Bir denemenin ekonomik yorumu

Bu yazıda, kıraçtaki bir incir bahçesinde uygulanan doğal gübrenin kuru incir verimi ve kalitesi üzerindeki etkisi ekonomik açıdan yorumlanacaktır. Doğal gübre olarak zeytin karasuyu tortusu kullanılmıştır. Hiç gübre verilmeyen kontrol grubu yanında ağaç başına 25, 50, 75 ve 100 kilogram tortu ağaç dallarının izdüşümüne denk gelen karıklara doldurulup kapatılmıştır. Ağaçların yarısına aynı dozlarda her yıl, diğer yarısına da iki yılda bir gübre uygulanmıştır. Uygulamalar ilkbahar yağışları öncesinde yapılmıştır. (Bkz.1.)

Altı yıl süren denemeye ilişkin dört sayfalık makalede, biri kuru incir verimi, diğeri incirin kalitesi ile ilgili olan iki sütun grafik bulunmaktadır. Gübre verilmeyen kontrol grubu ile en büyük verim farkı yaratan, iki yılda bir ağaç başına 75 kilogram zeytin karasuyu tortusu uygulamasına ait sütunun başında 43,42 değeri bulunmaktadır. En baştaki gübre verilmeyen kontrol grubu sütununda 34,00 sayısı vardır. Grafiğin başlığında birim olarak G.K.A.V. (gr/cm2) vardır. Ağaçtan elde edilen ürün miktarı, gövde kesit alanına bölünerek santimetrekareye gram cinsinden ifade edilmiştir. Böylece gövde kalınlıkları farklı ağaçların verimi, birbiri ile karşılaştırılabilir hale gelmektedir. Bunu önce ağaç başına sonra da arazinin dekarına düşen değerler olarak ifade ederek daha kolay kavranacak hale getirmeliyiz.

İNCİRDE VERİM

Kişisel gözlemlerime dayanarak ve üreticilere sorarak ağaçların çevresinin ortalama olarak 50 santimetre olabileceği varsayıldı. Bu değer 16 santimetre çapa karşılık gelmektedir. Gram cinsinden verilen değerleri 201 santimetrekare olan gövde kesit alanı ile çarparak gübre verilmeyen ağaçlarda 6,84 kilogram; 75 kilogram gübre verilen ağaçlardan ise 8,73 kilogram kuru incir elde edileceği hesaplanmıştır. Yamaçlarda su kıtlığı nedeniyle ağaçlar fazla gelişemeyeceği için incir bahçeleri genellikle 6x6 metre aralıkla dikilmektedir. Bu şekilde dikilince dekarda 28 ağaç bulunmaktadır. Ağaç başına elde edilmesi umulan verim ağaç sayısıyla çarpılarak dekar başına verim hesaplanmıştır.

Zeytin karasuyundan elde edilen doğal gübrenin kuru incirin kalitesini olumlu etkilediği bu araştırmanın sonuçlarıyla da doğrulanmıştır. Makalede yer alan ikinci grafikte iki yılda bir uygulanan ağaç başına 75 kilogram zeytin karasuyu tortusu, verim açısından gösterdiği en yüksek değeri kalite açısından da göstermiştir. Kontrol grubundaki yüzde 53,55’lik sağlam kuru incir oranı, iki yılda bir uygulanan 75 kilogramlık gübre dozunda yüzde 70,37’ye yükselmiştir.

Bu yılın cari fiyatlarını saptamak için bilinçli bir üreticiden incir üretimi ve satışı ile ilgili bilgi alınmıştır (Bkz.2.). Tire’de 3 bin metrekarelik düz arazideki 60 ağaçtan toplam 800 kilogram kuru incir elde edilmiştir, bunun 50 kilogramı “süzme”, 125 kilogramı “iş malı”, geriye kalan 625 kilogramı “kürek malı” olarak kalite sınıflarına ayrılmıştır. Süzme 250, iş malı 125, kürek malı 80 liradan satılmıştır. Satış tutarı 78 bin 125 liradır, dekara düşen Gayri Safi Üretim Değeri 26 bin 042 liradır. Verimin düşük olduğu bu yıl dekara kuru incir verimi 267 kg olmuştur.

Araştırmada sağlam incir deyimi kullanılmıştır. Bunun süzme ve iş malı kategorilerine karşılık geldiği düşünülmüştür. Üreticinin bu kalitedeki ürünlerinin satış tutarları toplamı, bu sınıflardaki ürün miktarına bölünerek kilogram başına “paçal fiyatı” 161 lira olarak hesaplanmıştır.

KÂRLI VE FAYDALI

Denemedeki kontrol grubunda dekara verim 191,52 kilogram; sağlam incir miktarı 102,52 kilogramdır. Kilosu 161 liradan sağlam incir tutarı 16 bin 481 lira, 80 liradan kürek malı satış tutarı 7 bin 117 liradır, toplam satış tutarı 23 bin 598 liradır.

İki yılda bir 75 kilogram zeytin karasuyu tortusu verilen 28 ağaçtan dekar başına 244,4 kilogram verim alınacağı, bunun yüzde 70,37’sinin sağlam incir olacağı tahmin edilmiştir. Kilosu 161 liradan bunların satış tutarı 21 bin 036 liradır, kürek malı incirlerin satış tutarı olan 9 bin 084 lira eklendiğinde toplam Gayri Safi Üretim Değeri 30 bin 119 liraya ulaşmaktadır.

Gübresiz üretime göre dekar başına 6 bin 521 lira fazla gelir vardır. Uygulamanın bir sonraki yılda da benzer etkisi olacaktır. Denemede organik kuru incir yetiştirildiğinden satış fiyatlarının daha yüksek olması beklenir. Bu doğal gübrenin piyasa fiyatı bilinmediğinden masraf yönü ele alınmamıştır. Uygulamanın kârlı ve faydalı olacağına kuşku yoktur.

Yapay gübre kullanılmaması, topraktaki organik madde oranının artması, çevre kirliliğinin azalması, karbon ayak izinin azalması gibi faydaları da önemlidir.

Kaynaklar:

1. Berrin Şahin, Zeytin Karasuyunun Kuru İncir Yetiştiriciliğinde Kullanımı, İncir Araştırma İstasyonu, 2013, s.39-43.

2. Güray Adıbelli, 23.06.2025 tarihli kişisel görüşme.