ŞİÖ öncülüğünde yeni ekonomik düzen kuruluyor

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Çin’in Tianjin kentinde düzenlenen zirvede ‘Tianjin Deklarasyonu’nu kabul etti. Bildirgede, ABD ve İsrail’in İran’a yönelik saldırıları ile Gazze’deki insani felaket kınandı. Örgüt ayrıca kalkınma stratejisi, ŞİÖ Kalkınma Bankası ve enerji işbirliği yol haritası gibi kararlar aldı. Söz konusu bildiri bir manifesto niteliğindedir. Bildirinin üçüncü maddesi ekonomi ile ilgili başlıkları kapsıyor. ŞİÖ kurulduğundan beri Batı’nın dünya ekonomisine verdiği büyük zararların düzeltilmesine yönelik adımlar atıyor. Bildiride ifade edilen yeni adımlarla birlikte çok kutuplu dünyanın yeni kurumlarının oluşturulduğu görülüyor. Amaç dünyayı Batı’nın, IMF ve Dünya Bankası’nın boyunduruğundan kurtarmak, dolarizasyona son vermek, üretime ve adil ticarete dayalı yeni bir ekonomik düzen inşa etmektir. Şimdi üçüncü maddede dikkat çeken temel başlıklara yakından bakalım.

BÜYÜK AVRASYA ORTAKLIĞI

Yayınlanan bildirgede "Büyük Avrasya Ortaklığı" kurma girişimine vurgu yapıldı. Avrasya Ekonomik Birliği, ASEAN ve diğer ekonomik birlikler, çok taraflı mekanizmalar arasında diyaloğun önemine işaret edildi. Böylece örgüt özel ekonomik birliklerde karşılıklı ticaret yapılmasını teşvik ediyor. Bu da gelişen ülkelerin Batı pazarlarına bağımlılığını azaltması açısından büyük önem taşıyor. Örgüt küresel ekonomik yönetişim sisteminin daha da iyileştirilmesini ve reformunu destekliyor, uluslararası alanda kabul görmüş ilke ve kurallara dayalı açık, şeffaf, adil, kapsayıcı ve ayrımcı olmayan çok taraflı bir ticaret sistemini destekliyor.

‘ADİL TİCARET YAPALIM’

ŞİÖ, açık bir dünya ekonomisinin gelişimini teşvik ediyor ve gelişen ülkelere adil piyasa erişimini savunuyor. Bildiride Batı’nın dünya ticaretini sabote eden adımlarına, adil ticareti engellemesine, çifte standartlarına ve bunların yol açtığı gıda güvenliği ve enerji güvenliği sorunlarına işaret edilmiştir. Bu sorunlara yönelik olarak ŞİÖ tarafından desteklenen “ŞİÖ Üye Devletleri Arasında Çok Taraflı Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Programı" ve "ŞİÖ Ekonomik Kalkınma Stratejisinin 2030'a Kadar Uygulanmasına Yönelik Eylem Planı"nı uygulamaya devam edecekleri vurgulanmıştır. ŞİÖ, e-ticarette iş birliğini ilerletmeye, dijital ticaret altyapısını geliştirmeye, gelişmiş ve gelişen ülkeler arasındaki dijital uçurumu daraltmaya kararlı olduğunu ifade etti. Zirvede ‘ŞİÖ Üye Devletleri Yetkili Organları Arasında E-Ticaretin Geliştirilmesine İlişkin İş birliği Programı'nın geliştirilmesi konuşuldu. ‘ŞİÖ Üye Devletleri Devlet Başkanları Konseyi'nin Dijital Ekonomik Kalkınmanın Güçlendirilmesine İlişkin Açıklaması’ kabul edildi. Gelişen ülkelerin en önemli sorunlarından birisi olan ihracat kredileri ve yatırım kredileri ile ilgili somut adımlar atılması kararlaştırıldı. Ayrıca inovasyonun ve yüksek katma değerli üretimin desteklenmesi, KOBİ’lerin ve kırsal bölgede istihdam başlıkları ele alındı. ŞİÖ Bilim ve Teknoloji Parkı Veritabanı ve inovasyon çalışmalarının güçlendirilmesini destekliyor. Gelecek Teknolojileri Programı'nın geliştirilmesi ve "Alem.AI" Uluslararası Yapay Zekâ Merkezi'nin inovasyonu teşvik etme potansiyelinden yararlanılması önerileri değerlendirildi.

OLİGOPOLLEŞMEYE / TEKELLEŞMEYE KARŞI ÖNLEMLER

Kovid-19 salgını sonrası dünya ekonomisinde yükselen enflasyonda en temel etkenin çeşitli sektörlerde oligopolleşme/tekelleşmenin olduğu açıkça ortaya çıktı. ŞİÖ bu bağlamda önemli bir karara imza attı. Örgüt, tekel karşıtı alanda iş birliğinin önemli olduğuna ve tekel karşıtı kurumlar arasındaki pratik iş birliğini güçlendireceğini vurguladı. ŞİÖ, Batı’nın yaptığının aksine sorunların etrafından dolanmayan ve sorunu tespit edip üstüne giden, oligopollere teslim olmayan yaklaşımıyla Batı kulüplerinden üstün ve adil bir yaklaşımı olduğunu da göstermiş oldu.

DOLARİZASYONA HAYIR

ABD dolarına olan bağımlılığın azaltılması adına ŞİÖ Kalkınma Bankası’nın kurulmasına karar verildi. Söz konusu banka IMF ve Dünya Bankası’na alternatif olma ve milli paralarla ticareti destekleme, dolarsızlaşma adına önemli olacak. ŞİÖ bünyesinde bulunan ŞİÖ Bankalararası Konsorsiyumu bu süreçte önemli bir rol oynayacaktır. BRICS bünyesinde kurulan Yeni Kalkınma Bankası, Kuşak ve Yol Girişimi’ni destekleyen Asya Altyapı Yatırım Bankası tecrübelerinin bir üst aşamaya taşındı ve iddialı bir bankanın kuruluşu müjdelendi.

ENERJİ GÜVENLİĞİ STRATEJİSİ

Enerji güvenliği konusu gelişen ülkelerin başlıca gündem maddelerinden birisidir. Bu konuda üye ülkeler arası iş birliğini derinleştiren ‘ŞİÖ Üye Devletleri Enerji İşbirliği Stratejisi'nin 2030'a Kadar Uygulanmasına İlişkin Yol Haritası’ onaylandı. Üye devletler, bölgesel enerji sürdürülebilir kalkınmasını sağlamak için enerji güvenliği ve enerji altyapısının korunmasında iş birliğinin güçlendirilmesinin, uluslararası enerji piyasasındaki istikrarsızlık ortamında yatırım iş birliğinin ve adil bir enerji geçişinin teşvik edilmesinin önemini vurguladılar. Yenilenebilir enerji alanında kapsamlı işbirliğini teşvik etmek için kapsamlı bir plan üstünde çalışıldığı açıklandı. ŞİÖ enerji arzı ve tüketimi konusunda dünyanın en büyük ülkelerini bünyesinde barındırıyor. Dolayısıyla dünya enerji fiyatlarında istikrarın sağlanması konusunda örgütün önemli bir katkısı olacağı aşikardır.

KORİDORLAR GELİŞTİRİLİYOR

Adil ticaretin gelişmesi için yeni uluslararası ulaşım koridorlarının inşa edilmesinin ve mevcutların iyileştirilmesinin, "Kuzey-Güney" ve "Doğu-Batı" koridorlarının inşasının ilerletilmesinin, ŞİÖ üye devletlerinin transit ulaşım potansiyelinden tam olarak yararlanılmasının önemi vurgulandı. Örgüt üyeleri ulaşım altyapısı alanındaki girişimlerinin yanı sıra dijitalleştirilmiş lojistik, elektronik kargo verisi alışverişi ve teknolojik inovasyon yoluyla istikrarlı ve sorunsuz tedarik zincirleri sağlamak için alınan önlemleri de tartıştı. Bu bağlamda yeni bir gelişme olarak Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolunun inşasına başlandığı ilan edildi. Konu ile ilgili çok sayıda ŞİÖ üyesi arasında iş birliği toplantıları gerçekleştirildi ve kararlar uygulamaya konuldu.

GIDA GÜVENLİĞİ ATLASI OLUŞTURULUYOR

ŞİÖ zirvesinde gündeme gelen önemli başlıklardan birisi ‘gıda güvenliği’dir. Bilindiği gibi Batı’nın IMF ve Dünya Bankası aracılığıyla dayattığı neoliberal reçeteler çok sayıda gelişen ve yoksul ülkenin gıda güvenliğini riske atmış büyük nüfus göçlerine neden olmuştu. Tarım ve gıda güvenliği alanlarında iş birliğini güçlendirmeye, ‘ŞİÖ Tarım Teknolojisi Değişimi ve Eğitimi Gösteri Üssü'nün rolünden de yararlanarak tarım bilimi ve eğitiminin geliştirilmesini teşvik etmeye devam etme kararı alındı. Yapılan forumlarla iş birliği derinleştirilirken "ŞİÖ Gıda Güvenliği Atlası" için elektronik bir platform oluşturma girişiminde bulunulmuştur. ŞİÖ’nün dünya ekonomisinde büyük tarımsal üretim gücü var. Rusya ve Kazakistan dünyanın en büyük tahıl ihracatçılarıdır. Çin ve Hindistan ise en büyük pirinç ve sebze meyve üreticileridir. Tedarik zincirinin devamı ve gıda fiyatlarının istikrarı açısından örgütün rolü önümüzdeki yıllarda daha da artacaktır; arz güvenliği, ticaret ve kriz yönetimi açısından daha önemli roller oynayacaktır.

ADİL DÜNYANIN ORTAĞI OLALIM

Sonuç olarak, Batı’nın dünyaya dayattığı sömürü sistemi temellerinden sarsılıyor ve ŞİÖ yeni ekonomik düzenin temellerini atıyor. Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu zirveye katılımı olumlu bir adımdı. ŞİÖ ile ilişkilerin geliştirilmesi ve Büyük Avrasya Ortaklığı’nın bir parçası olmak konusunda adım atılması Türkiye’ye büyük güç katacaktır. Türkiye çok kutuplu dünyanın önemli bir oyuncusu olup olmayacağına Batı’ya olan bağımlılığına son verip vermemesi konusundaki kararı etkili olacaktır. ŞİÖ Türkiye ekonomisi için büyük bir fırsattır ve bu fırsat gecikmeden değerlendirilmelidir.