Kuru incir yetiştiriciliğinde zeytin karasuyu kullanımı

Zeytinyağı üretimi sırasında çıkan atık suya “zeytin karasuyu” denilmektedir. Çok yoğun organik ve katı madde içeren bu sıvının işlem görmeden çevreye boşaltılması yasaklanmıştır. Kesikli üretim yapılan eski tip fabrikalarda işlenen zeytinin ağırlığının yarısı kadar, sürekli üretim yapılan yeni tip fabrikalarda işlenen zeytinin ağırlığı kadar karasu çıkmaktadır.

KARASU BİR NİMETTİR

Eğimli arazilerdeki sığ topraklar üzerinde kurulmuş incir bahçeleri organik madde bakımından fakirdir. Hasat edilen ürün ve toprak erozyonu yüzünden organik madde zamanla azalmaktadır. Analiz sonuçları karasu tortusunun azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum gibi makro besin elementleri yanında çinko, mangan, demir, bakır ve bor gibi mikro besin elementlerini de içerdiğini göstermektedir. Karasu organik madde, fosfor ve potasyumca zengin bir kaynaktır. Karasu yüzde 6-8 oranında katı madde içerir. Katı maddede yüzde 20-24 organik madde, yüzde 0.5-1.5 azot, yüzde 0.5-1.5 fosfor, yüzde 1 potasyum bulunmaktadır. Bunlar arasında incirin kalitesi üzerinde olumlu etkileri olan potasyumun yoğun şekilde bulunması özellikle önemlidir.

DENEME

Aydın’daki Erbeyli İncir Araştırma İstasyonu yetkilileri tarafından 6 yıl süren bir deneme yapılmıştır. (Bkz.1). Proje Aydın'ın İncirliova ilçesine bağlı İsafakılar köyündeki bir üreticinin sarılop çeşidi incir ağaçları bulunan bahçesinde yürütülmüştür. Denemede 80 ağaç kullanılmış, arazi yüzde 35 eğimli olduğu için uygulamalar arasında bir ağaç atlanmıştır.

İlk yıl, karasu 4-5 ay havuzlarda bekletilmiş, suyu buharlaşan ve dibe çöken çamur kurutulup, dövülmek suretiyle ufalanmıştır. Daha sonraki yıllarda araziye açılan geniş çukura plastik örtü serilerek karasu salınmıştır. Kuruma sonucu oluşan karasu tortusu, konkasörle ufalanıp, küçük granüllü taneler halinde toprağa uygulanacak duruma getirilmiştir. Karasu tortusunun 0, 25, 50, 75,100 Kg'lık miktarları bazı ağaçlarda her yıl, bazı ağaçlarda da iki yılda bir uygulanmıştır. Yaprak analizleriyle; makro ve mikro besin element düzeyleri, toprak analizleriyle; bünye, tuzluluk, pH, makro ve mikro besin element düzeyleri belirlenmiştir. Ayrıca mikrobiyolojik analizler, ağaç gelişimi, verim ve kalite parametrelerine ait ölçümler ve istatistiksel analizler yapılmıştır.

UYGULAMANIN YARARLARI

1. Biyolojik etkinlik

Altı yıl uygulanan farklı dozlardaki zeytin karasu tortusunun toprağın biyolojik aktivitesi üzerine istatistiki açıdan önemli düzeyde olumlu etkisi saptanmıştır. Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü ve organik madde açısından fakir olan incir bahçesine karasu tortusunun, kolay ayrışabilir bir organik madde kaynağı olarak uygulanabilirliği bu çalışmanın önemli çıktılarından biridir. Biyolojik aktivite açısından en iyi uygulama her yıl 75 Kg/ağaç uygulaması ve iki yılda bir 100 Kg/ağaç uygulaması olmuştur.

2. Ağaç gelişimi

Zeytin karasu tortusu uygulamalarının sürgün uzunluğu ve boğum sayısı parametrelerini önemli düzeyde etkilediği saptanmıştır. En yüksek sürgün uzunluğu her yıl 100 Kg/ ağaç uygulamasında 8,78 cm olarak belirlenmiş, bunu her yıl 75 Kg/ağaç uygulamasındaki 8,54 cm değeri izlemiştir.

3. Gövde Kesit Alanına Düşen Verim

İstatistiki olarak değerlendirildiğinde uygulamaların verimi olumlu yönde etkilediği saptanmıştır. İki yılda bir 75 Kg/ağaç uygulamasında en yüksek verim 43,42 gr/cm2 olarak belirlenmiştir.

4. Kalite sınıf değerleri

İncirde meyveler; sağlam, hurda, güneş yanıklı ya da çatlak olabilir. Meyvelerin farklı kalitede olması satış fiyatını etkilemektedir. Sağlam incir oranı ne kadar fazla olursa çiftçinin kazancı o kadar fazla olacaktır. Farklı miktardaki karasu tortusu uygulamalarının kalite sınıf değerleri üzerine istatistiksel olarak olumlu düzeyde (α=0.01) etkisi saptanmıştır. Sağlam incir oranı iki yılda bir 100Kg/ağaç uygulamasında yüzde 70.37 olarak belirlenmiş olup, bunu iki yılda bir 75Kg/ağaç uygulaması izlemiştir.

En az güneş yanıklı incir oranı her yıl uygulanan100 Kg/ağaç uygulamasında ölçülmüş, yüzde 23.07 olarak saptanmış ve bunu iki yılda bir uygulanan 100 Kg/ağaç ve 75 Kg/ağaç uygulamaları izlemiştir. Projenin en önemli çıktısı; karasu tortusu uygulamalarının etkisiyle güneş yanıklı incir oranının azalması, dolayısıyla sağlam incir oranının artmasıdır. Bu durumun karasu tortusundaki potasyumdan kaynaklandığı düşünülmektedir. Meyve renginin yıllar itibariyle daha açık ve parlak olması da olumlu bir sonuçtur.

Kaynak: Berrin Şahin, Zeytin Karasuyunun Kuru İncir Yetiştiriciliğinde Kullanımı, İncir Araştırma İstasyonu, 2013, s.39-43.