Emek ve sabır isteyen bir araştırma

Zeytinyağı üretimi sırasında ortaya çıkan atık su “karasu” diye adlandırılır. Fazla miktarda organik madde içeren pis kokulu bir sıvıdır. Evsel atıklardan 200-400 kat fazla kirlilik yaratır. İçeriğinde bitkilere zehir etkisi yapan (fitotoksik) bileşikler vardır. Halk arasında “geçtiği yeri kurutan bir atık” olarak bilinir. Doğrudan toprak ve su gibi alıcı ortamlara verilmesi yasaklanmıştır. Fiziksel, kimyasal, biyolojik olarak arıtılması güç ve pahalıdır.

KONU SEÇİMİ

Araştırmada başarının ön şartı konunun isabetli seçilmesidir. Çevre kirliliğine yol açan ve zararlı etkilerini azaltmak için yapılacak işlemlerin güç ve pahalı olduğu bilinen böyle bir atık maddenin bitki beslemede kullanılma olanaklarını araştırmak üzere yola çıkmak cesaret gerektirir. İncir bahçesinde altı yıl boyunca araştırma yapılmasına izin verecek bir üretici bulmak bile başlı başına bir sorundur.

DENEME DESENİ

Araştırma tesadüf blokları deneme desenine göre 4 blok şeklinde kurulmuştur.

Denemede 80 ağaç kullanılmış, arazinin eğimi yüzde 35 olduğu için uygulamalar arasında bir ağaç atlanmıştır.

Hazırlanan karasu tortusu, ağaçların yarısında her yıl, diğer yarısında iki yılda bir olmak üzere 25- 50- 75 ve 100 kilogramlık dozlarda uygulanmıştır. Karşılaştırma yapmak için kontrol grubuna hiç tortu uygulanmamıştır.

Ufalanıp homojen hale getirilmiş tortu; 25, 50, 75 ve 100 kg’lık çuvallara doldurulmuştur. Plana uygun şekilde çuvallar her ağacın altına taşınmıştır. Her ağacın taç izdüşümüne denk gelecek şekilde karıklar açılarak tortu materyali buraya düzenli şekilde yayılıp üzeri toprakla kapatılmıştır.

Uygulamalar sonucu, yaprak analizleriyle; makro ve mikro besin element düzeyleri, toprak analizleriyle; bünye, tuzluluk, pH, makro ve mikro besin element düzeyleri belirlenmiştir.

Ayrıca mikrobiyolojik analizler, ağaç gelişimi, verim ve kalite parametrelerine ait ölçümler ve istatistiki analizler yapılmıştır.

BULGULAR

1. Biyolojik aktivite

Topraklara ilave edilen herhangi bir organik materyalin toprak verimliliği ve dolayısıyla bitki verimi üzerine etki edebilmesi ancak toprak canlıları tarafından ayrıştırılması ile mümkün olabilecektir. Toprak canlıları, yapısında kendilerine toksik olabilecek fenolik bileşikleri içeren bu atıkların belirli dozlarını tolere edebilirken, bazı dozlarında aktiviteleri azalmaktadır.

Bu çalışmada incir bahçesi topraklarına altı yıl süre ile yıllık uygulanan farklı dozlardaki zeytin karasu tortusu uygulamalarının toprağın biyolojik aktivitesi üzerine olumlu etkisi istatistiki açıdan önemlidir.

Bu çalışmanın önemli çıktılarından biri; Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü ve organik madde açısından fakir olan incir bahçesi topraklarına uygulanan zeytin karasu tortusunun, topraklara kolay ayrışabilir bir organik madde kaynağı olarak kullanılabilmesidir. Biyolojik aktivite açısından en iyi uygulama her yıl ağaç başına 75 kg tortu verilmesidir.

2. Ağaç gelişimi

Ağaç gelişimini ortaya koymak amacıyla sürgün uzunluğu, sürgün çapı her yıl ölçülmüştür ve sürgündeki boğum sayısı belirlenmiştir. Her ağaçtan seçilecek belirli sayıda sürgünün uzunluğu, sürgünlerin çapı ve boğum sayısını tek tek not etmek gerekmiştir.

Her ağacın gövde çapı ölçülerek gövde kesit alanı belirlenmiş, kuru incir verimi gövde kesit alanının santimetrekaresine düşen gram cinsinden hesaplanmıştır.

Verim ve kalite

Her ağacın meyveleri ayrı toplanacak; meyveler sağlıklı, hurda, güneş yanıklı ve çatlak olarak ayırt edilmiştir.

Ayrıca meyvelerin iç ve dış renkleri de saptanmıştır. Açık renkli meyveler daha makbuldür.

Tartılıp, ölçülüp değerlendirmesi yapılmadan bir tek bile incirin yenmemesi de büyük önem arz eder.

Bu faaliyetin altı yıl boyunca aksaksız sürdürülmesinin büyük bir çaba ve ciddiyet gerektireceği kuşkusuzdur. Emeği geçenleri içtenlikle kutluyorum. Araştırma sonucunda başa bela olan bir atık maddenin değerli bir bitki besin maddesi olduğu ve toprak özelliklerini iyileştirdiği kanıtlanmıştır. Sonuç bilimsel olarak net bir şekilde ortaya konmuştur.

Projenin 40 sayfa dolayındaki kesin raporuna ulaşamadım. Proje sorumlusu Berrin Şahin tarafından 2013 yılında yayınlanmış 4 sayfalık bir makalede özetlenmiş bilgilere dayanarak değerlendirme yapmaktayım (Bkz1). Toprağın özelliklerini iyileştiren, kuru incir verimini ve kalitesini artıran bu araştırmanın tozlu raflarda unutulmaması ve hayata geçirilmesi gerekir.

Araştırıcılar görevini layıkıyla yapmıştır. 2013’te ortaya konan bulgular sorunu kökten çözecek niteliktedir. Sıra bunun yayımı ve uygulamasındadır.

(1) Berrin Şahin, Zeytin Karasuyunun Kuru İncir Yetiştiriciliğinde Kullanımı, İncir Araştırma İstasyonu, 2013, s.39-43.