Yaşlanan kadın beyinlerinin dayanıklılığı uykuda olan X kromozomunun aktivitesine bağlı olabilir

Kadın beyinlerinin daha az bilişsel yaşlanmaya sahip olmasının nedeni, yaşamın ilerleyen dönemlerinde uykuda olan (inaktif olan) X kromozomunun yeniden uyanması olabilir; bu durum, sağlıklı beyin hücresi bağlantılarını sürdürmeye yardımcı olan X kromozom üzerindeki genleri harekete geçirir. San Francisco Kaliforniya Üniversitesi, bilim insanlarının bu bulgusu, hem kadınlarda hem de erkeklerde beyin yaşlanmasına ve hastalıklarına karşı koyan müdahaleler için yeni hedeflerin bulunmasına yol açabilir.

Fareler üzerinde yapılan bu çalışmanın ayrıntıları, "Yaşlanma, dişi fare hipokampüsünde sessiz X kromozomu kaçışını active ediyor" başlığıyla Science Advances dergisinde yayımlandı. Araştırmacılar, bu çalışmada, dişi fareler yaklaşık 65 insan yılına eşdeğer bir yaşa ulaştığında, Barr cisimciği olarak da adlandırılan inaktif ikinci X kromozomunun beyin bağlantılarını güçlendiren ve bilişselliği artıran genleri ifade etmeye başladığını bildirdiler. Çalışmanın yürütücüsü ve UCSF'de nöroloji profesörü olan Dr. Dena Dubal, bunun, yaşlı kadınların neden genellikle yaşlı erkeklere kıyasla daha az bilişsel eksikliğe sahip olduğunu açıklamaya yardımcı olabileceğini söyledi. Bu sonuçlar, kadınlarda sessiz X'in yaşamın ilerleyen dönemlerinde yeniden uyandığını ve muhtemelen bilişsel gerilemeyi yavaşlatmaya yardımcı olduğunu gösteriyor.

PLP1 ADLI BİR GEN

Bu olguyu incelemek için Dubal ve meslektaşları iki farklı laboratuvar suşundan melez fareler ürettiler ve bir suşun X kromozomunu sessiz olacak şekilde tasarladılar. Her suşun genetik kodunu bildikleri için, ifade edilen herhangi bir genin kaynağını kolayca her X kromozomu için de takip edebildiler. Daha sonra 65 yaşındaki insanlara benzeyen 20 aylık dişi farelerde hipokampüsteki gen ifadesini ölçtüler. Hipokampüs, beyinde yaşlanma sırasında bozulan öğrenme ve hafıza için önemli bir bölgedir.

Buldukları şey, birkaç farklı hipokampüs hücre tipinde, sessizleştirilmiş X kromozomunun yaklaşık 20 gen ifade ettiğiydi. Bunların çoğu beyin gelişiminde ve zihinsel engellerde rol oynuyor. UCSF doktora programında lisansüstü öğrencisi ve çalışmanın araştırmacılarından Margaret Gadek, "Kadınların beyinlerinin tipik yaşlanmada nasıl dirençli kaldığını bu durumu açıklayabileceğini düşündüklerini, çünkü erkeklerde bu ekstra Xæin olmadığını" vurguladı.

Biraz daha derinlemesine bakıldığında, miyelin oluşturmada rol oynayan PLP1 adlı bir gen araştırmacıların dikkatini çekti. Özellikle, yaşlı dişi farelerin hipokampüslerinde yaşlı erkek farelere göre daha fazla PLP1 vardı; bu muhtemelen sessiz X kromozomunun active olmasından kaynaklanıyordu.

BEYİN FONKSİYONUNU ARTIRDI

PLP1'in gözlemledikleri dayanıklılığı açıklayıp açıklayamayacağını test etmek için araştırma ekibi, hem yaşlı dişi hem de erkek farelerin hipokampüsünde geni yapay olarak ifade ettirdiler. Her iki durumda da, ekstra gen aktivitesi her iki cinsiyette de beyin fonksiyonunu artırdı. Desteği alan hem erkek hem de dişi fareler hafıza ve öğrenme testlerinde daha iyi performans gösterdi.

Araştırma ekibi, sonraki adımlar için sessiz X kromozomunun aktivitesini daha derinlemesine inceliyor ve olası müdahaleleri düşünüyor. Bu çabaların bir parçası olarak, yaşlı erkek ve kadınlardan bağışlanan beyin dokusunu analiz ettiler ve yalnızca kadınların yüksek PLP1 seviyelerine sahip olduğunu buldular. Dubal, "Bilişin, en büyük biyomedikal sorunlarımızdan biri olduğunu, ancak yaşlanan beyinde her şeyin değişebileceğini ve X kromozomunun bize neyin mümkün olduğunu açıkça öğretebileceğini" belirtti.

Orijinal makale erişim sayfası: https://www.science.org/doi/epdf/10.1126/sciadv.ads816

Kaynak: Christoph Burgstedt / iStock / Getty Images Plus