel şartları tarımsal faaliyet alanlarına göre Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

b) Sözleşmeli üretimde irade serbestisi esastır. Ancak salgın hastalıklar, tarım ürünleri ticaretinde yaşanan gelişmeler karşısında arz güvenliğinin sağlanması, tarımsal üretimin iç veya dış talebe uygun olarak ayarlanması veya bitki ve hayvan sağlığının korunması amacıyla, ihtiyaç halinde Bakanlık tarafından belirlenen ürün veya ürün grupları bu madde kapsamında sözleşmeli olarak üretilir.

c) Bakanlık, sözleşmeli üretimin geliştirilmesi, izlenmesi ve kontrol edilmesi amacıyla sözleşmenin taraflarını ve kapsamını içeren kayıt sistemleri oluşturur ve sözleşmeler bu kayıt sistemleri kullanılmak suretiyle de düzenlenebilir.

ç) Tarımsal üretim sözleşmesine tabi ürünlere veya üretim varlıklarına sigorta yaptırılması zorunludur.

d) Tarımsal üretim sözleşmelerinde, mücbir sebepler haricinde sözleşme kapsamında üretilen ürünün alımından veya satımından vazgeçen üretici ya da alıcılar için ceza koşulu belirlenir. Ceza koşulu, alımından ya da satımından kaçınılan ürün miktarının sözleşmedeki bedelinin yüzde yirmisinden az ve yüzde ellisinden fazla olamaz. Et ve Süt Kurumunun taraf olduğu sözleşmelerde üretici için ceza koşulu bu bentte yer alan alt sınırdan daha az olarak belirlenebilir veya ceza koşuluna yer verilmeyebilir.

e) Tarımsal üretim sözleşmesinden doğan davalarda arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Bu uyuşmazlıklarda sözleşmeli üretim konusunda uzmanlık eğitimi almış olan arabulucular görevlendirilir. Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren iki hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. Bu bendin uygulanmasına ilişkin hususlar Tarım ve Orman Bakanlığı’nın görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikte belirlenir.

f) Tarımsal üretim sözleşmesinden doğan davalarda basit yargılama usulü uygulanır ve bu davalar ivedi olarak görülür. Bu sözleşmeden doğan davalar ile icra takiplerinde üretici, yapılacak tüm yargılama ve icra takip giderlerinden geçici olarak muaf tutulur. Dava ve icra takibi sırasında yapılması gereken tüm giderler Devlet tarafından avans olarak ödenir. Ertelenen tüm giderler ile Devletçe ödenen avanslar dava ve takip sonunda haksız çıkan taraftan tahsil olunur.”

KÖTÜ ÖRNEKLER

Et ve yumurta tavukçuluğu, domates salçası ve konserve sanayii, organik tarım, tütüncülük gibi alanlarda sözleşmeli tarım yapılmaktadır. Ürünü alıp, işleyen ve satan kuruluşlar üreticilere her türlü dayatmayı yapmaktadır. Alıcıların üreticiye sözleşmenin bir örneğini bile vermedikleri bilinmektedir. Fiyat yükseldiğinde üreticiler fırsatçılık yaparak malın bir kısmını başkasına satabilmektedir. 

Mevcut yönetmelik

26/4/2008 tarih ve 26858 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmış, 5/9/2014 tarih ve 29110 sayılı Resmî Gazete’de değişiklik yapılmış olan “Sözleşmeli Üretim ile İlgili Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” halen yürürlüktedir.

Yeni uygulamalar

Taslakta sözleşmeye bağlanan ürünlerin sigortalanması ve anlaşmazlık halinde önce uzmanlık eğitimi almış arabulucuya başvurma zorunluluğu getirilmiştir. Arabulucu tarafları uzlaştıramazsa dava açılmaktadır. Üreticilerin dava ve icra masraflarını göze alamaması, hak kaybına neden olmaktaydı. Bu masrafların avans verilerek devlet tarafından karşılanması olumlu gözükmektedir. Ancak firmaların güçlü hukuk büroları vasıtasıyla davaları kazanması halinde bütün masrafların üreticiden alınma tehlikesi vardır. Diğer anlaşmazlıklarda uzlaşma halinde tarafların her birinin arabulucuya alacak tutarının yüzde üçü kadar ödeme yapılması gerekmektedir. Tarım kesiminde de aynı esas belirlenirse, özellikle büyük ölçekli sözleşmelerde bu ödemeler ciddi bir tutara ulaşacaktır.

Yüksek oranlı cezalar hazineye gelir kaydedilecek, ancak üretim sürecine bir katkısı olmayacaktır. Aksine tarafların sözleşmeli üretimden kaçınmasına yol açacaktır.

Uzmanlaşmış kuruluşlar

Devletin sözleşme yoluyla ürettirdiği ürünü depolama, işleme ve piyasaya sunmasını sağlayacak kuruluşlarının olması gerekir. Eskiden ihtisas sahibi Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerine kamu adına işlem yapma görevi veriliyordu. Birliklerin çoğu kapandığı ve işlemez hale geldiği için bu seçenek ortadan kalkmıştır. Toprak Mahsulleri Ofisi fındık ve çekirdeksiz üzüm almak zorunda kaldı. Alt yapısı elverişli olmadığı için başarılı olamadı. Özel bir kuruluş oluşturmadan sözleşmeli üretimin, arzı en fazla dalgalanan patates, soğan ve karpuz gibi ürünler için çözüm getirmesi beklenemez.

 (Devam edecek)

Tarım Kanunu Değişiklik Taslağı (1)Gündem